Ғылыми мақала

Қайта өрлеу  дәуірі жалпы антикалық мәдениетпен, антикалық философия бөліміне қызығушылықтың өсуімен негізделеді. Ол өз бастауын тарихи кезеңнің аталуынан алды. Қайта өрлеу дәуірі үш кезеңге...

Психология-психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының) пайда болу, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттар мен құбылыстарының мидағы әр түрлі...

Бүгінгі таңда республикадағы ауыл мектебіне, соның ішінде шағын комплектілі мектепке тән ерекшеліктер: оның толық комплектілі және параллель сыныптардың болмауы; оқушылар санының аздығы; біріктірілген сынып комплектісінің болуы. Шағын комплектілі...

Дүниетану сабағында оқушыларды туған жерін сүюге тәрбиелеу, еңбек адамдарын қадірлеу, табиғатты қорғау дағдылары ғана қалыптасып қоймай, ой қорыту, қисынды ойлау қабілеттерін арттырып, тіл...

Басқару туралы идеяның тамыры тереңде жатыр. Клод Ст. кіші Джорждың (басқару саласының американдық теоретигі) “Басқару ойларының тарихы” атты кітабындағы “Басқару континуумы” тарауында біздің дәуірге...

Азияның арабтары екі зонаға бөлінеді: 1) Шығыс Жерорта теңізден (Иракта қосылады), 2) Аравия. Екеуі арасында көп айырмашылық бар, ол айырмашылық өркениеттен фундамент тереңдегенде, Шығыс...

Екіншіәлемсоғысынанкейінағылшын–Йеменқатынастарышиеленіскенжағдайында сақталды.ЙеменжәнеАденбританпротекторатыарасындағышекарареттелмеді. 1946жағылшынамерикан–йемен«достық,сауда,теңіздежүзутуралы»келісімге қолқойылып, дипломатиялыққатынастарорнатылды.ТаиздеАҚШелшілігі,ал1947ж Вашингтондайеменөкілдігіашылды.1940жжекіншіжартысындайеменсоғысқадейінбастағанарабелдеріменқатынастарынкеңейтужәненығайтусаясатынжалғастырды,АрабелдерініңЛигасынқұруғаатсалысты,оныңқұрамынакірді,ал1947жБҰҰ–ңмүшесіболды. 1955ждейінелдебірнешемемлекеттіктөңкерістерболды.1955жтөңкерістенкейінелдеқайтақұруларжүргізутуралыжарияланды.Акционерліккомпанияларқұрылабастады.Ұлттықкапиталқаржысынабірқатарөренкәсіпорындарыашылды.Шетелдіктердіңкөмейіментоқымаөнеркәсіпқайтақұрылды.СыртқысаудаөркендепЙеменніңАденпортынантәуелділігінәлсіретті.Тауар-ақшақатынастарыныңдамуыішкісауданыңкеңеюіне жағдайжасады.Экономикалыққайтақұруларменқатарәлеуметтікжәнемәденисалалардадақайтақұруларжүргізілді. 12қыркүйек1962жТанздеимамАхмедқайтысболды.ҮкімкеңесіжаңаимаметіпбекхадаМұхаммедаль–Бадрдісайлады.Режимгеқарсыоппозициялықкүштер белсенділігін арттырды.АльХасандықолдаушылар«Еркінофицерлердің»көзін құртуғаәрекеттенді.Оныестігенұйымныңжетекшілерікөтеріліскешығуғашешімқаббылдады.26нан27қыркүйеккеқарағантүніолардыңсенімдіәскерибөлімшелеримамсарайынқорғауғаалыпоқжаудырды.Таңертетңкөтерілісштабымонархияныңқулағандығынжәнереспубликаорнатутуралыжарияланды.28қыркүйектежаңажоғарғыбилікоргандарықұрылды. 1962жқазанайындақұлатылғанимамаль-Бадрсарайдансолтүстіккеқарай қашқандығы белгіліболды.БұлоқиғаЙеменАрабРеспубликасыныңекіқарсылас лагерге бөлді.Республикандықтарменмонархистерге.Елдеазаматтықсоғысбасталды. Екіжақтаарабелдеріарасынанқолдауіздеді.МанархистергеСаудАравиясыт.б.концервативтікарабрепсимдерікөмеккөрсетті.РеспубликандықтарғаЕгипеткөмектесті.Елдетөтеншежағдайенгізілді. 1965жтамызайыныңсоңындаДдиддада(СаудАрабиясында)корольФейсалменГ.А.Насеркелісімгеқолқойды.ОлбойыншаЕгипет9айдыңішіндеЙеменАРданәскеріншығаруға,алСаудАравиясымонархистергекөмеккөрсетудітоқтатуғаміндеттенді. 1964жсоғыстаЕгипеттіңжеңілуіреспубликандықтардыңпозициясынәлсіретті.5қараша1967жасСалғыИракқаіс–сапарменкеткенуақытта,сананыңрадиосы оныңбарллықлауазымнанбосатылып,барлықатақтанайрылғандығынжариялады.Демократтардың5жылдықбасқаруыаяқталды. ОсытөңкерістенкейінАбдар-РахманальАрьянитөрағылығыменРеспубликалық КеңесқұрылдыжәнеМұхсиналь–АйнибастағанМинстрлерКЕңесі,алқарулы күштердіңбас қолбасшысыболыпгенералХасаналь-Амритағайындалды. 1970жжелтоқсандажаңаКоституцияқабылданды,ондаЙАР«концультативтікпарламенттікреспублика»болыпжарияланды,барлықсаясипартияларменұйымдардыңқызметінетыйымсалынды.Исламмемлекеттікдін,алшариатбарлықзаңдардыңкөзіболыпжарияланды.Ұзаққасозылғандағдарыстанкейінекіелдедесаясижағдайтұрақтанабастады.1980жбастапекіелбірігугеұмтылабастады.1982жЙемендікПрезиденттікКеңесқұрылды.ОныңқұрамынаекіЙеменніңмемлекетбасшыларыкірді.Дайындықкезең22мамыр1990жекіелдіңбірігуіменаяқталдыбұлкүнЙеменРеспубликасыныңұлттықмерекесіболыпжарияланды. Соғысаяқталғаннанкейінағылшындаротарменпротектораттардыбасқаружүйелерінқайтақұрудыжалғастырды.1947жгубернатормаңындағыАтқарушыКеңескеқосаАдендезаңшығарушгыКеңесқұрылды,оныңмүшелерінотаршылдықбиліктағайындады. 1857жбастап1937ждейінАдендіағылшын–үндібасшылығынабағынғанБамбейпрезидентібасқарды.Өздерініңпозициясыннығайтуғаұмтылғанағылшындар1937жотарменпротектораттыбасқаружүйесінөзгертті.Аденотаретіпжарияланып,тікелейЛондоннанбасқарылды.Отаршылдықәкімшілікбасшысыгубернатор,аләрібасқолбасшыдаболды.АденніңәскеристратегиялықмаңызыҰлыбританияныңЕгипет,Ирактағыт.б.арабелдеріндегіпозициясыныңәлсіреуіменөсті.1957жолСуэцтіңшығысындағыірібританәскерибазасынаайналды.ОтардаАравиядағыағылшынқарулыкүштерініңжоғарыбасшылығыныңштаб-пәтеріорналасты,ал1961жолОртаШығысбасшылыққақайтақұрылды. СоғыстанкейінОңтүстікЙемендеүлкенқоғамдықөзгерістерболды.1950жжбасАдендежұмысшытабыныңүшотрядықалыптасты.Мұнайшы–жұмысшылар,порт-жұмысшылары,құрылысжұмысшылары. Әлеуметтік–экономикалықөзгерістердіңсалдарынанпатриоттыққозғалыс пайда болды. Ұлт–азаттыққозғалысәсіресе1967жараб-израильсоғыстанкейінөршіді. 27қараша1969жШетелдіккомпаниялардыұлттандырпутуралызаңқабылданды.5қараша1970жаграрлықреформатуралызаңқабылданды.30қараша1970жКонституцияқабылданды.Мемлекет–халықтықДемократиялықЙемен республикасыдеп аталды.

XIX ғасыр аяғында Сирия және Ливан Осман империясының құрамында болды. XX ғасыр басында бұл екі ел Европа капиталының жартылай отарына айналды. Территорияны түрік губернаторлары басқарды....

Британдықүндістанныңмұсылманаудандары1947жерекшедоминионғабөлінеді,оныпәкістандепатадыжәнегеографиалық2ауданнанқұрылды.Пәкістанныңнегізгібөлігіболыпбатысыесептелді,орталығыүндіалқабы,шығысы-бенгалдықтармекендеген,елдіңарттақалғанауданыболыпесептеледі.1971жылыПәкістаннанбөлініпБангладежмемлекетіқұрылды.ҚұрылғанкүніненбастаппәкістандаелдіМұсылманЛигаыбасқарды,алғашқықұрылтайжиналысы1954жылытаратылды,ол1956жылынаурызайындакүшіндеенді.Пәкістанисламсотбилігіорталықтадажергіліктіжердедеорнады. 1958жылыәскеритөнкеріснәтежиесіндегенералМ.Айют-ханбиліккекелді.Олелдесаясипартияларқызметтентоқтатты,және1962жылыжаңаканститутцияқабылдады,призидентбилігіннығаитқаносыданкеиінпартияларқызметіқалпынакелтірілді(компартияданбасқа),ал1969жылИнеранЯхья-ханпризидентболды, олкөп билікетеді: 1971жылдағдарыс,оныңнәтежинсіндеПакистаннанШығысбөлігіненбөлінуіЗ.Бхуттобастағанхалықтықпартияныбиліккеәкелді.Олелді1977жтағыдаәскеритөнкеріснәтежиесіндегенералЗия-ЦльХанкелууінеәкелді–алЗиа-ЦльХан1988жавиакатастрофадақайтысболды.ГенералорнынаБхуттаныңқызыБеиназырБхуттобастағаназаматтықүкіметкелді.Олкөбшілікүшінсенсацияболды,жасәйеләлемніңіріисламмемлекетініңбіріболыпсаналатын(100млнхалқы)Пакистанбасындабірақолкөпбасқармады1990жкетугемәжбүрболды,оныңорнынажаңапремьерсайланды.ОсындайжағдайБангладештедеболды.(халқы110млнадам), 1971жқұрылғаннанбастапәскеритөнкеріснәтежиесіндеүшпрезидентауысты,оныекеуігенералболған. Екіелдіңэкономикалықсаясатынаназараудараиық.ПакистанбіртұтаскезіндегенеталАйют-ханбірқатарқаитақұрыуларөткізді,елдіңэкономикасыннығайту мақсатындааграрлыққатынастардағыделдалдықтоптаржаиында(мемлекетесебіненжердісатыпалу),жершаруаларғаберілді,әсіресеолелдіңбатысбөлігінде.өнеркәсіптемемлекеттіксекторменқатаргистепшынсушысынқолдады.Бірақелдіңсаясисферасындағысәтсіздіктерэкономикалықтабыстардыжоққашығарды. ОсыжағдайпризиденттіңБангладештіңқұрылуынаәкелді. Бангладештіңхалықаралыққатынастардағыролікөпемес.Гешондабаиқалады:1985жБангладешассоцациярегиональногосотруднигествастранюжн.АзииқұруұсындыоғанҮндістан,Пакистар,Бангладеш,Шри-Ланка,Непл,БутанжәнеМалазиағакірді. Оныңмақсаты-СААРКмелиреонныңдамуынакөмеккөрсету,өзарақатынасорнату. ПакистанкезендеСЕАТОжәнеСЕНТОныңбелсендімүшесіболған.Осыелге80Ауғаныстаннанмилиондағанқашқындаркеліп,ПешоварауданындаНДПАғақарсыпартизанқарулыкүресжүргізілді.Ауғанстанбилікүшінкүресаяқталғаннанкеиін.Пакистанқандайрольатқаратыныбелгісіз.ӘскериблоктартарағаннанкеиінПакистанНепрассоединениемүшесіболды,70ж.жҮндістанменқатынастаржақсарды,жәнеосысаясат90ж.жжалғасадыдегенүміттеміз.

IIшідүниежүзіліксоғыстаГерманияныңжеңілуі.Туркияныауыржағдайғақойды.Жаңадамужолыменбағыттаңдауқажетболды.1945-1947жжжерреформасы,еңбек министірлігін құру,кәсіподақтартуралыбіріншізаңдарқабылданды.Жаңагазеттермен журналдарашылды.Олардыңкейбіреулерірадикалдыалыстаболды.ПрезидентИненю1945жқарашаайындапарламенттесөйлегенсөзіндебірпартиялықжүйеденбастартуқажеттігіатапайтылды.1946жқаңтарайындаХалықтықРеспубликалықпартияныңбіртопдепутаттарыбұрынғыприсырД.Баердыңжетекшілігіменжаңадемократиялықпартиянықұрды.БилікбасындағыпартияданайырмашылығыжаңадемократиялықпартияжекежәнешетелкапиталынаеркіндікберугеКонституцияжарияланғаназаматтыққұқықтарымендемократиялықбостандықтардықатаңсақтауғашақырды.1946жсайлаудабұлпартияПарламентке61орынғаиеболды.Турмэндоктринасыжәнеоныменбайланыстыамерикандықөинвестициялар,моршалжоспарыТуркияныңжаңабағыттаңдауындашешушірөлатқарды.Елэтатеумсаясатынанбастартыпжекекәсіпкерліктіқолдайбастады.Бұлжаңадемократиялықпартияныңпозициясынкүшейті.1950жсайлауда396орынғаиеболыпүлкентабысқажетті.ЕлдіңжаңапрезидентіД.Баер,алпрьмерминистрімендербесболыд.50жжТуркияныңөнеркәсіптікөкіміжылына8%өсіпотырсадаелдіңсыртқықорығыарты.Елдеогппозициялықкүштерөсті.Оларереуілдергешығыпсаясиэкономикалықталаптарқойды.Олекігшіжағынанисламдінбасыларыдажанданды.Демократиялықпартиядінгебірқатаржеңілдіктербергенеді.Исламдінінмектептеоқыту,мешіттерсалуғародиоданқұрғаноқуғарұқсатетті.Сондықтанәсіреседеревнядағыссауатсыздарарасындадінніңықпалыөсті.Демократиялықпанртияелдіңішіндегіжәнесыртқыреакцияшылкүштергесүйеніпұлараздықтықолдады.Оныңсалдарынан1960жсәуірайындаоппозицияныңқарсықызметінтереңісіменайналысуүшінтөтеншекомиссияқұрылды.Бұғанхалықнаразылығыбұрқетті. 27сәуіркүніСтамбулуниверситетініңстуденттерініңмитингісіөтті.ОтСтолизидіңбасқаоқуорындарыАнкорат.б.қалаларынынңстуденттерініңжаппайдемонстрациясынаұласты.Студенттердіңқозғалысысынәскерде«ататүріктердің»құпияқоғамықызмететткен.ОлардыңмақсатыКемалсаясатынақайтаоралу.ОсылардыңатынанқұрлықәскерикүштерініңбасқолбасшысыД.Гюрсельөкіметкеультиматумтапсырды27мамыркүнімемлекеттіктөңкерісжасалдыбилікД.ГюрсельбастағанҰлттыңбірліккомитетқолынаөтті.КомитеттіңшешіміменбилікҚұрылтайжиналысынаберілді.Ол1961жмамырайындаелдіңжаңаконституциясынқабылдады.1961жконституцияхалықтыңжоғарғыегемендігін,азаматтардыңбостандықтарыменқұқықтарынжариялады.Оныңішіндеәртүрліпартияларқұру,газетбасыпшығарубостандығыбилікбір-бірінен тәуелсізүштармаққа бөлініуідеқатаңескертілді.Заңшығарушыатқарушысот1961жсайлаунауқанынанбірнешепартияқатысты.Олардыңарасындатаратылғандемократиялықпартиянегізіндеқұрылғанәділетпартиясыдаболды.ЖаңаекіпалаталықпарламентеӘділетпартиясыменхалықтықРеспубликалықпартиябасымдылыққаиеболды.Гюрсельпрезидентболыпсайланды.Олхалықтықреспубликалықпартияжетекшісі.Гененюпример-министрболды. 60жжТуркиятарихындасаясикүресттіңөршуіменсипатталды.Жаңаданкөптегенсолшылпартияментоптарпайдаболды.Партиялықкүреснәтижесіндеэкономикалықжәнебасқамәселелерекіншіорынғажылжыды.Үкіметбұрынғыдайэкономикағакөпкөңілбөліп,мемлекеттіксекторұлғауюыменсоныменқатарелдіңсыртқықарызыөсті.ЖұмысшылардыңереуілдіккүресініңөсуіДемирельүкіметініңрепресивтііс–шараларыелдеішкідағдарыспенанархиянытудырды.Оныңсалдарынанелдетәртіпорнатудыкөздегенәскерилертағыдақасымжасады.1971жнаурыздаДемирельүкіметіотставкағакетугемәжбүрболды.БұлжолыәскерилерсаясатқатікелейараласпағанменбәрібірүкіметкеоныңсаясатынбелгілепотырдыРодикалдыпартиялартоптарменолардыңбасыморгандарыменқуғындалды.1971жсәуірайындаАнкораменСтамбулдытөтеншежағдайыненгізілді.Ол1973жкүзінедейінсақталды.Сайланғанжаңапарламентаграрлықреформатуралытағыбасқабірқатарзаңдардықабылдады.70жжсаясипартияларарасындақайтаданбилікИранкүресбасталды.Экономикақолжеткізгенжетістіктерінеқарамастанмемлекеттікболыпсақталды.1980жТуркияныңсыртқықарызы20милрддолжетті.1980ж12қыркүйектеелдеәскеритөңкерісжасалды.Барлықсаясипартияларменпарламенттаратылды.ҚазіргіТуркиякапиталистікжолмендамыпотырғанел.1997желбасынаОтанпартиясыныңжетекшісіМесутныемозбасқарғанжаңакомизиялықүкіметкелді.2000жсәуірайындаөткенкезектіпарламенттіксайлаудаБ.ӘджевиттыңсолшылДемократиялықпартиясыбасымдылыққақолжеткізді.Б.Әджевитжаңапримерминистрболды.ҚоғамдықпікірдіңқысымыменС.Демирельөзлауазымынанкетугемәжбүрболды.2000жмамырдажаңапрезидентболыпАхмедНеждетСезерсайланды. Туркияныңкапиталистікэвамоциясықоғамдағыәлеуметтікөзгерістергенегізболды.Буржуазиялықсоныөсіпнығайды,өнекәсіптік,сауда,қаржы,селолық.Ірібуржуазияерекшеорынғаиебоолды.Оныңбасымбөлігішетел,әсіресеамериканкапиталыментығызбайланыстыболды.Жекекәсіпкерлікелдіңықпалдыэкономикалықкүшінеайналды.Мемлекеттіккапиталистіксектордыөзініңпозициясынәсіресекайкжәнеіріөнекәсіптікөндірісетсақтады.Пролитариятыңтеңжартысынфабрика–зауытжұмысшыларықұрды. Түрікинтелегенциясыныңсаныдаөсті.90жжсоңындаэкспорт25мирддолқұрды,оның80%өнеркәсіпөнімболды.Осыеңалдыменгаз,шикізатжоғарытехнологиялықөзім,қазірқарутүрлеріЕлгежылсайын9милтурискелді. Күрдмәселесі.Ататүрікбастағанұлттықтүрікмемлекетінқұруғаалғанбағыт,этникалықазтоптардыңқұқықтарыменмойындауды,қарастырмаған1923жЛазаннокелісімібойыншаолармекендегентерриторияТуркия,Иран,Ирак,Сирияарасындабөлінді.ХХғбіріншіжартысынанбастапкүрдтерасимилясияғанемесетүріктенугеұшырады.Күрдтілінетиымсалындыалкүрдхалқын«таутүріктері»депресмиттүрдеатады.60жжсоңынанбастапкүрдтердіңұлттыққозғалысыпайдаболды.Жәнеолұйымдасқантүргеиеболды.Партияларыменұйымдарықұрылды.ОлардыңарасындаеңірісіКүрдістонныңжұмысшыпартиясы,1979жқұрылған.ОныңжетекшісіАбдуллахОджаламболдыБұлпартияныңәскериұйымыбөлімшесіболды.Күрдістандыазатетуәскері(10мыңнанастам)1984жтамыздаКЖДПтүрікүкіметінесоғысжариялады.Күрдпартизандарышоғырланғанаудандарғаүкіметәскеріжіберілді.ОлардыңалдынаКүрдістанжұмысшыпартиясыныңтезарадажәнетолықжоюмақсатынқойды.Әскериқарсыласу90жжсоңынадейінжалғасты.Екіжақтан20мыңнанастамадамқазатапты.1999жақпандаА.Оджапанөлімжазасынакесілгененкейінолбарлықөзініңқолдаушыларынәскериқимылдардытоптауғажәнекүрдмәселесінбибітсаясижолменшешугешақырды.2000жақпандакүрдістанныңжұмысшыпартиясыныңVIIтөтеншесъезіөстті,ондаА.Оджаланыңұсынысынқабылдаутуралышешімқабылданды.Бірақтүрікүкіметіжағынанешқандайбұлмәселенішешугедегенқадамжасалмады.Бұрынғырепрессивтісаясатыноданіріжалғастырды.

ЕкіншідүниежүзіліксоғысаяқталғананкейінИранішкімәселелерінреттеп«халықаралық»істергекөңілбөлебастады.40жылсоңынанбастапшахүкіметіАҚШқақарайбағыталды.ЕкіеларасындағықатынастардыңжаңакезеңіТурмәндоктринасының«төртіншібабын»іскеасыруменбайланыстыбасталды.Экономикалықкөмеккеқарамастанелдіңжағдайы40жсоңымен50жбасындабұрынғысыншаауырболыпсақталды.ОлбаржағынанкөршілесҮндістанПакистандағыдекомендациямендебайланыстыболды.Елдіңхалқықазбабайлықтардыағылшындардыңигеруінеқарсыболды,яғнииранағылшынмұнайкомпаниясыменқатынастардықайтақараумәселесікүнтәртібінеқойылды.1951жнаурыздаиранмәжілісіИранныңмұнайөндірісінұлттандырутуралызаңқабылдады,осыжылысәуірайындаүкіметбасынаМ.Моссодықкелді.Олбұлзаңдыіскеасыруғабелсенекірісті.Барлықмұнайкөздеріменмұнайөңдеузауыттарыүкіметбақылауынаалынды.Олардыүкіметтағайындағанөкілдербасқарды.Сырттанараласуәрекетінеқарамастанбұлзаңасырылды.Иарнанағылшыниранкомпаниясындажұмысістепжатқанағылшынмамандарықуылды.1952жқазандаИранменАнглияарасындағыдипломатиялыққатынастарүзілді.БірақМоссадықүкіметініңбеделініңөсуі,оныңбилігішахоныңмаңындағылардықорқыта1953жтамыздамемлекетттіктөңкеріснәтижесіндеМоссадыкүкіметіқұлатылдыжаңакабинетіЗахедибасқарды.Ол1953жсоңындаАнглиямендипломатиялыққатынастардықалпынакелтірдіжәнеелдіңмұнайшаруашылығынбасқаруүшінхалықаралықакциясының40%ағылшыниранкомпаниясыалды.Концорцизмдіқұруғаиранбіржағынанмәжбүрболды.Себебіелдеөзмамандарыжеткіліктіеді.Соныменқатаралдағыуақыттаелгешетелденкапиталынқызықтырудаконсорцзмоңдырольатқарды.1955жИранБағдаупактісінемүшеболып,оныңсыртқысаясипозициясыайқындалды.Олшетелинвестициясынкеңіненқолдайбастады.1958жөзіндеелдемыңғажуықшетелкомпанияларыменфирмаларықызмететті.Ұлттықөнекәсіптікқұрылыстаұлғайды.Оныңбасымбөлігіқарызқаржысынасалынды,солсебептенИранныңсыртқықарызыөсіп1959ж27мыңриналғажетті.Иранныңалдындатұрғанбастыэкономикалықмәселеніңбірі–агрорлыққайтажүргізуеді.1960жжериелігінжіктеутуралызаңқабылдады. (max:800габарлық,40гасуармалыжер;қалғанынқазынасатыпалыпшаруаларға15жылдықмерзімдеақысынтөлеугешартындаүлестірді)1962жжермаксимумын400гадейіншектелгензаңшықты.1963жжермаксимумы500габолыпсақталды,олдатекқаназаманталабынасайтехникаменжолдамалыеңбекқолданғаншаруашылықтарүшінБарлықбасқақожалықтарүшінауданыменжергіліктіжағдайынабайланысты20дан100гадейіншектелді.Соныменқатарқайтақұрубойыншаакционерлікқоғамтүріндешаруакооперативтеріқұрылдыормандарұлтандырнды,өнекәсіпорындарыжекешелендірудіЖерқайтақұруышамамен10жылғасозылдыдаолөтекүрделіәріауырпроцесболды.Себебіираншаруаларыоғандайынемеседі.Оныңнәтижесінде60-70жжСелотұрғындарының41%деревниядантабыскөзініздепқалаларғаұмтылды.Реформаларелдеқарсылықтудырды.ШохқажәнеоныңреформаларынақарсықозғалыстабелсенділіккөрсеткеналтоллаХакмейниидішахелденқуды.Сондықтанолшахрежимінеқарсылықтықсимволынаайналды. «Ақреволюцияны»яғникапиталистікүлгідегіқайтақұруларондажоғарыданмодернизациялаубағытыналғаншахелдегіжағдайыескермеді.Өнеркәсіптікөнімжылсайын10-15%өсті.Заманталабынасайөнеркәсіптікөндірісқалыптасты.Иран экономикасындажекесекторқұрылықнығайды.Жаңамектептерменжоғарғыоқуорныжүйесіқұрылды.Қоғамдықөміргеәйелдертартылды.Қазіргізаманғыденсаулықсақтаумәдениетқалыптасты. «Ақреволюцияны»немесешахтыңИрандыеврокопиталистікүлгімендамуғаалғанбағыты70жортасында«ішкіқарама–қайшылықтардыңшиеленісуінежәнежаппай наразылықтың өсуінесебепболды.Ираншахыныңсаясатыныңбастыкемшіліктерінң бірі дінбасыларпозициясынелемеудежәнедекүшқолдануғаболды.Албастысаяси қатесіолвакуфтердісекризоциялауяғнидінбасылардыкерісіненайыруболды.Шахосыісжүзіндеолардыөзінеқарсықойыпалды.Осыкемшіліктеріменпайдаланғаншейттікдінбасыларшахқақарсыкүресбастады.Иранинтелегенциясыжәнестуденттерисламдәстүрінсақтаудықолдандды.АятоллаХошейнишохаетіпонысоңынадейінжеткізуді.Шахелденкетті.Ирандареферендумөткізілді.Оныңнәтижесінде1сәуір1979жИранисламреспубликасыжарияланды.1979жжелтоқсандажаңаконституцияқабылданды.Олбойыншажоғарғыбилікдінбасылардаисламдініндеболды.Алазаматтықсаясибиліктіпрезидентмәжілісжәнепремератқарды.ЖаңареспубликаныңэкономикасындаүшсекторбелгілендімемлекеттіккооперативтікжәнежекеменшікБатдержаваларыныңараласуыжәнеықпалыжойылды.ҚазіргікүшіИранИзрайльдіңқарсыласыИракКувейтсоғысындаИранИрактықолдады.

Индияхалқытәуелсіздігіжолындаталайондағанжылдарбойыкүресіжүргізді.БұлкүрестіИндияныңұлттықконгресі-ұлттықбуржуазияның1885жылықұрылған партиясыжәнежұмысшытабының1933жылықұрылғанкоммунистікпартиясыбасқарады.ИндияныңұлттықконгресіИндияньщұлт-азаттыққозғалысының көрнекті қайраткері МахатмаГандидіңпрограммасынбасшылыққаалды.Бұлпрограмма отаршылдарғақарсыкүрестінқажырлы,бірақкүшжұмсалмайтынбейбітамалдарынқарастырады.Бірақгандизмдіжақтаушылархалықтыңжауынгерлікбелсендіқимылдарыныңықпалыменпрактикажүзінде"күшжұмсамау"принциптерінентайып,ағылшынезгісінеқарсықызукүрескеқосылып,өздерібұқаралыққозғалыстыбасқаружолынатүсті.ГандидіңжәнеИндияньщұлттықтәуелсіздігіменазаттығыжолындағыкүрестеДжавахарларНерусияқтыкөрнектікүрескерініңорасанзордаңқыосыменшықты. ЕкіншідүниежүзіліксоғыстанкейінИндияныңтәуелсіздігіжолындағыкүресіқалынбұқаранықамтыды.1945жылыКалькуттадаісжұмысшыларменағылшынполициясыарасындабаррикадалықұрыстарғадейінбарды.Англияғақарсықыркөрсетулербасқақалалардадаболды.Шаруаларқозғалысыкүшейді.1946жылыфевральдаИндиядасоғысфлотытеңізшілерініңкөтерілісібұрқететүсті. ХалыққозғалысыағылшынәскерлерінИндияданалыпкетугеАнглияныңлейбористікүкіметіөзірекенін1947жылыиюньдсмәлімдеуінемәжбүретті.БірақИндияекідоминйонгаИиния(немесеИндиялықодақ)пенПакистанболыпбәлшектенді.Бүлбелшектеудінибелгітүрғысымен(Индияныңқұрамындаиндустар,Пакистанқұрамындамұсылмандар)жүргізілді. Индияүкіметіөңделетінжеркөлемінұлғайтужөніндебірқатаршаруаларқолданыпкеледі.Бұлүшінбатпақтардықұрғатужәнеқуанжерлердісулантыружөніндежұмыстаржүргізілуде.Көптегендеревнялардашаруалардыңкүшіменжәнеүкіметтіңкөмегіменканалдар,плотиналарқазылып,жолдарсалыныпжатыр.Индияүкіметімемлекеттіктәжрибекорсетуформаларынқұруда,бұлфермаларшаруаларарасындаөндірістіңалдыңғықатарлыәдістерінтаратуда,үкіметтіңжүргізгеншараларыдәндіжәнебасқададақылдарөнімінарттыруғаәсеретті. Индияүкіметіұлттықөнеркесіптіөркендетугедеорасанзоркөңілболуде.Біріншібесжылдықжоспарбойыншамемлекеттікбірсыпыракәсіпорындары(паровоззаводы,кемежасайтынверфь,теміржолвогондарынжасайтынзаводжәнебасқаларысалынды.Елдіңхалықшаруашылығындаүлкенмаңызыбарбірқатарсужәнеэлектрстанцияларсалуқұрылысыбасталды.СоветмамандарыныңбасшылығыменжәнеолардыңжобасыбойыншаБхилаидасалыныпжатқанөтеіріметаллургиязаводыжаңаИндияньщалыпқұрылысыболыптабылады.Олжылына1,3млн.тоннағадейін(яғни1955жылыбүкілИндиядақаншақорытылғанболса,соншаболатбереді. 1956жылыапрельденбастапИндияекіншібесжылдыққажүзегеасыруғакірісті,бұлжоспарнегізіненауырөнеркәсіптідамытуғакөңілаударыпотыр. Жоспардамемлекетбасқаруғатиісжөнеменшіксекторыменқатарөнеркәсіптемемлекеттіксектордыңтездамуыбелгіленген.Индияүкіметініңшешімібойыншаөнеркәсіптіңмаңыздысалалары(соғыс,мұнай,көмір,қараметаллургия,ауырмашинажасауөнеркәсібі),теміржолжәнеавиациятранспорттытекмемлекетқолындаболуғатиіс.Өнеркәсіппентранспорттыңбасқасалаларындамемлекеттіккәсіпорындардажекеменшіккәсіпорындардаістейбереді. 1947жылы15108МаунтбеттенжоспарызаңкүшінеиеболмағаннанкейінҮндістанныңтәуелсіздігітуралызаңретіндебұрынғыотарорнынаекімемлекетқұрылды-ҮндіОдағыменПәкістан,Пәкістанекібөліктенқұрылды.Үндістанныңшығысқақарайорналасқан(қаз.Бангладеш)жәнеадамбатысқақарай,Индалқабындаекімемлекетеңбасынанбір-бірінеқарсытұрды,жәнеоныңнәтижесіндепенджабтыңөзінде1млнжуықадам қазатапты.Оғанқосаинвалидтергееркінтаңдауқұқынберген,оныңнәтижесіндеҮндістантерриториясыныңбірқатаркняздіктері(көпшілігімұсылмандар)-үнді халқының басымболғандықтанПәкістанғақосылутуралышешімқабылдады. Сонымен,ҮндістанкняздіктеріПәкістанқұрамынакірді,СолтүстікКашмирменқоса,алоныңбірбөлігіПәкістанқұрамындақалыпкетті. Елдебұрқеткеншовинисттік,ұлтшылдықбаскөтерулердібасуәрекеттенжасағанкейінГандиқайтысболды(1948жХиндуМахасабхадіниұлтшылтобыныңмүшесіөлтірді.Елдіңэкономикасынқайтақұрумәселесітуды.СебебіПакистанғабайауылшаруашылықаудандарқосылды.ОларҮндітоқымакәсіпорындарынамақтаберіпотыратынеді. 1.1949жылыҮндістанреспубликаболыпжарияланды.ЖаңаКонститцияқабылданды,ол1950жылыкүшейгенеді.ҮндістанРеспбликасыБританұлттардостастығыболыпқалды.Метрополияменәдеттегібайланыстарсақтады.Орталықпарламентпенштаттардыңзаңшығарушыжиналысынаалғашқысайлауда1951жылы(1952ж)орындардың¾бөлігінҮҮКалды,солуақыттанбастапелбасқаратынпартияүкіметіДж.Нерубасқарды.Жаңаүкіметтіңбасындаалғашқыреформасыаграрлықреформаболды.Оныңмақсатызаминдарделдалдарынжойыпжердіоныөңдеуменолконфискациялағанжерлеріүлкензаминдарделделдарғаақытөледі.Реформанәтижесіндеонжылдаарендаларсанықысқарды.70проценттен12және18процентдейінжәненүндішаруаларыныңбасымбөлігіжериеленушігеайналды.Соныменқатармемлекетқолдауыменкооперациядамыды,оныңмақсатыөсімқорлардыңықпалынәлсірету.60-70жылдар«жасылреволюциямен» байланыстыалдыңғықатарлыжаңаагротехникалықәдістерменауылшаруашылықпроцессінқайтақұрудымақсатетті.ОсыөсшаруаларарқасындаҮндістандемографияныңжоғарытемптерінеқарамастанөзазық-түлігінқажетінқамтамасызетуде, бірақелде кедейлеркөп. Экономикадағымемлекетүлесішығысынбасқаелдерісияқтыөнеркәсіпқұрылысыарқасындаөсті(5жжоспар).Мемлекетқымбатбағдарламаларменпроекттердііскеасырды:металлургия,химия,ядролықжерлергеҮндістанжекекапиталистіксектордықолдауыөнеркәсіптедеауылшаруашылығындада.ҚазіргіҮндістанныңөзметаллургиясыбар(еңүлкензаводтарыКСРОкөмегіменсалынған),дамығанэнергетикалықбазасы,жанжақтыөңдеуөнеркәсібі,қажеттіинфраструктурасыбар.Мемлекетсаясатыбарлықмүмкіндіктіқолданып,әртүрлі,жетіпинвестициясынқолданыпдаму.Мемлекеттіксектордың(ВНП-валовойнакпродукт)долиясы20процент 1950жКонституциябойыншаҮндістан-одақ,25штаттан-6одақтынтер-нқұраитынЕкопалаталықжалпыүндіпарламенті(халықтыңпалатаменштаттаркеңесі),алштаттардажоғарғыбилікзаңшығарушыжиналыста,атқарушыбилікжайлыүнділікминистрлерКеңесіДелидегі,басминистрбастағанштаткомитеті-штаттардыформальнопрезидентатқарушыбиліктіңбасыболыпсаналады.Алісжүзіндебилікпремьерқолындаболды.Сотбилігіорталықтадажергіліктіжерлердедеатқарушызаңшығарушылықбиліктенболініп,классикалықевропалықстандартқасаижұмысістеиді. Елдегісаясипроцесспартиялардыңбәсекелесіненегізделген.Жалпыүндітілі-ағылшын.Саилаушылардыңкөбшілігісауатсызбодандықтансимволдарүлкенрольатқарды.МысалыҮҮК символықасиеттісиырсуреті. Коммунистіксолқанат(1965ж-екікомпартиякүшітең)жәнедіни–коммуналистікоң қанатыүсайлаушылардыңбасымбөлігіорталыққатопталады-ҮҮК,жәнеоғаноппазициалықтоптарүДжамото,партия1977-79желдіДжамоатопартиасыбасқарғанын саламалы, 40жалғашҮҮКбасқарыпкеледі.ОныНерудшхитеноныңқызыИГанди биледі, алолөсиеттелінгненкеиіноныңұлыРаджиГанди-алқазірР.Ганди өлтірілгеннен кеиінН.ДаоШтаттардыңдакөбшілігідеҮҮКөкілдерібилікетеді,кеи біреулеріндеғанажергіліктіұлттықтоптаркелесікоалициелер,алкеикездекоммунистер. ҮндістанныңсыртқысаясипозитциясыАрмедаткүштердіңгносаясиорналасуменбаиланысты.ҚХРменконфронтармеда,жәнеоныңодақтасыПакистанменосыжағдаидаҮндістанКСРОментығызбаиланысорнатты.1986жДелидекларациасысеуілдібірқатарбеибітшілік,достық,туралыкелісімдержасайды. Үндістанныңішкіпроблемаларыныңеңбастысы-ұлттықдінисоғыстар.1947жылыбілугеқарамастанреспубликада85-90млнмусылманөмірсүрді. Нңүлкенжәнеықпалдысиххқауымыболды.Үндімұсылманқақтығыстары,сиххтардыңсаясиавтономияөзіндіктәуелсізмемлекетүшінкүрес-елдіңүлкенпроблемалардыңбірі.Соныменқоса80ж.жсолтүстік–батысАссамда,т,іаудандардабангладежден келгенмигрантқашқындарпроблемасыжергіліктіхалықоларғақарсыжәнеоңтүстіктегіхалықтардыңсепералистікісқимылдарыжәнеелдіңпригималайауданындағытайпалардың.Екіншібірпроблема-демографиялықотаршылдықжүйеыдырағаннанкейін халқыекіесеөскен.(80-90жжелде800млнадам).Егертемптөменнемесеғасыр...

КСРОЖапонияғақарсысоғысқакөрісіп,оныжеңгенненкейін,ЖапонияПотсдамконференциясыныңкапитулециятуралышартынқабылдады.ОсыданкейінЖапонияныамериканәскеріаккупациялады.Осыуақыттанбастап1952жылы Сан–ФранцискобітімікүшінеенгенгедейінелдегіжоғарғыбилікАҚШқолындаболды. ОдақтасдержафалардыңЖапонияғабайланыстысаясаты1945жылы26шілдедегіПотсдамдекларациясындабелгіленді.ДекларациядаЖапониядаәскердіңжойылуы,демократиялықбағыттыңқайтаөркендеуіменнығаюына,сөз,ар–ожданбостандықтарыменадамқұқықтарынқұрметтеудегібарлықелдегілердіжоюталаптарықойылды. АҚШмұндажапонимператорыныңбасшылығыменескімемлекеттікаппараттысақтады.Онытазартуарқылыамерикандықтарөздерінеқолайлыбюрократиялықбасқаружүйесінқұрды.АҚШбарлықмаңыздымемлекеттікфункциялардыөзқолынаалды:қаржы,мемлекеттікбюджеттібелгілеу,сыртқысауда,сотжәнекомициялықаппараттыбақылады.Парламенттіңзаңшығарушыбилігіншектеді.Жапонүкіметібасқаелдерменбайланысорнатуқұқынандаайырылды,сыртқысаясаттааккупациялықбилікқолындаболды. 1945жылықыркүйектеәскер,ұлтшылұйымдартаратылды.Жұмысшыларғакәсіподаққұруқұқыберілді,білімжүйесідемократияланды,абсолютизмжойылды,әйелдерқұықтарытеңестірілді,экономикадемократияланды.Дзситба–цц(өнеркәсіптік–қаржыконцеріндері)таратылды,жерқайтақұруыжүргізілді,іріжериеленужойылды.Синтодінімемлекеттеналастатылды,1946жылы1-қаңтардаимператорбилікбасындағыәулеттіңқұдайтектесекендігітуралымифтенбастартты. Қоғамдықжәнесаясиқызметтен200мыңадамбосатылды,28негізгіәскериқылмыскерлерхалықаралықтрибуналсотынаберілді.Түрмелерден3мыңнанастамсаяситұтқындарбостылды. ЖапонияныңкапитуляциясынанкейінотставкағакеткенСудзикикабинетініңорнынаимператорәулетініңмүшесібекзадаХигасихунибасқаруменжаңаүкіметқұрылды.олбарыншаескіЖапонияныңатрибутихасынсақтаподақтықдержавалардыңшараларыншектеуікерекеді.Бұлүкімет1945жылықазанайынадейінбасқардыдаоныңорнынапроамерикандықбағыттағыСидэхарокабинетікелді.Осыкабинетбасқарғанжылдарынегізгіқайтақұруларжүргізілді,алғашқысоғыстанкейінгіпарламенткесайлауөтті. Жапонияныңмемлекеттікқұрылымынөзгертудегімаңыздыіс–шара1946жылы3қарашадажаңаКонститутцияныңқабылдануы.Ол1947жылы3–мамырдазаңкүшінееніпосыкүнгедейінЖапонияныңнегізгізаңы.Конститутцияабсолюттікмонархияны,оны“ұлттықбірліккеенусимволы”етіпжариялады. Жаңазаңбойыншаерлердеәйелдердеазаматболыпесептелді.әйелдерменқұқықтарытеңестірілді. Парламенттіңжоғарғыпалатасы–кеңесшілерпалатасысайланатынболды.Төменгі өкілдер палатасыныңжоғарғыменсалыстырғандақұқықтарытеңболды.Өкілдер палатасындабасымдылыққаиеболғансаясипартияпремьр–минстрдітағайындауға құқылыболды.Егердеекіпалатададабасымболсаондазаңдардыөзгертутуралыұсынысжасайалады. 1949жылыдитонэкономиканықалпынакелтіруәрімонополияларғанесиежәнеамерикандықкөмекберубағыттыбойыншажүрді.Бірақбұліс–шаралардыңбарлығы уақытшаболғандықтанөнеркәсіпкеқаржықылғансайынелдеинфляцияөсті.Сондықтан1948жылыжелтоқсандаамериканүкіметіоппозициялықәскерштабынатұрақтандыружоспарынжүзегеасырутуралыбұйрықберді.Жоспартоғызбаптантұрды,оғансәйкесжапонүкіметінетөмендегідейміндеттерқойылды:1)мемлекеттікбюджеттіреттеу,2)салықтыкөтеру,3)несиеберудішектеу,4)жалақынытұрақтандыру,5)бағағабақылауорнату,6)сыртқысаудаменшетелвалютасынабақылауорнату,7)экспорттықөндіріскеқажеттіматериалдарменқамтамасызетудіжақсару,8)импорттышектеуүшінжергіліктішикізатпентауарларөндірісінұлғайту,9)азық–түлікөндіружүйесінкөтеру. 1949жылымамырдаАҚШ–ыЖапонияданрепарацилалужоспарынжойды., осыданкейінмонополияларғақарсызаңдықайтақарады.Инфляциятоқтату,ақшаайналымынтұрақтандыру,экспорттыреттеу,жөніндегііс–шаралар(“Доджбағыты”)деп аталды.(Додж–аккупациялықкүштерштабындабосэкономикалықкеңесші)және КорейсоғысыменбайланыстыүлкенмөлшердегіамериканәскеритапсырыстарыЖапонияныңауыр,химияөнеркәсібініңқалыпынакелтіруді,экономикасыныңшапшаңдамуыныңнегізінқалады. 1951жылықыркүйектеСан–Францискобітімконференциясыөтті.Сан–ФранцискобітімібойыншаЖапонияныңОңтүстікСахалин,Курииаралдары,Тайвань,Пэнхуледаоаралынанбастартқанынбекітті.ОсыменқатарАҚШпенЖапонияарасындағықауіпсіздіккелісімінеқолқойылды. Сан–ФранцискобітіміЖапониядағыаккупациялықкезеңдіаяқтады. Бұрынғыкеңтанымалқаржыөнеркәсіптіктоптар:Мицум,Мицубисиөздерініңұйымдасқанқұрылымынөзгертті. 1955жылыДемократиялықжәнелибералдықпартияларбірігіплибералдық–демократиялықпартиясықұрылды. 1960жылыЖапониякапиталистікәлемдеАҚШ–танкейінекіншіорынғашықты. ЖаңакабинеттіИхэдаХаятобасқарды.Олішкісаяситұрақтылықтыорнатуғабағытталғансаясатжүргізді.Азаматтықелдерменбайланыстырдыкеңейтті,жапонкапиталыазаматтықелдеррыногындаорнықты.1953-54жылдарыдағдарыстыққұбылыстарданкейінэкономикалықөрлеубасталды. 1964жылыпремьерИхэдаденсаулығынабайланыстыотставкағакетті.ОныңорнынаСатоЭйсахукелді.Оныңкабинетіқорғанысмәселелерінекөпкөңілбөлді.1966жылыЖапонияныңқарулыкүштерініңсаны247мыңадамғажетті.СыртқысаясибағытыныңнегізіндеАҚШ–пенәскери–саясиодақсақталды.1966жылыЖапонияжаңасаяси одақАЗ-ПАК–ңқұрылтайшыларыныңбіріболды,оныңқұрамынаТайвань,Оңтүстік Корея,Тайланд,Филлиппин,Австралии,ЖаңаЗеландиякірді. 1968жылыЖапонияАҚШ-нкейінекіншіорынғашықты.1969–70жылдары олөнеркәсіптікөндіріскөлемібойыншадаекіншіорынғашықты. 1980жылыЖапонияқазіргікапитализмныңнегізгіорталықтарыныңбіріболды.Олалтынменвалютақорыбойыншабіріншіорындажүр.Жанбасынашаққандағыкіріс1мыңдол.астам.(АҚШ–та15,5мыңдол.)ЕңбекөнімділігініңдеңгейібойыншаЖапония1991 БатысЕвропаелдерденарттақалдырыпАҚЩ–ңдеңгейінің90%жетті. 1991жылы соңында Жапонэкономикасындадағдарысбелгілеріпайдаболды. 1995жылысоңынанбастапосыдағдарыстаншығабастады. ҚазіргіЖапониялықсаясижүйесікоппартиялықпарламенттікдемократияғанегізделген.Императормемлекетбасшысысақталған.1993жылыдитонбопты.ЛДПсайлаудаүстемдікетіпүкіметқұрыпкелді.1993жылыжаздаөткенсайлаудаЛДПбеделітүсіп,социалистікпартиякүшейді. СыртқысаясаттаЖапонияныңАҚШпенодақтысақтауыжалғастыруда.1975жылданбастапЖапония“жетіел”үкіметбасшыларыныңжылсайынғыбасқауымықатысыпкелді.1997жылыәскериминстрлерменсыртқыістерминистрлеріВашингтонда“қауіпсіздіккелісімі”негізіндеәскериынтымақтастықтуралыжаңакелісімгеқолқойды. ТокиоқазіргіуақыттаПекинменбайланыстарғакөпкөңілбөлуде.Жапонияқолайлырынокретіндеқарастыруда. БұлтоптағыелдердіЖапондамумоделінебағытталғанкпиталистикбіріктіреді.«Жапонмоделіаттытерминімен»Еврокапиталистікстандартқасайөздәстүрлерінөзгереотырыпдамужолыдептүсіндіріледі. БүгінгікүніЖапония–тездамыпкележатқан,гүлденгенмемлекет,қазіргіхалқы (115млнадам).Елдіңэкономикасынаприростыңүлкентипітән,АҚШ–тандажоғарыжанбасынакіріс,еңжоғарғыөнеркәсіп,дүниежүзілікрыноктабарлықжердебәсекелестерінығыстыруда,жоғарысапалызаттарғылыми-техникалық стандарттың жоғарыкөрсеткіші,Жапонияныертеңгіғылым,техниканыңорталығына айналдырды,кішкенеғанатерриториянынашаржеріндекереметдамығанауылшаруашылығыелдіқажеттіазық-түлікпенқамтамасызетіпотыр.Бұрынсоңдыболмаған монопоктурадамуыныңдәрежесіқазіргізаманғаеңжақсыжолдар,транспорт,жоғарысапалыбілімберужүйесі,денсаулықсақтау,әлеуметтіқамтамасызету. ҚазіргіЖапонияныңсаясижүйесікомпортиялықпарламенталдықдемократияға,императормемлекетбасыретіндебилігініңсақталуымен,негізделген.Сайлаудаүстемдікетіпүкіметқұрыпкележатқанматериалдыдемократиялықпартия,елдіңішкісаясижағдайыныңтұрақтылығынкөрсетеді.Мемлекетүнемібизнескеқамқорлықетіп,ұсақкәсіпкерлердіқолдап,ілімберудімәдениетт.б.ұмытпайды.ОңтүстікКорея.

ЕкіншіәлемсоғысыаяқталғананкейінҚытайдыңалдындашыққанбастымәселебірігуболды.Ехонегізгікүш-ҚКП-спмлн.Гоминоданүстемдікүшінкүресбастады. 1946ж мамыр айынадейінкелісімбойыншаМаночтурииаймағындакеңестенәскерсақталды. ҚШТЖ(оныңатауыҚытай–Чаньчунтегноржолы)КСРОмен Қытайдың Бөрігөкен басқатудаболды. 1945жсоңындаКСРО.Улыбритания.АҚШсыртқыістерминистрлігіменкездесуіндеҚытайдыңазаматтықсоғыстыболдырмаутуралышншімқабылданды.ОсыкездеішкіҚытайдиалайқалпынакелтіріліп1946ж10/01жұмысынбастады.ОпанқатысушыларҚытайРеспубликасыныңМемлекеттіккеңесінқұрутуралышешімгекелді. 1946жГосминоданәскеркомпартибақылауындааудандарғашабуылбастады.Елдеқайтаданазаматтықсоғысбасталды.Оныңбарысындакамунистерпартйзандықсоғыстахтикасынқолданды, АҚШЧанКаишигекөмеккөрсетудіжоспарлады.1947жҚытайдаАҚШ-ң100мыңдықәскеріболды.АҚШэкомилігіқарудыңсоңғытүрлерінжеткізіпотырды.1947жшілде-тамызайларындаГолиноданТайвань,ГуанчжауБатысжәнеСолтүстікҚытайдыңт.б.аудандарындаамерикандықәскерибазаларқұруғакелісімінберді. Шешушішайқастар1948жсоңымен1949жалғашқыжартысындаөтті.Комунистердіңқарулыкүштерітөрткебөлінді.біріншісі-ПәнДахуайбастағансолтүстік-бастыбөлігінде.Екіншісі–ЛюБочен-ОрталықҚытайда,Үшіншісі-ЧәньИ-шығыста, олМаньчжурияда-ЛиньБяобасқарғанТөртіншіәскерорналастыауыржағдайда Чан Кайни1949жылықаңтардваАҚШҰлыбританияжәнеКСРО-ғакомпартияменкелісуге делдалболуды ұсынды.КСРОбасшылығыоданбастартты.21қаңтаркүніКанКайшин қытайреспубликасыныңпрезиденттігіненкететінінжариялады.ОныңміндеттерівицепрезидентЛиЦзунчжәнеөтті.1949жылыТайвандпенТибетғанакорпорацияныңбақылауынантысболды.КанКайшинМаккагоҰлыбританыияменПортугалияныңбасқареспубликадаболды.1949жылықыркүйектеПекиндехалықтықсаясиконсультативтіккеңестіңотырыпөтті.Ондаортаныңхалықтықүкіметтіқұрутуралышешімқабылданды.1949жылы1қазандаПекиндеқытайхалықреспубликасыныңқұруыжарияланды.МаоСузейдунияныңхалықтықдемократиялықдиктатурасытуралыбасқармасы«жарықкөрді».БұлеңбектеМ.СузейдіңқытайалдынақойғанмақсаттысоциалистіклагерлергеалдыменКСРО-ғасүйенеотырып,жететінінатапайтты. КомунистердіңтабыстыісқимылдарынақарамастанқытайдыңкейбіраудандарындаСепис1950-1952жылдарғадейінтабысты1951жқытайғаавтономияныіауыздан реттелді,Тибетқосылды.1949-1954жылыөлді.Жоғарыбилікорганынқытайхалық республикасы орталықхалықтықүкіметболды.ҮкіметтіМаоСузиддинбасқарды. Формалды түрдеОХҮколциалықболды.Өндіріспенауылшаруашылығыауыржағдайда еді,елдіинфлекцияөсті.БұлкезеңМ.СузейдіңтекғанаКСРО-данкөмегіне жүгініп, артты.1949жылысоңындаалолМәскеугеИ.Х.Сталинніңжетпісжылдықмерейтойынкелді.Осындаол1950жылыақпандадейініс-сапарменболды. КеліссөздербарысындаДостық,Одақөзаракөмектуралы30жылдықмерзімдікелісімжасалды.ОғанқосымшаҚКР-на300млн-да,50өнеркәсіпорныныныңқұрылысына көмеккөрсетутуралыкелісімменқолқойылды. 1950жаграрлыққайтақұрутуралызаңіскеасырылды,жериеленужойылды.Ірібуржуазияныңшетелкапиталыныңмүлкітәркіленді. 1951-1952ж.ж.ҚКТ-ңинициативасыменформальдітүрдекоррупуни, бюрократизмге...