Адамныңөзін-өзі ұстауының маңыздықұрамдасбөлігі- этикет (әдеп).Олталапқанегізделеді, қатаңбелгіленгенрәсімдіксипатқаиеболады.Онысақтаудаөзін-өзі ұстаудыңбелгіленгентүрімаңызғаиеболады.
Этикетте адамғакөзқарастыңсыртқыкөріністерінеқатыстыөзін-өзіұстаутәртіптерініңжиыны ( төңіректілерменқатынас,сөйлесужәнеамандасу, қоғамдықорындарғабару, жүріс- тұрыспенкиім) қамтылады.
“Этикет”сөзіфранцузша“ярлық”,”әдеп”,”рәсім”дегендіяғни белгілібір рәсімдіөткізутәртібінбілдіреді.
XYIII ғасырдаэтикеттекмонарх ауласындақабылданған жүріс-тұрыс тәртібініңжиыныретіндетүсінілді. Ал,өміросы терминніңтекбилеушілерсарайындағанаемес,сондай- ақ адамқызметініңәртүрлісалаларындағыөзін-өзіұстау қағида-ларыныңжиынтығыретіндекең тұрғыдантүсіндірілуінталапетті. Этикет -бұлежелгізаманда құлиеленушініңортағасырлардәуіріндеқолөнерші менсаудагердің,шаруаныңөзүйіндегі жүріс-тұрыстәртібі, бұлсондай-ақ қоғамдықжәне отбасылықмерекелердегі ,қызметтегі өзін-өзіұстаутәртібі. Этикеттіңпайдаболуы мәдениеттіңөзіндікжетістігіне,жекеадамдыимандандыру,оның табиғи инстинігін, құмарлығынтұсаулаутүрлерініңбірі.
Этикет-қарым- қатынасқа, этикеттәртіптерінбілугеықпалетеді,адамдыыңғайсыздықпен қорғайды,онытіптібейтаныс адамдарғажағымдыетеді,қарым-қатынастыжеңілдетеді. Жәнеқалыпты қарым-қатынасжасауғакөмектеседі.Этикет- тәртәптерібелгілібірхалықтыңұлттық ,тарихи,әлеуметтік,мәденибелгілерінбейнелейді. Сондықтаноныңқағидалары салыстырмалы жәнебасқабірқоғамдаміндеттітүрдеқабылданатынэтикеттербасқақоғамдаоныбұзушы,кешірілмейтінәрекетретіндебағаланады.
Қазіргіқоғамдаэтикетжүгіоңайлатылды.Оныңнормаларыадамныңқызметіменжағдайларынабайланысты ,олбарлық адамдарғабірдейқолданылады,сондықтан оныңталаптарының жалпыадамдықсипатыбар.
Этикеттіңкейбіржекетәртіптері:
— қандайдабірқызметтуралысыпайыөтінішжасаужәнеқызметүшінөзіңніңпарасаттыболуың;
— адамды оныңсәтсіздіктеріүшінжұбату,оныңқуанышынбөлісу;
— басқаадамдардың жұмысжәнебосуақытыналмаужәнеешбіржағдайдадаадамдыөзіңдікүтугемәжбүретпеу;
— адамдарбаркезде себепсізкүлмеу,оныңмағанкүліптұрдепойлауынажелеубермеу;
— басқаадамдардың тәндіккемшіліктерінбайқамауғатырысу, оғынүңілмеужәне олтуралысоладамнансұрамау;
— басқаадамдардыңойына,талғамынақұрметпенқарау;
— сөйлептұрғанадамдыақырынадейінтыңдау, оныңсөзінбөлмеу,оныңойына қызығушылықбілдіру;
— қандайда маңыздыболмасынкөрсеткен қызметке өзіңнің қатысыңныңбарлығынатапкөрсетпеу,оданқайтармақызметтіталапетпеу;
-өзіңнің сыртқыкелбетіңніңұсқынсыздығымен өзіңеназараудартпа.
Этикеттің қарапайымтәртіптерін сақтау- бұл сыпайылықтың,тәрбиеліліктіңмәнердіңкөрсеткіші.
Этикеттісақтау лайықтыөміргекепілдікжәнеөз-өзінжетілдіруқұүралы.Г. Эмерсонныңбұрынырақтаатап өткеніндей:“жақсы мәнерұсаққұрбандықтардантұрады”.
- Этикет түрлері.
Жоғарыоқу орныныңдәстүрлеріне , оқытушыларға, біргеоқитынжолдастарғақұрмет-әрбірстуденттің тәртібінің берікнегізі. Осы біртіртіптердіұстанбаудықандайдабір осызаманғы сілтемелерменжәнетүсініктердіңауысуымен анықтауғаболмайды.
Студенттероқытушыға, тіптіолөздеріненжасболса да,бірінішіболыпамандасады, өткенібарлықуақыттадабүкілхалықмұғалімді құрметтұтыпкелді.
Оқытушыбарлықстуденттермен“Сіз” депсөйлеседі, студенттер сабаққа кешігугетиісемес. Алегеркешігіпқалсаңыз, ақталмаңыз, мұғалімненкешірімөтініп , дәріске қатысуғарұқсатсұраңыз да,босорынғабарыпотырыңыз, егертүсініктемеқажетболса,оныдәрістенкейінайтыңыз.
Дәріскезіндеоқытушыжаңсақтыққажолберсе, онысолсәттетүзетудіңқажетіжоқ,мұныоғандәрістенкейін үзіліскезіндеайтуғаболады,алкелесідәрістеоқытушыөзқатесінтүзейді.
Студентжастарқоғамдаересекадамдардыңбарлыққұқықтарынеркінпайдаланады,сондықтандаересектерге жүктелген барлықміндеттемелерді орындауғатиіс. Егерстудентәйелоқытушыға,өзкурстасынасырткиімінтекоқуғимаратында ғанаемес, театрда,басқақоғамдықорындардакигізсе , желдеткішті ашуғанемесежабуғакөмектессе,тақтанысүртсе- бұлөнегелілікболыптабылареді.
Алайда, студентэтикасындағыасамаңыздылары -бұлтәртіптілік, ұқыптылықсияқтыөзін-өзі ұстаумәдениетініңжалпынормаларынсақтайбілу,алоқуда практикалықсабақтардымерзімдіорындау, сессияныкурсжұмысынтабыстыжәнеөзуақтындатапсыру.
Оқуорындағыөзін-өзіұстаумәдениетіне, сондай-ақ грамматика менлексиканыңжалпыережелерін білуге негізделгенстуденттердіңсөйлеу мәдениетікіреді. Жоғарыоқуорнының қабырғасындаоқытушыларменжәнекурстастарменқарым-қатынаста ұрысуға, дөрекісөзайтуғаболмайды.
Этикетстуденттердіңсыртқы келбетіненазараударады: бұлсанитарлық- гигиеналықталаптарменжоғарыоқуорныныңерекшелігін ескеружәнеәрдайымөзіңіздіңжоғарыоқуорнындағымақсатыңызды естеұстауқажеттігі.