1.Мысыр патшалығы. Рулық құрылыс ыдырағаннан кейін үлкен өзендер бойында пайда болған құл иеленуші мемлекеттердің арасында Египет бірінші болып шын мәніндегі қуатқа жетті, төңірегіндегілерге өктемдік жүргізген ұлы державаға айналды жердің ежелгі египеттіктерге ғана белгілі шағын көлемінде болса да дүние жүзілік талап еткен бірінші империяға айналды. Ауыз бірлікті мықты ұйымшылдығы берік халық билік жүргізуші топқа толық бағынған мемлекет. Өз күшіне деген сенім оны сақтап еселей беруге деген билеуші топтың бүкіл дүниетанымын айқындап египеттіктер дінінің негізінде алынды. Жаңа пайда болған Египет ұлы державалығы және көршілердің онан қорқу жаңа пайда болған Египет мектебі египет халқының өзінің жоғары өкімет сіңіруге тиісті қорқыныш біржолата
Белгіленген түсініктер мен сенімдердің болуын талап етті. Египет өнері де патшаларды мадақтау сол патшалар өздерінің жеке дара билік жүргізуіне негіз етіп алған мызғымас және түсініксіз идеяларды мадақтау негізінде жасалды. Мұның үстіне бұл өнер эстетикалық ләззаттың қайнар көзі ретінде оның үстіне бұл өнер эстетикалық ләзаттың қайнар көзі ретінде емес осы йдеялардың өздері мен ресми атағына сай ізгі құдай перғауын билігін қиялды да таңданарлық формалар мен бейнелер арқылы орнықтыру үшін жасады.
Бірақ бұл жеткілңксіз. Перғауын билігінің Египет халқына, египет мемлекетінің көрші тайпалармен патшалықтарға билігі барған сайын берік орныға түсті. Ал, енді мұны адамды күтіп тұрған
Ең қорқынышты нәрсемен- ажалмен қалай үйлестіруге болады.
Осындай көз көріп құлақ естімеген құдірет соншама билік, кенет мұның бәрін өлім өшіреді. Бұл мүмкін емес бұл болмайды да.
Бірде бір басқа цивилизация ажалға қарсылық египеттегі сияқты
Осыншалықты айқын, нақты және мүлтіксіз бейнесін тапқан емес.
Бұл- бірнеше жылдар бойы Египнтке шабыт берген батыл да табанды қарсылық.
Египеттіктерге ғаштық өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтату жеңіп шығу жөніндегі ынтық үміт аруаққа табыну, Египеттің бүкіл өнеріне өз таңбасын салды. Ежелгі Египеттік құл иеленуші қоғамның тоқырау сипаты жалпы Египеттік өнердің бір сарындылығын белгіледі. Египеттік суретшілер өздерінің жеке қасиеттерін өздерінің творчестволық тынысын таныта білді. Жалпы алғанда қатып қалған сияқты, бірақ өз қуаты жөнінен жаңадан пайда болған әрі қайталанбас стильдің айқындылығы мен мүлтіксіздігі жөнінен үздік асқаралы сұлулығымен мәңгі табындыратын Египет өнері сонымен бірге өзінің жанды нәзіктігімен, дүниені дүркіреткен алып қанат серпіні арқылы ерекше тартымдылығымен елітеді.
Египет патшалары мен шонжарларының суреттегі музейлерге қойылған . Мазарларда өмірдің сұлулығын бейнелеген ұлы Египеттік өнер бүгінде тірі.Египеттік аңыз уақыт өзені пирамидалардың мызғымас сұлулығының алдында дәрменсіз. Перғауындардың өздері жөнінде олардыңкүш қуатымен істері жөніндегі түсінік баяғыда-ақ «ұмытылу құрдымына» кеткен, кәзіргі кезде де осы алып мазарларға қарап, біз «жер бетіндегінің бәрі уақыттан сескенеді, ал уақыт пирамидалардан сескенеді», — деген қанаты сөздерді еріксіз қайталймыз. Тас алыптар жерден көтеріліп жаңа орындарға тасылды жартаста ойып жасалған ғимараттар осылай мұқият бөлшектеліп содан кейін бұрынғы күінде қалпына келтірілді бірнеше мынң жылдар бұрын жасалған алып ескерткіштер құм арқылы басқа жақтарға қарай бет алды. Кезінде тек адам қолымен орнатылған алып ескеткіштер енді осы заманғы ең қуатты техниканың көмегімен көшірілді. Нілдің суы тамаша ескеткіштері мәнгі қазыналарға , зор сеніммен тарихта теңдесі жоқ міндетті шешу ісіне үлес қосуға әрбір ізгі нейетті адамды шақырды. Тұңғыш рет тұтас аймақтар өте мұқият және кең көлемде өнер ескеткіштері мыңдаған жылдар бойы жатқан жерінен қазылып алындаы. Египет сәулет өнерінің атақты ескерткіштері зор мүсіндер қайтадан жинауға көшірілді осы соңғы нәрсе сәулет ескерткіштерін жаңа жерде Орнату өте маңызды үш мың жылдан бұрын Амадта салынған храм жаңа орынға көшірілді. Храмның жаңа жеті залы ерекше көркем суреттермен безендірілген мұнда көптеген жазулар бар. Мұның теңдесі жоқ аңғартатын жайлар.
Рулық құрылыс ыдырағаннан кейін үлкен өзендер бойында пайда болған құл иеленуші мемлекеттердің арасында Египет бірінші болып шын мәніндегі қуатқа жетті, төңірегіндегілерге өктемдік жүргізген ұлы державаға айналды жердің ежелгі египеттіктерге ғана белгілі шағын көлемінде болса да дүние жүзілік талап еткен бірінші империяға айналды. Ауыз бірлікті мықты ұйымшылдығы берік халық билік жүргізуші топқа толық бағынған мемлекет. Өз күшіне деген сенім оны сақтап еселей беруге деген билеуші топтың бүкіл дүниетанымын айқындап египеттіктер дінінің негізінде алынды. Жаңа пайда болған Египет ұлы державалығы және көршілердің онан қорқу жаңа пайда болған Египет мектебі египет халқының өзінің жоғары өкімет сіңіруге тиісті қорқыныш біржолата
Белгіленген түсініктер мен сенімдердің болуын талап етті. Египет өнері де патшаларды мадақтау сол патшалар өздерінің жеке дара билік жүргізуіне негіз етіп алған мызғымас және түсініксіз идеяларды мадақтау негізінде жасалды. Мұның үстіне бұл өнер эстетикалық ләззаттың қайнар көзі ретінде оның үстіне бұл өнер эстетикалық ләзаттың қайнар көзі ретінде емес осы йдеялардың өздері мен ресми атағына сай ізгі құдай перғауын билігін қиялды да таңданарлық формалар мен бейнелер арқылы орнықтыру үшін жасады.
Бірақ бұл жеткілңксіз. Перғауын билігінің Египет халқына, египет мемлекетінің көрші тайпалармен патшалықтарға билігі барған сайын берік орныға түсті. Ал, енді мұны адамды күтіп тұрған ең қорқынышты нәрсемен- ажалмен қалай үйлестіруге болады.Осындай көз көріп құлақ естімеген құдірет соншама билік, кенет мұның бәрін өлім өшіреді. Бұл мүмкін емес бұл болмайды да.Бірде бір басқа цивилизация ажалға қарсылық египеттегі сияқты.Осыншалықты айқын, нақты және мүлтіксіз бейнесін тапқан емес.Бұл- бірнеше жылдар бойы Египетке шабыт берген батыл да табанды қарсылық. Жаңа пайда болған Египет ұлы державалығы және көршілердің онан қорқу жаңа пайда болған Египет мектебі египет халқының өзінің жоғары өкімет сіңіруге тиісті қорқыныш біржолата
Белгіленген түсініктер мен сенімдердің болуын талап етті. Египет өнері де патшаларды мадақтау сол патшалар өздерінің жеке дара билік жүргізуіне негіз етіп алған мызғымас және түсініксіз идеяларды мадақтау негізінде жасалды. Мұның үстіне бұл өнер эстетикалық ләззаттың қайнар көзі ретінде оның үстіне бұл өнер эстетикалық ләзаттың қайнар көзі ретінде емес осы йдеялардың өздері мен ресми атағына сай ізгі құдай перғауын билігін қиялды да таңданарлық формалар мен бейнелер арқылы орнықтыру үшін жасады.
Бірақ бұл жеткілңксіз. Перғауын билігінің Египет халқына, египет мемлекетінің көрші тайпалармен патшалықтарға билігі барған сайын берік орныға түсті. Ал, енді мұны адамды күтіп тұрған
Ең қорқынышты нәрсемен- ажалмен қалай үйлестіруге болады.
Осындай көз көріп құлақ естімеген құдірет соншама билік, кенет мұның бәрін өлім өшіреді. Бұл мүмкін емес бұл болмайды да.
Бірде бір басқа цивилизация ажалға қарсылық египеттегі сияқты
Осыншалықты айқын, нақты және мүлтіксіз бейнесін тапқан емес.
Бұл- бірнеше жылдар бойы Египнтке шабыт берген батыл да табанды қарсылық.
Өнер деп атайтын творчество көз аясындағы дүниені өзінше бейнелейтін адамдар түсінігінде үлкен сиқырлы күшке ие болады. Египеттіктерге ғаштық өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтату жеңіп шығу жөніндегі ынтық үміт аруаққа табыну, Египеттің бүкіл өнеріне өз таңбасын салды. Ежелгі Египеттік құл иеленуші қоғамның тоқырау сипаты жалпы Египеттік өнердің бір сарындылығын белгіледі. Египеттік суретшілер өздерінің жеке қасиеттерін өздерінің творчестволық тынысын таныта білді. Жалпы алғанда қатып қалған сияқты, бірақ өз қуаты жөнінен жаңадан пайда болған әрі қайталанбас стильдің айқындылығы мен мүлтіксіздігі жөнінен үздік асқаралы сұлулығымен мәңгі табындыратын Египет өнері сонымен бірге өзінің жанды нәзіктігімен, дүниені дүркіреткен алып қанат серпіні арқылы ерекше тартымдылығымен елітеді.
Мазардағының оның архитектурасындағының онда салынған суреттер мен мүсіндер қаза болған адамды риза ету үшін оған толтырылатын барлық сән салтанат өмір сұлулығын Ежелгі Египеттіктер өз қиялымен елестеткен сабырлы асқақ сұлулықты білдіруге тиіс. Египет патшалары мен шонжарларының суреттегі музейлерге қойылған . Мазарларда өмірдің сұлулығын бейнелеген ұлы Египеттік өнер бүгінде тірі.Египеттік аңыз уақыт өзені пирамидалардың мызғымас сұлулығының алдында дәрменсіз. Перғауындардың өздері жөнінде олардыңкүш қуатымен істері жөніндегі түсінік баяғыда-ақ «ұмытылу құрдымына» кеткен, кәзіргі кезде де осы алып мазарларға қарап, біз «жер бетіндегінің бәрі уақыттан сескенеді, ал уақыт пирамидалардан сескенеді», — деген қанаты сөздерді еріксіз қайталймыз. Тас алыптар жерден көтеріліп жаңа орындарға тасылды жартаста ойып жасалған ғимараттар осылай мұқият бөлшектеліп содан кейін бұрынғы күінде қалпына келтірілді бірнеше мынң жылдар бұрын жасалған алып ескерткіштер құм арқылы басқа жақтарға қарай бет алды. Кзінде тек адам қолымен орнатылған алып ескеткіштер енді осы заманғы ең қуатты техниканың көмегімен көшірілді. Нілдің суы тамаша ескеткіштері мәнгі қазыналарға , зор сеніммен тарихта теңдесі жоқ міндетті шешу ісіне үлес қосуға әрбір ізгі нейетті адамды шақырды. Тұңғыш рет тұтас аймақтар өте мұқият және кең көлемде өнер ескеткіштері мыңдаған жылдар бойы жатқан жерінен қазылып алындаы. Египет сәулет өнерінің атақты ескерткіштері зор мүсіндер қайтадан жинауға көшірілді осы соңғы нәрсе сәулет ескерткіштерін жаңа жерде Орнату өте маңызды үш мың жылдан бұрын Амадта салынған храм жаңа орынға көшірілді. Храмның жаңа жеті залы ерекше көркем суреттермен безендірілген мұнда көптеген жазулар бар. Мұның теңдесі жоқ аңғартатын жайлар.Рулық құрылыс ыдырағаннан кейін үлкен өзендер бойында пайда болған құл иеленуші мемлекеттердің арасында Египет бірінші болып шын мәніндегі қуатқа жетті, төңірегіндегілерге өктемдік жүргізген ұлы державаға айналды жердің ежелгі египеттіктерге ғана белгілі шағын көлемінде болса да дүние жүзілік талап еткен бірінші империяға айналды. Ауыз бірлікті мықты ұйымшылдығы берік халық билік жүргізуші топқа толық бағынған мемлекет. Өз күшіне деген сенім оны сақтап еселей беруге деген билеуші топтың бүкіл дүниетанымын айқындап египеттіктер дінінің негізінде алынды.
Рулық құрылыс ыдырағаннан кейін үлкен өзендер бойында пайда болған құл иеленуші мемлекеттердің арасында Египет бірінші болып шын мәніндегі қуатқа жетті, төңірегіндегілерге өктемдік жүргізген ұлы державаға айналды жердің ежелгі египеттіктерге ғана белгілі шағын көлемінде болса да дүние жүзілік талап еткен бірінші империяға айналды. Ауыз бірлікті мықты ұйымшылдығы берік халық билік жүргізуші топқа толық бағынған мемлекет. Өз күшіне деген сенім оны сақтап еселей беруге деген билеуші топтың бүкіл дүниетанымын айқындап египеттіктер дінінің негізінде алынды. Жаңа пайда болған Египет ұлы державалығы және көршілердің онан қорқу жаңа пайда болған Египет мектебі египет халқының өзінің жоғары өкімет сіңіруге тиісті қорқыныш біржолата
Белгіленген түсініктер мен сенімдердің болуын талап етті. Египет өнері де патшаларды мадақтау сол патшалар өздерінің жеке дара билік жүргізуіне негіз етіп алған мызғымас және түсініксіз идеяларды мадақтау негізінде жасалды. Мұның үстіне бұл өнер эстетикалық ләззаттың қайнар көзі ретінде оның үстіне бұл өнер эстетикалық ләзаттың қайнар көзі ретінде емес осы йдеялардың өздері мен ресми атағына сай ізгі құдай перғауын билігін қиялды да таңданарлық формалар мен бейнелер арқылы орнықтыру үшін жасады.
Бірақ бұл жеткілңксіз. Перғауын билігінің Египет халқына, египет мемлекетінің көрші тайпалармен патшалықтарға билігі барған сайын берік орныға түсті. Ал, енді мұны адамды күтіп тұрған ең қорқынышты нәрсемен- ажалмен қалай үйлестіруге болады.Осындай көз көріп құлақ естімеген құдірет соншама билік, кенет мұның бәрін өлім өшіреді. Бұл мүмкін емес бұл болмайды да.Бірде бір басқа цивилизация ажалға қарсылық египеттегі сияқты.Осыншалықты айқын, нақты және мүлтіксіз бейнесін тапқан емес.Бұл- бірнеше жылдар бойы Египетке шабыт берген батыл да табанды қарсылық.
2.Гиза пирамидасы. Гиза пирамидасы сәулет ғимараты перғауын Ментухотеп 1-дің басына тұрғызылған ғибадатхана Ніл дариясында батыс жағалауда Бахиир баурайында салынды. Ғибадатхананың өнер тарихында өзінің ерекшелігімен сәулеттік тың әдіспен тұрғызылған құнды ғимарат.
Ғимараттың біраз бөлігі жартастан қашалып тұрғызылды.Бағаналар тізбегінің үстінде маңдайша орнатылған. Негізінен ғибадатхана екі қабаттан тұрады, бірінші қабатта маңдайша бөлігінде ортасында көтерме жол салынған.Ғибадатхананың атын шығаратындай бірнеше ерекшенліктері бар.Оның біріншісі Ескі Мысыр патшалығы тұсында сәулет өнері әдісі жымдасып, жарасым тауып тұрғандай Екіншісі ғибадатхана табиғатпен байланыса жоғары үйлесімділік сәйкестікке қол жеткізуі. Жартысы қия жартастан қашалып, тұрғызылған ғибадатхана қашалып тұрғызылған ғибадатхана айналасында әсер қалдырады. Бұл кезде сәулетшінің ірі жетістігі. Осынау атақты аңызға айналған ғибадатхана сол дәуірдің ірі сәулетшісі Иртисен жобалап салды.
Мысыр перғауындары осыдан кейін де өз биліктерін Мысыр жерінде тиянақтай түсті .Экономикалық шаруашылық реформалар жүріп, әскери күш шыңда лып, қуатты мемлекетке айналды. Патша биліктері перғауындар Сенсурет Аменхотеп тұсында барынша шыңдайды. Олардың тұсында жазиралы Нубии жері басып алынып өз иеліктерін қаратты. Жаңа жерлерге тұрақтап иелік етуге ірі қорғандар биік те берік тісті мұнаралар және каналдар салынды.Фаюм жазығында суландыру жүргізіліп елдің экономикасын біраз өркендеді.Сонымен бірге осы кезеңді сәулет өнері бейнелеу өнері де біраз алға дамыды. Сәулет кешенінің әсіресе патша Аменхотеп ғибадатханасының айрықша атап өтуге болады.Бұл ғимарат айрықша патша бұйрығымен тұрғызылған. Өнер деп атайтын творчество көз аясындағы дүниені өзінше бейнелейтін адамдар түсінігінде үлкен сиқырлы күшке ие болады. Египеттіктерге ғаштық өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтату жеңіп шығу жөніндегі ынтық үміт аруаққа табыну, Египеттің бүкіл өнеріне өз таңбасын салды. Ежелгі Египеттік құл иеленуші қоғамның тоқырау сипаты жалпы Египеттік өнердің бір сарындылығын белгіледі. Египеттік суретшілер өздерінің жеке қасиеттерін өздерінің творчестволық тынысын таныта білді. Жалпы алғанда қатып қалған сияқты, бірақ өз қуаты жөнінен жаңадан пайда болған әрі қайталанбас стильдің айқындылығы мен мүлтіксіздігі жөнінен үздік асқаралы сұлулығымен мәңгі табындыратын Египет өнері сонымен бірге өзінің жанды нәзіктігімен, дүниені дүркіреткен алып қанат серпіні арқылы ерекше тартымдылығымен елітеді.
Мазардағының оның архитектурасындағының онда салынған суреттер мен мүсіндер қаза болған адамды риза ету үшін оған толтырылатын барлық сән салтанат өмір сұлулығын Ежелгі Египеттіктер өз қиялымен елестеткен сабырлы асқақ сұлулықты білдіруге тиіс. Египет патшалары мен шонжарларының суреттегі музейлерге қойылған. Мазарларда өмірдің сұлулығын бейнелеген ұлы Египеттік өнер бүгінде тірі. Египеттік аңыз уақыт өзені пирамидалардың мызғымас сұлулығының алдында дәрменсіз. Перғауындардың өздері жөнінде олардыңкүш қуатымен істері жөніндегі түсінік баяғыда-ақ «ұмытылу құрдымына» кеткен, кәзіргі кезде де осы алып мазарларға қарап, біз «жер бетіндегінің бәрі уақытан сескенеді, ал уақыт пирамидалардан сескенеді», — деген қанаты сөздерді еріксіз қайталймыз. Тас алыптар жерден көтеріліп жаңа орындарға тасылды жартаста ойып жасалған ғимараттар осылай мұқият бөлшектеліп содан кейін бұрынғы күінде қалпына келтірілді бірнеше мынң жылдар бұрын жасалған алып ескерткіштер құм арқылы басқа жақтарға қарай бет алды. Кзінде тек адам қолымен орнатылған алып ескеткіштер енді осы заманғы ең қуатты техниканың көмегімен көшірілді.
- Ескі Мысыр патшалығы тұсында сәулет өнері Ғимараттың біраз бөлігі жартастан қашалып тұрғызылды.Бағаналар тізбегінің үстінде маңдайша орнатылған. Негізінен ғибадатхана екі қабаттан тұрады, бірінші қабатта маңдайша бөлігінде ортасында көтерме жол салынған.Ғибадатхананың атын шығаратындай бірнеше ерекшенліктері бар.Оның біріншісі Ескі Мысыр патшалығы тұсында сәулет өнері әдісі жымдасып, жарасым тауып тұрғандай Екіншісі ғибадатхана табиғатпен байланыса жоғары үйлесімділік сәйкестікке қол жеткізуі. Жартысы қия жартастан қашалып, тұрғызылған ғибадатхана қашалып тұрғызылған ғибадатхана айналасында әсер қалдырады. Бұл кезде сәулетшінің ірі жетістігі. Осынау атақты аңызға айналған ғибадатхана сол дәуірдің ірі сәулетшісі Иртисен жобалап салды.
Мысыр перғауындары осыдан кейін де өз биліктерін Мысыр жерінде тиянақтай түсті .Экономикалық шаруашылық реформалар жүріп, әскери күш шыңда лып, қуатты мемлекетке айналды. Патша биліктері перғауындар Сенсурет Аменхотеп тұсында барынша шыңдайды. Олардың тұсында жазиралы Нубии жері басып алынып өз иеліктерін қаратты. Жаңа жерлерге тұрақтап иелік етуге ірі қорғандар биік те берік тісті мұнаралар және каналдар салынды.Фаюм жазығында суландыру жүргізіліп елдің экономикасын біраз өркендеді.Сонымен бірге осы кезеңді сәулет өнері бейнелеу өнері де біраз алға дамыды. Сәулет кешенінің әсіресе патша Аменхотеп ғибадатханасының айрықша атап өтуге болады.Бұл ғимарат айрықша патша бұйрығымен тұрғызылған.
Нілдің суы тамаша ескеткіштері мәнгі қазыналарға , зор сеніммен тарихта теңдесі жоқ міндетті шешу ісіне үлес қосуға әрбір ізгі нейетті адамды шақырды. Тұңғыш рет тұтас аймақтар өте мұқият және кең көлемде өнер ескеткіштері мыңдаған жылдар бойы жатқан жерінен қазылып алындаы. Египет сәулет өнерінің атақты ескерткіштері зор мүсіндер қайтадан жинауға көшірілді осы соңғы нәрсе сәулет ескерткіштерін жаңа жерде Орнату өте маңызды үш мың жылдан бұрын Амадта салынған храм жаңа орынға көшірілді. Храмның жаңа жеті залы ерекше көркем суреттермен безендірілген мұнда көптеген жазулар бар. Мұның теңдесі жоқ аңғартатын жайлар. Eжелгі көне дәуірде өнердің өркекндеген уақыты орта патшалық тұсында болды. Осыған дейінгі замандарда перғауындардың құдайдай дәуірлеген билігі әілсіреп Мысыр патшалығы бірнеше билікке бөлініп ыдырап кетті. Жеке бөлшектелген аймақтарға нормахтар билік жүргіхзді. Бұрын айтқпандай Мысыр халқының тағдыры көбінесе Ніл дариясымен көп байланысты болды.
Қарапайым халықтың ортақ асыраушысы болған дарияны жеке-жеке иелікпен пайдалану үлкен дау-дамай тартыс артынан экономикалық құлдыраушылық тудырды. Мысыр мемлекетін бұрынғыдан қиянкескі күрес басталды. Нәтижесінде оңтүстік нормахтар мерейі үстем болып, бір орталыққа бағынаған мемлекет болды. Жаңадан үкімет басына келген патшалар өздерінің астанасы Фивте және оның маңайында өткен перғауындардың жолын қуған ірі ғибадатханалар мен кесенелер тұрғыза бастады.Солардың ішіндегі ең елеулісі Гиза пирамидасы сәулет ғимараты перғауын Ментухотеп 1-дің басына тұрғызылған ғибадатхана Ніл дариясында батыс жағалауда Бахиир баурайында салынды. Ғибадатхананың өнер тарихында өзінің ерекшелігімен сәулеттік тың әдіспен тұрғызылған құнды ғимарат.