- 1 сыныпқа арналған “Жаңбыр астындағы адам” психокоррекциялық ойыны.
Графикалық әдістер көбнесе дербес және көмекші ретінде қарастырылады. Мамандарда олар негізінен өте нашар сенімсіз ретінде бағаланады. Алайда,олар адамға шындықты жобалау және өз бетінше елемеуге мүмкіндік береді. Демек, сурет белгілі дәрежеде адамның жеке тұлғасын, оның көңіл-күйін, сезімдерін, уайымдарын, қарым-қатнасын көрсетеді.
Практиктер сурет тестерді жиі қолданады. Суреттің нәтижесі бала өзінің күйзелістерін ауызша айтып жеткізе алмайтындығына оның ішкі дүниесінің көрінісін білдіреді. Әрине, зерттеуші үшін оның суреттерді қандай бейнеде қолданғаны және олардың көмегімен қандай мәлімт алғандығы әрқашан түсінікті.
Психодиагностиканың мақсаты жобалық графикалық әдістерінің оның нәтижесінің психотүзету үрдісінде қолданды, сол сияқты көбнесе олар бала өзінің ішкі дүниесін көрсетуге және өзін түсінуге ықпал етеді.
«Жаңбыр астындағы адам» әдістемесі сирек кездесетін, бірақ қызықты және мәліметті әдістеме болып табылады. Ол адамның эго күшінің диагностикасына, оның жағымсыз жағдайларға қарсы тұру қабілетіне бағытталған. Сонымен қатар, қорғаныс механизмдерінің қасиеттері мен жеке тұлға резервтерін ашуға көмектеседі.
Нұсқау.
Нұсқау классикалық вариантты қарапайым түрде беріледі. Зерттеушіге тік бағытталған қағаздың А4 ақ парағына адамның суретін салу ұсынылады, ал бұдан кейін сондай басқа параққа бөлек –жаңбыр астындағы адамның суретін салуды тапсырады.
Екі суретті салыстыру адамның стрестік қолайсыз(жағымсыз) жағдайда ол қиындық кезінде не сезінетіндігін анықтауға мүмкіндік береді.
Тестілеу кезінде салынған суретті бақылау маңызды және зерттеушінің барлық айтқандарына назар аударуы керек. Көбірек сенімді мәлімет алу үшін зерттелінушіге қосымша сұхбат жүргіу керек.
Суреттерді интерпретациялау кезінде келесі мәліметтерге көңіл бөлу керек. Интерпретацияда ұсыныстарға сүйене отырып, логикалық көзқараспен барлық арнайы детальдарды талдауға көшуге болады.
«Жаңбыр астындағы адам» суретін «адам» суретімен салыстырғанда көптеген айырмашылықтарды айқындауға болады.
Экспазитция қалай өзгергенін қарау маңызды. Сонымен, мысалы, егер адам күтіп тұрғандай бейнеленсе, онда бұл өмірдің қиын жағдайларына кету тенденциясымен байланысты, қиындықтан қашумен де байланысты болуы мүмкін. (мысалы, әсіресе, егер адамның бейнесі құс ұшатын биіктен бақылағандай бейнеленсе):
Жаңбыр астындағы адам кескіні парақтың жоғарғы жағына жылжу жағдайында зерттелушінің әрекеттен қашу бейімділігі, сонымен қатар қорғаныс механизмдерінің бар екендігі айтылады.
- Кескіннің өзгеруі (транспормация).
Кескіннің көлемінің ұлғаюын кейде жасөспірімдерде де кездеседі. Олар көбірек күшті және өздеріне сенімді болғандығын білдіреді.
Кескіннің кішіреюі зерттелуші өзін қорғау мен жақтаушылықты қажет еткенді танытады, өзінің өміріндегі жауапкершілікті басқа адамдарға көшіруді көздейді. Кішкентай кескіндеулерді салатын бала әдетте өзінің сезіміун көрсетуге ұялады және адамдармен өзара қарым-қатнасы кезінде кейбіір кедергілер мен көпшілік тенденцияларына ие болады. Олар стресс нәтижесінде депрессиялық жағдайға душар болатындығын сездіреді.
Егер де жаңбыр астындағы адам суретінде кескіндерді бейнелеу кезінде дененің қандай да бір бөлігі (аяқ, қол, құлақ, көз) салынбаса, онда бұл қорғаныс механизмдердің өзгешеліктерін және эго реакциясының көріну ерекшеліктерін көрсетеді.
Киімнің болмауы мінез-құлықтың анықталған таптаурындарын ескермеумен, сезінудің албырттығымен байланыста.
- Жаңбыр белгілері (атрибуттары).
Жаңбыр-адамдарда болатын кедергілер, жағымсыз әсерлер.
Бейнелеудің сипаты адамның қиын жағдайларды қалай қабылдайтындығымен байланысты:сирек тамшылар-уақытша, жеңуге болатын жағдайлар, боялған тамшы немесе сызықтар-қиын үздіксіз жағдайлар.
Жаңбырдың қайдан «келетінін» (адамның оң немесе сол жағынан) және қандай бөлік көп жағдайда әрекетке душар болатынын анықтау керек. Интерпретация адам кескіні немесе оң және сол жағының жазылған мәнімен қатысып жүргізіледі.
Қара бұлыт жағымсыз жағдайларды күту белгісі болып табылады. Бұлттар, қара бұлттардың санына, олардың мөлшерінің қалыңдығына, орналасуына назар аудару маңызды. Дипресифтік жағдайда барлық аспанда алатын ауыр қара бұлт бейнеленеді.
Шалшық су, батпақ, балшық бұл үрейлі жағдайдың салдарын, «жаңбырдан » кейін қалатын қайғыруларды бейнелейді.
Шалшықтың бейнелеу ерекшелігіне назар аудару қажет (форма тереңдігі, шашыранды). Адам кескініне шалшық қалай орналасқанын ескеру маңызды. (кескіннің артқы жағынан немесе алдыңғы жағына орналасқан ба адамдарды барлық жағынан қоршаған немесе оның өзі шалшықта тұр ма?).
- Қосымша бөлшектер.
Барлық қосымша бөшектер (үй, ағаш, орындық, машина) немесе адам қолына ұстайтын заттар (сөмке, гүл, кітап) қосымша сыртқы тірекке деген қажеттіліктің көрінісі ретінде қарастырылады.
Бөлшектердің көбірек толықтай түсіндіру (мәнін ашу) көрсетілген бейненің символдық мәнін құрайды. Мысалы, найзағай дамудағы жаңа циклдің бастауын және адамның өміріндегі қайғылы өзгерістерді бейнелеуі мүмкін. Найзағайдан кейін жиі пайда болатын, күннің шығуын алдын ала білдіретін кемпірқосақ толығымен орындалмаған армандарды білдіреді.
Қолшатырдың сырты жағымсыз нәрселерден психикалық қорғанудың символикалық бейнесін түсіндіреді. Бейнелерді түсіндіру көзқарасы бойынша қолшатыр бейнесінде ана мен әкесіне байланысты белгі ретінде қарастырылады. Қолшатырдың күнбезі ананың басталуы, ал ұстайтын жері әке бастауы. Қолшатыр шауын-шашыннан қорғауы да, қорғамауы да мүмкін.
Сонымен, мысалы үлкен қолшатыр –саңырауқұлақ адам үшін барлық қиын жағдайларды шешетін анасыың немқұрайлығын дәлеледеуі мүмкін.
Адамдардың кескініне қатысты қолшатырдың көлемі мен орналасуы психологиялық қолғаныс механизмі әрекетінің қарқындылығын к өрсетеді.
- Бөлшектердің бұрмалануы мен өткізілуі.
Қатысты бөлшектердің болмауы шиеленісті жағдайларға және психикалық қорғаныс механизмдерін ығыстырудың салдары болуын көрсетуі мүмкін.
Мысалы, суретте қолшатырдың қатыспауы қиын жағдайда ата-анасы жағынан көмектің болмауы жағдайын көрсетуі мүмкін.
- Суреттердегі түстер.
Суретті қарапайым қаламмен орындауға болады. Көп адамдар түрлі түсті қаламмен қолдануын қалайды. Егер зерттелушіде түрлі-түсті қаламдардың барлығы түгел болмаған жағдайда түстерге қарап шешім шығарудың қажеті жоқ.
Түстер белгілі бір сезімдердің, көңіл-күйі және адамдардың қарым-қатнасын білдіруі мүмкін. Сонымен қатар, әртүрлі реакциялардың және шиеленісуі жағдайын да бейнелеу мүмкін.
Жақсы бейімделген эмоциялық қалыпты бала әдетке 2-ден 5-ке дейінгі түстерді қолданады. 7-8 түстер жоғары лабильділікті көрсетеді. Бір түстің қолданылуы эмоциялық өзгеруде қорқыныштың болуын көрсетеді.
Қорытындылау кезеңі.
Суреттің интерпретациялау кезеңі 1-ші және 2-ші кезеңінен алынған мәліметтер жиынтығы болып табылады. Стандартты тесттер нәтижесінің және адам туралы мәліметтерге қатысып алынған барлық материалдар талданады.
- 2 сыныпқа арналған “Жануарлар мектебі” психокоррекциялық ойыны.
(Мектепке оқушылардың бейімделуін диактостикалау).
Көптеген балаларға мектепке бейімделу қиынға соғады. Бала өз шеше алмайтын көптеген мәселелермен кездеседі. Нәтижесінде балада мектеп неврозы пайда болуы мүмкін.
Мектеп неврозын ерте диагностикалық коррекциялаужәне профилактика жасау көкейкесті және маңызды мәселе болып табылды.
Бұл жағдайда диагностикалауда психолог ең алдымен психологиялық қорғаныстың әртүрлі формаларымен кездеседі. Психологиялық қорғаныс бейсаналы деңгейде қалыптасқандықтан, бұл жағдайдың механизмдерін жобалау әдістеменің көмегімен зерттеуге болады. Мұндай әдістемелердің бірі «Жануарлар мектебі».
Бұл әдістеме мектеп неврозы дамуынын алғашқы сатысын, себебін және түзету жұмысын анықтауға мумкіндік береді. Жақсы атмосферажәне бағалау пікірін жоқтығы баланын еш кедергісіз сурет салуына жағдаи туғызады. Сонымен бірге,сурет салу бастауыш мектеп оқушыларына қызықты және дағдылы . Суретті талдауда оқу әрекеті үрдісіндегі оқушыда кездескен қиындықтарды көруге болады.
Бұл әдістемені тек мектепке бейімделу кезеңінде ғана емес, сонымен бірге үлкен жастағыларға да, яғни әртүрлі сабақтарда, оқу әрекетінде және кластастарымен және мұғалімдерімен қарым-қатнасында туындаған қиындықтарды анықтауда қолдануға болады. Бұл әдістемені топтық және жеке формада жүргізуге болады.
Керекті жабдықтар:қағаз,түрлі-түсті қарандаштар.
Алдын-ала дайындық .
Жүргізуші: Қазір біз сіздермен бірге сиқырлы орманға қызықты саяхат жасаймыз. Ыңғайлы отырыңыздар, денелеріңізді бос ұстаңыздар, көздеріңізді жұмыңдар. Ашық күнді орманды алқапта жүрміз деп елестетіңіздер. Басымызға жапырақтар, аяғымызға жұмсақ шөптер шайқалып тиеді. Алқапта сендер «Жануарлар мектебі» деген жазуды көрдіңдер. Айналаға қараңдар! Қандай жануарлар бұл мектепте оқиды екен ? Ал қандай жануар мұғалім? Сендер қандай сезімде бболдыңдар? Осы сезімді әрі қарай дамытыңыздар. Мен онға дей»н санағанма, сендер біраз уақыт осы «Жануарлар мектбінде» балыңдар, содан кейін көздеріңізді ашасыңдар!
Нұсқау:
Жүргізуші: Сіздер « Жануарлар мектебінде » болдыңдар. Ал енді қарандаш пен қағаз алып, не көргендерінің суретінбейнелеуді өтінемін.
Тапсырма орындалды:
Өз суреттеріңе мұқият қарап, «мен» өзім деген жанурды тап. Оның жанвна «х» немесе «в» әрпін қой.
Интерпретация.
Суреттің парақ бетінде орналасуы өзін жоғары
бағалаушылықты, ұжымдығы еркін жағдайда қанағаттанбаушылықты айналасындағылар жағынан жеткіліксіз қызметтілікті білдіреді. Суретің төменгі жағына жақын орналасуы өз-өзіне сенбеушілікті, өзін төмен бағалауды білдіреді.Егер сурет ортада бейнеленсе, онда балада барлығы нормада деп есептеуге болады.
2.Фигураның контурлары.
Фигураның –контурлары суреттегі шығыңқы
жерлердің көріну немесе көрінбеуімен талданады (кедергілердің, тікендердің типтері арқылы ), жолды күңгірт салу-мұның барлығы қоршаған ортадан қорғану болып табылады .Егер үшкір бұрыш салса-агрессиялықты,ал егер контурлы жол күңгірт болса –қорғаныш пен мазасыздықты, тікен, қоршау қойылса –қорғаныспен күдіктілікті білдіреді.
3.Басып салу.
Суреттерді бағалау кезінде басып салуының тұрақтылығына көңіл аудару керек. Ол тұрақтылықты білдіреді. Жай, әлсіз басып салу-мазасыздықтың пайда болуын, қатты басып салу-қымды білдіреді. Мазасыздануды сонымен бірге сызықтың бөлінуі, өшіргені көрсетеді.
4.Көз, құлақ, ауыз т.б детальдардың болуы.
Көздің бейнеленуі мәліметтің жағымсыздығын,құлақтың бейнеленуі (үлкен немесе әрбір детальдарын мұқият салу ) өзіне деген айналасындағы адамдардың пікіріне деген қызығушылығы. Ашық штрихталған ауыс қорқыныштың пайда болуын көрсетеді. Тістер – вербальды агрессияның белгісі.
5.Адамдарды салу коммуникативті қарым-қатынас ерекшеліктерін білдіреді. Бір – бірімен әр түрлі қарым-қатынастары балалар (ойнау, оқу әрекеті және т.б) және олардың араларын бөлетін сызықтың болмауы кластастар арасындағы жағымды қарым-қатынасты көрсетеді. Кері жағдайда, оқушылармен қарым-қатынас жасауы қиынға соғатынын айтуға болады.
- Баланың бейнелеген мұғалім мен жануар арасындағы қарым-қатынас сипаты. Олардың арасында қарама-қайшылық жоқ па, соны бақылау керек. Мұғалім мен оқушы фигуралары бір-біріне деген қарым-қатынастар қалай орналасқан?
- Оқу іс-әрекетінің бейнеленуі.
Оқу іс-әрекеті бейнеленбеген жағдайда, балаға мектеп тің оқудан тыс жақтары қызықтырады. Егер оқушылар, мұғалім, оқу немесе ойын іс-әрекеті жоқ болып, жануарлар мектебін бейнелемесе, онда балада оқушы позициясы әлі қалыптаспаған және өзінің мектептік міндеттерін мойындағысы келмейтінін көрсетеді.
- Түстік гаммалар.
Ашық, өмірді қуантатын түстер баланың мектептегі жағымды эмоциялық жағдайы көрсетеді.Күңгірт,бұлыңғыр түс жағымсыз және түсіңкі жағдайды білдіреді.
Суретте мектеппен байланысты жағымсыз ассоциация бейнеленбеген,оның қолданған түстік гаммалары,бояулары да баланың мектепке деген жағымды қарым-қатынасын білдіреді.
Суретте жағымсыз ассоциация жоқ, түстік гаммалары ашық бейнеленген.Бірақ та,оқушылардың бір-бірін сызықпен бөлу кластастары арасындағы қарым-қатынастың қиыншылығын білдіреді.Мұғалімнің бағасы өте жоғары.Бала қарым-қатынасқа түсуге қызығады. Бірақ бірде-бір қоянның аузы жоқ,бұл жағдай қарым-қатынасқа түсудегі қиыншылықты білдіреді.
Сурет аяқталмаған,жануарлар боялмаған болса,мұғалім мен оқушы арасындағы айырмашылық нақты емес.Мұғалім тіпті жоқ болуы да мүмкін.Барлық жануарлар өшіргішпен өшіріліп,қайтадан салынған.Қарандашпен қатты бастырылып салынған.Қағаз бүлінген.Бұл суретті балада мектеппен байланысты мазасыздық бар деп талдауға болады.Мұндай жағдайда ситуацияны түсіну үшін баламен қосымша жұмыстар жүргізу керек.
Суретте ішкі агрессияның барлығы,яғни жануарлардың құлақтары мен мүйіздерін үшкір бұрыштармен бейнелесе,мазасыздықты білдіреді (өшіру).Балаға мектептің оқудан тыс жақтары қызықтыруы ықтимал.Баланы бас ауру мазалауы мүмкін.
Жұмыссыз ассоциациялар бар болса (мұғалім-крокодил,бала-қоян) ,класта агрессия сезіледі (мұғалім-тістер,тырнақтар,оқушыда –тістер және инелердің болуы).өзін басқа оқушылармен мұғалімдерден бөлек айқын қою. Сурет бойынша әнгімелесуде бала өзін класта еркін сезінбейді екен. Кластастарымен қарым –қатынаста қиыншылық болуы мүмкін.
Мектепке бейімделуді тексеруде жүргізілген бақылаулар, әнгімелесулер, сауалнамалар «жануарлар мектебі» әдістемесін толық дәлелдеп берді. Осының негізінде бірінші кластарға адаптациялық курстар, тренинттік жаттығулар өткізіледі. Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде көп балалардың мәселелері шешілді.
Осының негізінде «жануарлар мектебі» әдістемесі оқудың бірінші кезеңінде балада пайда болатын қиындықтарды шешуге және оны уақытында жоюға көмектеседі.
- 3 сыныпқа арналған “Ертегілер елінде” психокоррекциялық ойыны.
Бастауышкласс оқушыларыменқайтымды байланысты түзу.
Мұғалім(психологнемесе жоғары класс оқушысы )класқаәдеміәсемделгенконвертпен кіріп,оданхат пен жануарлардың суретін, оқушыларғадайынделған сұрақтарын алып көрсетеді. Мұндайжағдайда артистікөнердіпайдалану қежет. Ал суреттер салынған немесе жапсырылған сурет болуы қажет.
Психолог. Балалар, сендерге алысормандағымектептен хаткеліпті. Қане, хатты ашып не жазып, несалынғанын көрелік! Мұның ішінде хат, сендерге арналған сұрақтаржәне үш достыңсуреті бар екен. Ендіхатпен танысайық, мұқият ден қойып тыңдаңдар.
Оқиға желісі былайша өрбіген еді :
Қалыңормандатамашамектеп бар екен. Онда аңдардың үлкеніде, кішісіде, толығыда , азыңқырығыда, күштісіде, әлсізі де, мейрімдісіде, мейрімсіздеуі дебілім алады екен. Олардың біреулері үлгілі болса,алекіншілері бұзық сонымен біргеойлап тапқыштар да,көзілдірік тағатындары да, кездеседі екн. Барлық мектепте қоңырау соғылады, оқушылар сабаққа енсемұндада сондай жағдай.
Мектепке мұғалімдерормандағы жолдармен ондағы тіршілікететіндермен таныстырыпадасқанжағдайдажоло табудың жолдарын, аң мен құстыңдауыстарынг айыра білуді үйретеді. Математика сабағындасанауды, жазу сабағындажазуды , ал сурет сабағында аңдарджың іздерін салуды үйренеді екен. Би сабағында ағаштарға өрмелеуге дағдыланады екен. Аңдарда бір-бірінесыйлық дайындаусабағыда жүретін еді. Расындада онда сабақтардың небір түрібар еді. Қоңырау болғандааңдардыңбалалары ракета ұшақ, тез жүретін машинағаайналып ойнайды. Сонымен қатарқуыршақпен деойнайтын еді. Олар үшін осы кезең қызықты сәтболатын. Мұндай кезде мұғалімдердіңөзқұлақтарынтұмшалапбасып жүреді екен. Аңдардың да үнататынжәне ұнатпайтынсабақтары бар еді. Мектептің күнделіктіөмірі осылайша өтеді екен. Осындай жаймашуақкүннің біріндеқонжықпен тиіндіқоңырауға шығып, асханадан тамақтаныпжатыр екен. Тиінөзінің май қосылғанжіне кептірілгенсаңырауқұлақ қосылған бутербродын тез-тез жепқойды да,енді қонжықтыңеш асықпастанбал жәнебүлдіргентәттісі қосылғанбутербродыныңылдап рахаттанажегенінежымиақарап, оның жепболғанын күтіпотыр. Ал қоңыраудыңсоғылғанына біраз болды, тамақтана салысыменекуі суретсабағынанкешіккендерінсезіпкластарына қарайбар екпіндеріменжүгірежөнелді. Әрйне тамақтанкейінқонжыққа жүгіруқиындауболып ол ақылап — үкілеп болды. Әрең дегендекласс орналасқандәліздің соңынажеткенде екеуінің деәлдебір дауыс елек еткізді. Елгезектігі ерекшеекеуі тұрғанжерлерінде тым-тырысбола қалды. Сөйтсе бұрыштаеңіреп т жылапотырғанқоянның баласыкөжек екен. Екеуідеқосарласа не болғанын сұрай жөнелді. Мұндайықыластан соңкөжек одан сайын жылауынн үдетіпті. Екідос көжектіаяғанымен не істерін білмейдағдарып бірі оның құлағын ,екіншісі басын сипалай берген екен. Олар ақ көжеккебүлдіргентәттісіменжаңғақтыберіптыныштандырды. Көжек жылауынқойған кездетиін қонжыққаөздерініңқұпия орындарынкөрсетейік депұсыныс білдірді. Ол жергеекеуі ормандағысыжәнесырласқысы келгенуақыттардабаратын еді. Ол жақтабізгеешкімкедергі келтірмейдідеп сендірдіКөжек олардыңөтініштерінекелісіп ағашайырына орналасқансоң,өз сырын айтып ағыта жөнеліпті. Қасқырдың күшігі әлімжетікжасапұрғанын,кластастарымұғалімгеәділдікті айтпағанынал мұғалім “Сендер- ақмені әбден мезі еттіңдер”деп оқиғанытүбіне жетпейкейістікбілдіргенін айттыжәне деанасына бәріәкеләп беремін деп сурет сасбағынанаң ізінсалмай екілік алып, оның күнделіккеқойылғандығыноны үйінекөрсеткісікелмейтінін айтыпбүгін сол үшін өзінбақытсыз сезінгенін айтты. Қонжық пен көжекмұны көріпмұңайып қалды даөздерінің басынанкешкендерін айтабастады. Бірде қонжық өзініңтүскі асын ұмытыпкетіп аш қалғаныноны ешкім де біргетамақтануғашақырмағанынсол кезде достарынақаттыренжігенінайттыжәне де ана тілі мұғалімоны үнеміфамилия сыменатағанынұнатпайтындығын айтты. Солуақыттакөжекте әңгімегеқосылып,оның да мұндайсәттердібасынанөткізгендігін айтабастады. Асханада ыдыссындырыпимұғалімінен ұрыс естігенін айтыпжыларман болды. Қонжық мұндай қиын жағдайдашығуүшінбізге теккөңілдіжағдайдағана ескеалуымыз қажетдеп сөзін жалғастырды. Егерде ендікімде-кімнің ойына көңілсізжағдай түссеонда ол әтеш болыпайғайлайтынболып келісті. Ал қазірденбастап,басымызданөткен текжағымдыжағдайларымыздығанаәңгімелейік деп үш доскелісті. Сөйтіп айтқаныншаболған жоққонжық өзініңбасынан өткен оқйғасынқұйқылжытажөнелді. Қонжықбірдеөзініңбасын ұрып, оңбайтындайқатты етіпісіріп алғанынжымия есінеалды. Сол кезде өзінің басын ауырғанынимұғалімі сезіпоны анасындай еркелетіпсен қатты абыржымабасының ауырғанықайтып кетеді. өйткені біз сеніжақсы көреміз депжұбатқанынсүйсіне есіне алады. Сол кездешынындадаоның басыауырғаны қоғанынерекшесезіммен жеткізді. Көжек бірдеөзініңсумкасын жоғалтыпалғаныноныіздемеген жеріқалмайшығарғажолтабаалмайтұрғандаоған достары көмекке келеді. Ол достарынаризаболыпдостарыменсөмкесініздеугекірісіптез- ақтүлкініңтығыпүйіне қашыпкеткенінанықтаған екен .Көжек сол кездеөзінің жолдастарынодансайынжақсы көретүскендігін баса айтты. Көжек достарынариза болып көңілікөтерілді. Тиін географиясабағынадайындалмай барғанда, мұғалім :Сеніңмұндайыңжоқ еді,сасған бір жағдайболған болуы керек. әйтпеседайындалып келетін едің ғой.Бүгін саған екілікқоймаймынөйткені сен көпжағдйдаадалдығыңдыбайқататын едің” — деді, тиін ол үйіне келе салыптапсырмасын орындады. Үш доскөңілдері көтеріле ағаштан түсіп, мектепкеқарай аяңдады. Олармұғалімдердіңқандай шарақолданатынын білмеседе мектепке қарай аяңдады. Айталықұрыса ма,күнделікке ескертужаза ма,әлі белгісіз т.б….Бірақолар бір-бірінекөмек бергені үшін ,өтекөңілдікөңіл-күйдееді. Егерде аң менадамдар бір-бірінекөмектессеөмір
Сүру жеңіл, әрі көңілдіболатынынтүсінді.
Бір кезде қонжық : “Сендерсабаққа мектептегі аңдар менбалалардыңөмірі қалай өтіп жатқанынбілгілерің келедіме?” -деді. Сонда екеуіде : “Иә білгіміз келеді, бірақоны қалай іске асырамыз?”: деп қосарлана сұраққойды. Сол кездеқонжық маңғазданабылайдеді.