Буын
Сөздің буын құрамы жайында әңгімелегенде, назар аударалық жайт – буындардың фонетикалық сипаты. Буынның тұрақталған тарихи фонетикалық алпатына қарап, сөздің байырғы түбірін сөздің негіз құрамынан...
Үндестік заңының көне түркі және қазіргі түркі тілдерінде сақталуы
Дыбыстардың сөз ішіндегі бір – біріне ықпал ету, ыңғайласу заңдылықтары (ассимиляция, сингормонизм) қазіргі қазақ тілінің өн бойын қамтитын, ерекшелігін, сипатын айқындайтын құбылыс. Қазіргі қазақ...
Сингорманизм – дауыстылар мен дауыссыздарың үндесуі
Дауыстылар гармонясы заңдылығы екі түрлі ыңғайда көрінеді: 1) палатальдық гармония немесе дауыстылардың жуан және жіңішкежағынан үндесуі. Көне түркі тілінде дауыстыларың жуан-жіңішке үндесуісөздің басынан аяғына...
Жеке дауыссыздарының қалыптасуы (1 сағат)
Көне түркі тілінде 16 дауыссыз дыбыс болған. Қазақ тілінде дауыссыз дыбыстар саны бұдан әлдеқайда көп. Дауыссыз дыбстардың сапалық жіктелісі орныққан фонетикалық құбылысретінде көзге түседі....
Дауыссыз дыбыстар жүйесі.
Жалпы түркілік консонантизм мынандай принциптер бойынша әр түрлі топтарға жіктелуі:
Жасалу орнына қарай – еріндік, тіс, тіс – ерін, тіл арты, тіл алды, көмей,...
Жеке дауыстылардың дамуы
Қазақ тілінің тарихи грамматикасы пәнінің «Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы», сондай-ақ «Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі» деп аталатын пәндермен байланысы мен айрымашлығы қандай?-дейтін орныда сұрақтар...
Дауысты дыбыстар жүйесінің дамуы
Дауысты дыбыстар мына төмендегідей принциптер бойынша жіктеледі:
Дауыстылар ашық және қысаң болып бөлінеді
а, е, о, ө - ашық дауыстылар,
ү, ұ, ы, і – қысаң...
Тұрақты сөз тіркестерінің қалыптасу тарихы
Қазақ тілінің бай лексикалық қабаттарының бірі – фразалық тіркестер. Бұлар да қазақ тіліндегі жеке сөздер сияқты ұзақ дәуірдің жемісі. Егер рсыдан 900 жыл бұрын...
Қазақтың халық тілінің қалыптасу дәуіріндегі тілдік тарихи ескерткіштер.
Осыған дейін де айтылғанда, «Диван» - ХІ ғасырдағы түркі тілдері лексикасының жиынтығы, соны топтастырып берген еңбек. Бүгінгі түркі халықтарының қайсысы да өз тілінің сол...
Қазақ тілінің тарихи лексикологиясы
Тарихи лексикология – жалпы тіл білімінің сүбелі де күрделі салаларының бірі. Оның зерттеу обектісі – лексика және оның пайда болу жолдары мен даму заңдылықтары....
Қазақтың халық және ұлт тілдерінің жасалуы
Қазақтілі шығу тегі және құрылымы жағынан түркі тілдері семьясына жатады, ол тілдерде сөйлейтін халықтар Дунайға дейінгі Еуразия далаларын, Орталық, Орат Азия, Сібір, Кафказ, Кіші...
Тарихи грамматика құрылысының методикалық негіздері
1.Тарихи-саластырмалы әдістің басты шарты - тілдердің, тілдік фактілердің тарихи байланысы мен жүйесін сақтай отырып салыстыру.Бұл әдістің қоланылатын мынандай негізігі орындары бар:
бір тілдің әр...
Тарихи грамматика – тіл тарихының дербес саласы
Тарихи грамматика деп аталатын ғылыми зерттеулер саласы және солардың негізінде қалыптасқан оқу пәні тілдің барлық салаларының (дыбыс, фонемалар жүйесі мен морфологиялық құрылымын, синтаксисі мен...
Етістіктің сөзжасамы
Есімдіктердің бұл жасалу жолы да бірқатар жұрнақтар қатысады. Олар есімдіктердің өзіне жалғанып, белгілі бір мағынары онан сайын айқындап нақтылай түседі. Сан жағынан алғанда,...