“Қазақ тілінің стилистиксы” пәнінің мақсаты мен міндеті
Қазақ тілінің стилистикасы пәннің мамандар дайындауда алатын орны мен маңызы зор.
Аталған курсты оқытудағы мақсат студенттерді стилистика ғылымының теориялық негіздерімен таныстыру, қазақ стильдік тармақтары туралы...
Қару-жараққа байланысты сөздер
Қазақ халқы тарихта жауынгерлігімен, батырлығымен көзге түскен халық екені ғылыми да тарихи еңбектерде жазылып жүр. Өмір бойы ат үстінен түспей, елді, жерді жаудан қорғап,...
Малға байланысты атаулар
Адам өмірінде әсіресе, қазақтың өмірінде малдың алатын орны айрықша. Азбар – жатық қора.
Ақ байпақ – сиырда болатын індет ауруы.
Азбайдық – бұқалық. Қасқатай өгіз әлі...
Бау-бақша атаулары
Қазақ тілінде бау-бақшаға байланысты бірсыпыра сөздер бар. Аталған сөздер туралы профессор А. Айғабыловтың арнаулы еңбегі де жазылған.
Кемпір қауын, тасыбалды – қабығы жұқа, ерте пісетін...
Киім-кешек атаулары
Адам өмірінде киімнің атқаратын қызметі елеулі екені баршаға мәлім. Киімді дұрыс кию мәдениеттіліктің белгісі болса, адамды суықтан, ыстықтан қорғауда да маңызы бар. Адамзат тарихында...
Туыстық атаулары
Туыстық атауларына байланысты жергілікті ерекшеліктер былай тұрсын, әдеби тілдің өзінде арнаулы зерттеу нысаны болған емес. Сондықтан туыстық атаулар туралы сөз қозғау тек жергілікті диалектизмдер...
Тамаққа байланысты атаулар
Адам өмірінде тамақтың орны ерекше екендігін барша жұрт біледі. Оған байланысты алуан түрлі сөздер бар.
Ақ-айран. Жазда күн ыссыда ақ ішеміз. Ауқат – ас, тамақ,...
Егіншілікке байланысты сөздер
Қазақ халқы ерте кезден-ақ егіншілікпен айналысқан. Соған байланысты тілімізде бірсыпыра сөздер қалыптасқан. Жер суландыруға байланысты сөздер де тілімізден едәуір орын алады:
ауыздама – суды...
Заттың сынын білдіретін сөздер
Жергілікті ерекшеліктерде кездесетін сындық мағынаны білдіретін сөздерді сапалық және қатыстық сын есімдер деп екі топқа бөліп қарауға болады. Говорларда сапалық сын есімдерге қарағанда, қатыстық...
Зат пен құбылыс атаулары
Үй құрылысына, үй шаруашылығына, бұйымдарға, заттарға байланысты бірсыпыра атаулар бар. Жеркепе/жертөле. Жер үй, жерді қазып жасаған үй. Бұрын әр шопан жеркепеде отырушы еді. (Қызылорда)....
Дауыссыз дыбыстардың алмасуы
Бірі қатаң, бірі ұяң дыбыстан басталатын сөздердің қазақ сөйленістеріндегі ара салмағы бір-бірімен тең емес. Бір сөйленістердегі т-мен айтылатын сөздердің сөйленістердің, енді бір тобында д-мен...
Дауысты дыбыстардың алмасуы
О/ұ алмасу батыс говорларына тән: құлдану-қолдану, құрытынды-қорытынды, тұмалау-дұмалау, жұмалау-домалау, ұяну-ояну, сұрақы-сорақы, сұпы-сопы, ар-ождан, ар-ұждан, онжырғасы түсу-үнжырғасы түсу, орпақ-ұрпақ, марқом-марқұм, арық-торық-арық-тұрық, оқсайды-ұқсайды, т.б. Мысалы: мені...
Көркем шығармада жергілікті ерекшеліктердің қолданылуы
Әдеби тіл мен диалектілердің қарым-қатынасы жайында сөз болғанда, негізінен, екі мәселе ескеріледі. Бірінші, әдеби тіл мен диалектілердің бір-біріне тигізетін әсері, әдеби тілде диалектизмдерді пайдалану...
Жергілікті ерекшеліктер туралы түсінік
Тіл білімінің тілдегі диалектілер мен говорларды зерттейтін саласы – диалектология (диалектос – сөйлеу, говор, логос – ілім деген грек сөздерінен құралған) деп аталады. Диалектологияның...