- Қазақстан Республикасының нотариалды іс-әрекеті оның құқықтық негізі 1997жылы 14июльде қабылданған Нотариат туралы заңымен реттеледі. Осы заңға сай Нотариат дегеніміз-бұл заңдармен бекітілген құқықты қорғау системасы болып заңды және жеке тұлғалардың мүдесін қорғау мақсатынды болатын нотариалды іс-әрекетті жүргізу мунда бұл іс-әрекет фактілер мен тұжырымдап куаләндіру арқылы іске асырылады. Нотариалды іс-әрекеттерді орындауға құқығы бар тұлғалар мыналар :
- Нотариустер. Мемлекеттік нотариалдың кеңселер (контора) Нотариустері және жеке меншікнотариустер
- Нотариалды іс-әрекетті жүргізуге құқығы бар жергілікті атқару оргондарының лауазымды адамдары
- Қазақстан Респрубликасы атынан консулдық функцияларды атқарушы тұлғалар.
- Заңдарға сай нотариалды іс-әрекетті жүргізуге құқығы бар басқа да тұлғалар.
Қазақстан Республикасы нотариусы яғни Нотариат қызметкері болуға : міндетті түрде Қазақстан Республисының азаматы болған жоғарғы білімді заңгеросы заңгер қызметінде 2жылдан кем емес стажы бар тұлға болуы шарт. Бұл тұлғалар мемлекеттік немесе жеке меншік нотариалды кеңседе стажировкадан өткен. Юстиция колегиясында біліктілік экзаменін тапсырған кейін лмцензия алған азамат болуы да міндетті. Нотариус өз жеке мөріне онда өз аты жөні тегі мемлекеттік нотариалды кеңсе аты немесе лицензия номері алынған датасы жеке меншік кеңседе болса лицензия номері берілу датасы көрсетілуі тиіс. Бұдан басқа штамп арқылы куәланған жеке белгілері болуы мүмкін. Мемлекеттік нотариус өз қызметін Мемлекеттік нотариалды кеңседе атқарады. Бұл кеңсе юстиция органының бір төменгі саласы болып заңды тұлға болып есептелінбейді. Жеке меншік нотариус заңды тұлға болмайтын жеке нотариалды іс-әрекетті жүргізетін қызметкер болып есептелінеді. Ол өз есеп шотына ие болып өз қалауымен еңбек заңдарына сай өз жәрдемшілерін алуға оларды жұмыстан шығаруға құқылы. , өз табысынан қалауынша пайдалануға сотқа өз атынан қатысатын жеке тұлға. Осы жеке меншікті нотариус нотариалды палата мүшесі болуы міндетті. Нотариалды палата дегенміз комерциялық емес професионалды өзін-өзі қаржыландыратын жеке меншік нотариалды қызметкерлердің мүддесін қорғайтын мекеме. Нотариалды палата нотариат туралы заңдардын орындалуын қадағалайтын заңды тұлға.
2 Нотариус Нотариат туралы заңдардың34 бабына сай мынадай нотариалды іс-әрекеттерді жүргізуге құқылы :
- Шарттарды куәландыруға.
- Шаруашылық серіктестіктерінің құрылтайшы құжаттарын куәландыруға.
- Мирас мұрагер мүліктерін қорғауға шаралар көруге.
- Мүрагерлік құқығы деген куәлік беруге.
- Ортақ мүлік меншіктеріне және ерлі зайыптылардың ортақ мүліктеріне немесе ажырасушыларға өз үлесі берілгені туралы куәлік беруге құқықты.
- Мүліктерге шектеулер қоюға оны алуға құқылы.
- Құжаттардың дұрыс екендігін, олардың копия түпнұсқаларын куәландырады.
- Құжаттардағы қойылған қолдардың дұрыстығын куәландырады.
- Бір тіл ден екінші бір тілге аударылған құжаттардың дұрыс екендігін куәландырады.
- Адамдардың тірі екендігін фактілерін куәландырады.
- Азаматтардың белгілі бір жерде екендігі фактысын куәландырады.
- Құжаттардың көрсетілген уақытын куәландырады.
- Жеке және заңды тұлғалардың арыздарын бір заңды тұлғадан екінші бір заңды тұлғаларға береді.
- Ақша соммаларын бағалы қағаздарды депозиттерге қабылдай алады.
- Орындаушы жазбаша іс-әрекетті орындайды.
- Венселдерге протест наразылығын білдіреді.
- Құжаттарды сақтау үшін қабылдай алады.
- Теңіз наразылықтарын атқарады.
- Айғақ дәлелдермен қамтамасыз етеді.
- Жергілікті атқарушы орындаушы органдардың лауазымды адамдары мынадай нотариалды іс-әрекетті атқаруы мүмкін.
- Өсиеттерді куәландырады.
- Сенім хаттарды куәландырады.
- Құжаттардың түпнұсқасын дұрыс екендігін куәландырады.
- Арыздардағы қойылған қолдардың тура екендігін куәландырады.
- Мұрапгерлік мүліктерді қорғауға шаралар көреді.
Қазақстан Республикасының атынан консульдың функцияларын атқаратын тұлғалар Мемлекеттік нотариуыстың міндеттерін атқаруы мүмкін мынадай жағдайлардан басқа
- Қазақстан Республикасының териториясында орналасқан мүліктердің біреуге беру шартын куәландыруға.
- Шаруашылық сееріктестерінің құрұлтай құжаттарын куәландыруға .
- Мүліктерді беруге не берілген мүліктерге шенктеулерді қоюға не алуға
- Венселдерге протест беруге
Мемлекеттік нотариустардің іс-әрекет көрсетуші нотариалды шекараларын юстиция органдары анықтайды. Жеке меншік нотариустердің териториалды шекараларын юстиция органдарымен нотариалды палата бірлесе отырып шешеді. Мемлекеттік нотариустердің және жергілікті атқарушы оргондардың лауазымды адамдардың айлық жалақысы ставка негізінде төленеді. Мұндамемлекеттік баждар,алым салықтар негіз болады. Жеке меншік нотариустер тараптардың келісуі арқылы баға нарықтарды белгілеиді осыдан өз жалақыларын алады. Консульдық мекемелердің лауазымды адамдарының нотариалдық іс-әрекеті үшін алатын сыиақылары жиналатын қаражат есебінен қаржыландырылады. Істелініп жатқан нотариалды іс-әрекеттерге бақылау жасау юстиция органыныңтерриториалды мекемелерінің қызметіне кіреді. Ал жеке меншік нотариустерді бақылаунотариалды палаталар құзреті.