Жапония

КСРОЖапонияғақарсысоғысқакөрісіп,оныжеңгенненкейін,ЖапонияПотсдамконференциясыныңкапитулециятуралышартынқабылдады.ОсыданкейінЖапонияныамериканәскеріаккупациялады.Осыуақыттанбастап1952жылы

Сан–ФранцискобітімікүшінеенгенгедейінелдегіжоғарғыбилікАҚШқолындаболды.

ОдақтасдержафалардыңЖапонияғабайланыстысаясаты1945жылы26шілдедегіПотсдамдекларациясындабелгіленді.ДекларациядаЖапониядаәскердіңжойылуы,демократиялықбағыттыңқайтаөркендеуіменнығаюына,сөз,ар–ожданбостандықтарыменадамқұқықтарынқұрметтеудегібарлықелдегілердіжоюталаптарықойылды.

АҚШмұндажапонимператорыныңбасшылығыменескімемлекеттікаппараттысақтады.Онытазартуарқылыамерикандықтарөздерінеқолайлыбюрократиялықбасқаружүйесінқұрды.АҚШбарлықмаңыздымемлекеттікфункциялардыөзқолынаалды:қаржы,мемлекеттікбюджеттібелгілеу,сыртқысауда,сотжәнекомициялықаппараттыбақылады.Парламенттіңзаңшығарушыбилігіншектеді.Жапонүкіметібасқаелдерменбайланысорнатуқұқынандаайырылды,сыртқысаясаттааккупациялықбилікқолындаболды.

1945жылықыркүйектеәскер,ұлтшылұйымдартаратылды.Жұмысшыларғакәсіподаққұруқұқыберілді,білімжүйесідемократияланды,абсолютизмжойылды,әйелдерқұықтарытеңестірілді,экономикадемократияланды.Дзситба–цц(өнеркәсіптік–қаржыконцеріндері)таратылды,жерқайтақұруыжүргізілді,іріжериеленужойылды.Синтодінімемлекеттеналастатылды,1946жылы1-қаңтардаимператорбилікбасындағыәулеттіңқұдайтектесекендігітуралымифтенбастартты.

Қоғамдықжәнесаясиқызметтен200мыңадамбосатылды,28негізгіәскериқылмыскерлерхалықаралықтрибуналсотынаберілді.Түрмелерден3мыңнанастамсаяситұтқындарбостылды.

ЖапонияныңкапитуляциясынанкейінотставкағакеткенСудзикикабинетініңорнынаимператорәулетініңмүшесібекзадаХигасихунибасқаруменжаңаүкіметқұрылды.олбарыншаескіЖапонияныңатрибутихасынсақтаподақтықдержавалардыңшараларыншектеуікерекеді.Бұлүкімет1945жылықазанайынадейінбасқардыдаоныңорнынапроамерикандықбағыттағыСидэхарокабинетікелді.Осыкабинетбасқарғанжылдарынегізгіқайтақұруларжүргізілді,алғашқысоғыстанкейінгіпарламенткесайлауөтті.

Жапонияныңмемлекеттікқұрылымынөзгертудегімаңыздыіс–шара1946жылы3қарашадажаңаКонститутцияныңқабылдануы.Ол1947жылы3–мамырдазаңкүшінееніпосыкүнгедейінЖапонияныңнегізгізаңы.Конститутцияабсолюттікмонархияны,оны“ұлттықбірліккеенусимволы”етіпжариялады.

Жаңазаңбойыншаерлердеәйелдердеазаматболыпесептелді.әйелдерменқұқықтарытеңестірілді.

Парламенттіңжоғарғыпалатасы–кеңесшілерпалатасысайланатынболды.Төменгі өкілдер палатасыныңжоғарғыменсалыстырғандақұқықтарытеңболды.Өкілдер палатасындабасымдылыққаиеболғансаясипартияпремьр–минстрдітағайындауға құқылыболды.Егердеекіпалатададабасымболсаондазаңдардыөзгертутуралыұсынысжасайалады.

1949жылыдитонэкономиканықалпынакелтіруәрімонополияларғанесиежәнеамерикандықкөмекберубағыттыбойыншажүрді.Бірақбұліс–шаралардыңбарлығы уақытшаболғандықтанөнеркәсіпкеқаржықылғансайынелдеинфляцияөсті.Сондықтан1948жылыжелтоқсандаамериканүкіметіоппозициялықәскерштабынатұрақтандыружоспарынжүзегеасырутуралыбұйрықберді.Жоспартоғызбаптантұрды,оғансәйкесжапонүкіметінетөмендегідейміндеттерқойылды:1)мемлекеттікбюджеттіреттеу,2)салықтыкөтеру,3)несиеберудішектеу,4)жалақынытұрақтандыру,5)бағағабақылауорнату,6)сыртқысаудаменшетелвалютасынабақылауорнату,7)экспорттықөндіріскеқажеттіматериалдарменқамтамасызетудіжақсару,8)импорттышектеуүшінжергіліктішикізатпентауарларөндірісінұлғайту,9)азық–түлікөндіружүйесінкөтеру.

1949жылымамырдаАҚШ–ыЖапонияданрепарацилалужоспарынжойды., осыданкейінмонополияларғақарсызаңдықайтақарады.Инфляциятоқтату,ақшаайналымынтұрақтандыру,экспорттыреттеу,жөніндегііс–шаралар(“Доджбағыты”)деп аталды.(Додж–аккупациялықкүштерштабындабосэкономикалықкеңесші)және КорейсоғысыменбайланыстыүлкенмөлшердегіамериканәскеритапсырыстарыЖапонияныңауыр,химияөнеркәсібініңқалыпынакелтіруді,экономикасыныңшапшаңдамуыныңнегізінқалады.

1951жылықыркүйектеСан–Францискобітімконференциясыөтті.Сан–ФранцискобітімібойыншаЖапонияныңОңтүстікСахалин,Курииаралдары,Тайвань,Пэнхуледаоаралынанбастартқанынбекітті.ОсыменқатарАҚШпенЖапонияарасындағықауіпсіздіккелісімінеқолқойылды.

Сан–ФранцискобітіміЖапониядағыаккупациялықкезеңдіаяқтады.

Бұрынғыкеңтанымалқаржыөнеркәсіптіктоптар:Мицум,Мицубисиөздерініңұйымдасқанқұрылымынөзгертті.

1955жылыДемократиялықжәнелибералдықпартияларбірігіплибералдық–демократиялықпартиясықұрылды.

1960жылыЖапониякапиталистікәлемдеАҚШ–танкейінекіншіорынғашықты. ЖаңакабинеттіИхэдаХаятобасқарды.Олішкісаяситұрақтылықтыорнатуғабағытталғансаясатжүргізді.Азаматтықелдерменбайланыстырдыкеңейтті,жапонкапиталыазаматтықелдеррыногындаорнықты.1953-54жылдарыдағдарыстыққұбылыстарданкейінэкономикалықөрлеубасталды.

1964жылыпремьерИхэдаденсаулығынабайланыстыотставкағакетті.ОныңорнынаСатоЭйсахукелді.Оныңкабинетіқорғанысмәселелерінекөпкөңілбөлді.1966жылыЖапонияныңқарулыкүштерініңсаны247мыңадамғажетті.СыртқысаясибағытыныңнегізіндеАҚШ–пенәскери–саясиодақсақталды.1966жылыЖапонияжаңасаяси одақАЗ-ПАК–ңқұрылтайшыларыныңбіріболды,оныңқұрамынаТайвань,Оңтүстік Корея,Тайланд,Филлиппин,Австралии,ЖаңаЗеландиякірді.

1968жылыЖапонияАҚШ-нкейінекіншіорынғашықты.1969–70жылдары олөнеркәсіптікөндіріскөлемібойыншадаекіншіорынғашықты.

1980жылыЖапонияқазіргікапитализмныңнегізгіорталықтарыныңбіріболды.Олалтынменвалютақорыбойыншабіріншіорындажүр.Жанбасынашаққандағыкіріс1мыңдол.астам.(АҚШ–та15,5мыңдол.)ЕңбекөнімділігініңдеңгейібойыншаЖапония1991 БатысЕвропаелдерденарттақалдырыпАҚЩ–ңдеңгейінің90%жетті. 1991жылы соңында Жапонэкономикасындадағдарысбелгілеріпайдаболды.

1995жылысоңынанбастапосыдағдарыстаншығабастады.

ҚазіргіЖапониялықсаясижүйесікоппартиялықпарламенттікдемократияғанегізделген.Императормемлекетбасшысысақталған.1993жылыдитонбопты.ЛДПсайлаудаүстемдікетіпүкіметқұрыпкелді.1993жылыжаздаөткенсайлаудаЛДПбеделітүсіп,социалистікпартиякүшейді.

СыртқысаясаттаЖапонияныңАҚШпенодақтысақтауыжалғастыруда.1975жылданбастапЖапония“жетіел”үкіметбасшыларыныңжылсайынғыбасқауымықатысыпкелді.1997жылыәскериминстрлерменсыртқыістерминистрлеріВашингтонда“қауіпсіздіккелісімі”негізіндеәскериынтымақтастықтуралыжаңакелісімгеқолқойды.

ТокиоқазіргіуақыттаПекинменбайланыстарғакөпкөңілбөлуде.Жапонияқолайлырынокретіндеқарастыруда.

БұлтоптағыелдердіЖапондамумоделінебағытталғанкпиталистикбіріктіреді.«Жапонмоделіаттытерминімен»Еврокапиталистікстандартқасайөздәстүрлерінөзгереотырыпдамужолыдептүсіндіріледі.

БүгінгікүніЖапония–тездамыпкележатқан,гүлденгенмемлекет,қазіргіхалқы (115млнадам).Елдіңэкономикасынаприростыңүлкентипітән,АҚШ–тандажоғарыжанбасынакіріс,еңжоғарғыөнеркәсіп,дүниежүзілікрыноктабарлықжердебәсекелестерінығыстыруда,жоғарысапалызаттарғылыми-техникалық стандарттың жоғарыкөрсеткіші,Жапонияныертеңгіғылым,техниканыңорталығына айналдырды,кішкенеғанатерриториянынашаржеріндекереметдамығанауылшаруашылығыелдіқажеттіазық-түлікпенқамтамасызетіпотыр.Бұрынсоңдыболмаған монопоктурадамуыныңдәрежесіқазіргізаманғаеңжақсыжолдар,транспорт,жоғарысапалыбілімберужүйесі,денсаулықсақтау,әлеуметтіқамтамасызету.

ҚазіргіЖапонияныңсаясижүйесікомпортиялықпарламенталдықдемократияға,императормемлекетбасыретіндебилігініңсақталуымен,негізделген.Сайлаудаүстемдікетіпүкіметқұрыпкележатқанматериалдыдемократиялықпартия,елдіңішкісаясижағдайыныңтұрақтылығынкөрсетеді.Мемлекетүнемібизнескеқамқорлықетіп,ұсақкәсіпкерлердіқолдап,ілімберудімәдениетт.б.ұмытпайды.ОңтүстікКорея.