Жай сөйлемдердің дамуы
Сөздердің өзгеру, бірімен – бірінің байланысу жолдарын, сөйлем жасау тәсілдері мен сөйлем түрлерін тарихи тұрғыдан қарастырудың мәні зор.
Орхон – енисей жазба нұсқаларында қазіргі түркі...
Етістікті сөз тіркестерінің дамуы
Етістіктермен қарым-қатынасқа түсіп, сөз тіркесінде бағыныңқы мүше құрамында сөз таптарының барлығы да жұмсала береді. Олардың ішінде атау тұлғада тұрып, орын тәртібі арқылы қабыса байланысатындары...
Синтаксис
Сын есімдер өздерінің лексика – грамматикалық ерекшеліктеріне қарай басқа бір сөздің, көбінесе заттың атын білдіретін сөздердің жетегінде айтылады. Ү-ҮІІІ ғасыр ескерткіштер тілінде, кейінгі жазбалар...
Үстеу және шылаулық сөздер
Үстеу шығу тегі жағынан алып қарағанда, басқа сөз таптарынан келіп шыққан граммтикалық категория. Сөздер мен өз тіркестері өзінің ұзақ тарихи қолданылу процесінде алғашқы мән...
Етіс тұлғалары
Салт және сабақты етістіктердің қазіргі дифференциялық белгілері тарихи ежелгі құбылыс пас дейтін сұраққа жауап беруде мынадай екі ерекшелікті ескеру керек: біріншіден қазіргі тілімізде қолданылатын...
Есімше, көсемше тұлғаларының қалыптасуы
а) Көсемше. Көне түркі тілінде көсемшелік тұлғалар қазіргіден сан жағынан көп болған.Олардың кейбірі сақтаолмағаны, бірен-сараны жеке сөздер құрамында «өлі» элементтер түрінле ғана ұшырасады. Қазіргі...
Етістіктер
Көптік мағынаны тудырыудың негізгі жолы – көптік жалғаулар. Орхон – Енисей жазбаларының тілінде көптік жалғауларының екі түрі кездеседі: -лар, -т. –лар жалғаулары көптік мағына...
Есімдіктер, олардың қалыптасуы
Қазіргі қазақ тілінде жіктеу есімдіктері деген атпен бес түрлі сөз біріктірілетіні мәлім: мен, сен, ол, біз, сіз. Үшінші жақ жіктеу есімді жекешеде де, көпшеге...
Сын есім сөз табы ретінде қалыптасуы
Сын есімдердің грамматикалық класс ретінде қалыптасуы зат есімдермен байланысты құбылыс. Зат есімдер зат жайлы ұғыммен бірге сын, сапа ұғымдарында бойына жинаған грамматикалық құбылыс болды.заттарды...
Септік жалғауларының грамматикалық мәні мен қызметі
Атау септік. Қазіргі түркі тілдерінің қайсысында да атау септікті сөздің түбір, негіз қалпынан бөлектейтіндей арнаулы аффикс жоқ. Атау септік тұлғасы ескі жазбалар тіліне мынандай...
Сөз таптарының шығуы мен дамуы.
Тілімізде “есімдер” деп аталатын топқа жататын сөздердің грамматикалық кластары тарихи даму тұрғысынан бір – бірімен ұштасып, байланысып жатады. Мысалы, зат есімнің жеке семантикалық топтарының...
Сөз жасаудың қалыптасқан тәсілдері
Қазақ тіліндегі аффикстерді есім туында жұрнақтар (еісм түбірлерден зат есім жасайтын жұрнақтар), етістік туынды (етістіктен зат есім жасайтын жұрнақтар) деп, екі топқа жіктеу салтқа...
Сөз түбірінің дамуы
Қазіргі қазақ тілінде тын, қарт, қария, айт, кел, кет тәрізді әр түрлі грамматикалық кластарға жататын сөздер – (жалаң түбір) деп танылады да, айтыс, келіс,...
Тілдің грамматикалық құрылысы
Тілдің қазіргі морфологиялық құрылымы - оның динамикалық дамуының жемісі. Тіл құрамында динамикалық дамудың рәтижесінде қалыптасқан элементтермен қатар, көне дәуірдің куәсі боларлықтай фактілер де кездеседі....