Цин династиясы билігіндегі Қытайдың әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайы

(1559-1626)маньчжурларкөсеміНурхацибірнешетайпалардыңбасынбіріктіріп,саясиқұрылымныңнегізінқалады.Шыңғысхан(Темучин)секілдіолбасты назардыәскергеаударды.1609жНурхациМинҚытайғаалтынтөлеудітоқтатты. ОданкейінолөзініңЦиньдинастиясынжариялады.)Чжурчжэньдерденалынған),ал1618жҚытайменқарулысоғыстыбастады.НурхауидаңісінжалғастырушыАбахай(1626-1643)оданимператорэтапжариялады,династияныңатынЦиндеп өзгертті, бүкіл оңтүстік Манчжурия жәнежаулап алғанОңтүстікМанғолия территориясында орталықтанған әкімшілікжүйесінорнатты(Қытайүлгісімен)

ОсыуақыттанМаньчжураттыәскеріжүйелішабуылдарболмайды,Қытайлықтардытұтқындаполардықұлғаайналдырды.БұлжағдайменимператорларынШаньхайгуаньмаңынаеңірі,жанқсыжасақталғанәскерлердіУСань-Гуйбасқарған шоғырландыруға әкелді. 1644жЛиЦзы-ЧэнПекинқаласына болыпкөргенуақытта барлықМинәскерлеріжеңіліптекқанаУ,Сань-Гуйәскеріғанақарсылық көрсетекелді.Қарсылық көрсетугеолардыңкүшідеболды.Сондықтан жаңа император осыжағдайдытүсінеотырып,келіссөзжүргізудіойластырды.

У Сань-Гуй келіссөзге дайынеді.Бірақбіркездейсоқжағдайбарлық картаныараластырып жіберді.

УСань-Гуйжеңіліске ұшырағаннан мойындады да жаулап алушыларға қызметкеөтті.

Маньчжурлар(сегізжалаулыәскерүшін,маньжурарикротасиясы)гриансақталғанерекшеліктергеқарамастан,ресмитүрдеараласнекегетиымсалынуынақарамастантезарадақытайласыпкетті.1645жманьчжурларЯнчжоужәнеНанкинқалаларынбасыпалыпоңтүстікжәнеоңтүстік–батысправинцияларынакірді.Жергілікті халықоларғақарсышығыпХунань,Сычуань,Гуанси,Чжецзян,Фуцзянь,Шэньси,Ганьсупровенцияларыныңаудандарынбасыпалды.ФуцзияньжәнеТайваньаралыныңЧженЧэнгунбасқарғанхалқыдербесмемлекетқұрып1683ждейінқарсылық көрсетті.СоныменЦинәулетініңбилігібүкілҚытайғатарады.

Кансиденбастап (1662-1723) маньчжур императорлары конфуцийдінін қабылдады. Әдеттегі Қытай әкімшілік жүйесісақталдыаграрлықіс-шараларжүргізілді. Жерекікатегорияғабөлінді:Мемлекеттікжәнежекеменшік.Мемлекеттікжерлер:императорүиініңиелігіндегіжерлер,манжурақсүиектерінің,әскербасылардыңжерлері,әскеритұрақ,храм,монастыр,мектепжерлері.Жекеменшікжерлер:феодалдар,помещиктер,шенеуниктер,копестер,өсімқорлар,жартылайшаруалар.

Шаруалардықанаудыңнегізгітүріфеодалдықрентаболды.Жердіпомециктенжалғаалғаныүшіншаруаақысызжүмысістеугеміндеттіболды.

Сословиелікқұрлымы.

Жоғарғысословие–манжурлар.Олардыңбарлықартықшылықтарымұралықа қалдырылды.

Шэньши–„ғалымдар”.Мұралыққақалдырылғанжоқолардыңарасынанқала басшылары сот,т.б.Жоғарышенеуниктертағайындалды.

Төменгісословие–помещиктержәнешаруалар.

Қолөнершілерсословиесі–ірішеберханажәнемануфактураиелері,қолөнершілер.

Еңтөменгі сословик–актерлер, шаштараздарқару жасайтын шеберлер, кеңсенің ең төменгіқызметкерлері,құлдар.Оларғабасқасословиеөкілдеріненекелесугетиымсалынған.

Мемлекеттікқұрлымы:

Богдыхан(мемлекетбасшысы)

әскерикеңес(жоғарғыбилікиесі)

Любу(министірлеркабинетініңфункциясынатқарды)

Шендер,салықтар,салтанат,әскери,қылмыстық,қоғамдықжұмыстар.

Әкімшілікжүиесі.

Қытай

Правинция

Облыс(фу)

Округ(чжоу)

Уез(сянь)

Халықсаныныңтезөсуі(XVIII-XIXғғ)Қытайда300млнадам нашарсүрді.Бұдан бұрынғы 2мыңжылдықтахалықтыңсаныортаесеппен60 млншамасындасақталды. Династиялықциклдыңдамуынөзүлесінқосты.

Демографиялыққысымныңдеректемелербойыншабайжериеленушініңнегізгікөптегениеленушілеріболыпесептелдіжәнебайығанқалатұрғындары,қолөнершілеріменсаудагерлеролармен(өзаракатегорияларішінде)жәнебайығандеревнияжериеленушілеріарасындадаөзаратығызбайланыстыболған.Салықтыңбарауырлығынортажәнеұсақжериеленушілеркөтерген,өйткеніШэньшичиновниктергеелбасқаруісінде,қоғамдықжұмыстарда(жолдар,хром,платина,каналсалу,салықжинау)бұқарақозғалыстардыұйымдастырукөмеккөрсетіпқызмететкен,сондықтаноларғакөпсалықсалмаған.

Қазынамәселесі.ЦинқаласындағыҚытайдаәдеттегідинастиялықциклүлкендемографиялықдамунәтижесіндеөзгерді.Әрбірциклдіңіргетасыжерқатынастарыболатын,алқоғамдағыболыпжатқанөзгерістерсаныөскенхалық,жерсубегініңәдіскекөшуі,өндірістіңөсуі,мемлекеттісалықтықазынатүсіруіменгайналысуынтоқтатты.

МаньчжурдинастиясыҚытайүшінуникалдыболыптабылды.БұғандейінҚытайдыжаулапалушылардыңешқайысысыимперияныңклассикалыққұрылымынашынмәніндесіңіпкетуінаямаған.Олөзіндегібаррекордболды.

Оныңсебебі;

Манчжурларактивтітүрдекофуцишілдікмәденидәстүрлердіигерді.Канси16-заповедь-қарапайымбұқарахалықүшінкатекизис.Олардыңшынжүрегіндегіменқабылдайотырып,оныәкімшілікжүйесінетолықенгізді.Өздерінеқолайлыдемографиялықэкономикалықпроцесстердіжақсыпайдаланды.

ХІХғбасындаапиндыәкелуөсебастады.ОлоқиғаХІХғортасындаапинсоғыстарынаәкелді.Осысоғыстардыңсәтсізаяқталуы(Қытайүшін)оныңжартылайотарғаайналуынаәкелді.ОсыоғандейінЦинүкіметімемлекеттіңсыртқықатынастардыминимумғадейіншектеп,XVII-XVIIIғғ,ХІХғбасындаҚытайтәуелсіздержаваболыпөзпатенциалынсақтапкелді.

XVIIғбас.ЦинөкіметіІшкіМонғолияныжаулапалды,ҚытайЦинимпериясынаайналғаннанкейіноныңбірбөлігіболыпесептелді.XYIIғсоңындаҚытайғаСолтүстікМанғолияқосылдыXYIIIғортасындаимператорЦяньлун(1736–1795жж)императорЦяньлунәскеріжоғғархандығын,Қашқарияны,Үйғырмемлекетінбасыпалды.XYIIIғқытайимператорларыбірнешеретВьетнамменБирмағажорықжасағанбірнешерет.Алғашқыуақыттацинүкіметібатысевропалықмиссанерлергежақсыкөзқарастаболды.ПекинқаласынаГоландия,Португалия,Франция,Англиякопестеріменкатоликтікмиссанерлерікөптепкеліпотырды.1724жжаңабогдыханЮнчжэнхрестияншіркеулерінжабужәнемиссионерлердіқуутуралыбүйрықберді.1757жимператорЦяньлунГуанчжоуданбасқабарлыққытайпортарындаевропалықтарменсаудағатиымсалутуралыжарлыққақолқойдыосыуақыттанбастапЦинүкіметібатыстаноқшауланусаясатынжүргізеді.Европалықтарменсаудатекғана«Гунхан»копестіккомпаниясыарқылыжүргізілген.

Қытайхалқыныңерекшеллігітуралыдәстүрліұлыханьтұжырымдамасыкеңтаратылды.Қытай«варварлық»елдерқоршаған«аспанастындағы»империядепаталды.ЦинимпериясыныңвассалыКореяболды,жәнеҚытайғаТибетқосылды.

ОқшауланусаясатықысқамерзімгеҚытайғаотаршылдардыңенуінекедергіболды.Алоныңбастынәтижесі–феодалдықтәртіптіңконсервациясыболды.Соныменқатарсыртқысауданышектекарқылықолөнерөндірісіне,мануфактураларғаұлкенсоққыберді.