Хор басқарушы дирижер жаттығу жұмысының мақсаты қатысушыларға түсіндіре отырып, олардың ән салу мүмкіндігіне қарай жаттығуды таңдап ала білгені жөн. Төменде келтірілген мысалда әрбір жаттығудың қандай мақсатпен орындалатыны және олардың талаптары жөнінде қысқаша айтылады.
Вокалды жаттығуларға қойылатын талаптар:
Moderato
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бұл берілген жаттығу барлық хор партияларының орындауына қолайлы. Мұндай дыбыс қатарларын бір келкі айта отырып, дауысты кеңейте түсу мақсаты көзделеді. Оларды и, е, дауысты дыбыстарын, не болмаса ми, ля, буындарын қойыпта айтқызуға болады.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ән айтқан кезде әншілердің өзін еркін ұстауын ескерте отырып, дұрыс тыныс алу және демді үнемдеп пайдалану үшін көрсетілген дыбыс қатарларын жай айтқызу керек.Алғашқыда әр бір екі тактіден соң тыныс алып, ары қарай біртіндеп кеңейте түсіруге болады. Жаттығуды нотамен (сольфеджио ) немесе әртүрлі буындар қойып айтқызған ұтымды.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қайталанып келетін жоғарғы дыбыс қатары бір қалыпты орындауды қажет етеді. Зе, зо буындары айтуға қолайсыз болған жағдайда басқа буындар қойып алмастыруға болады. Дауыссыз дыбысты анық және қысқа айту керек.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Берілген дыбыс қатарлары тізбектеп айта отырып, орындаушы екі түрлі әдісті ( стаккато мен легато ) қолданады.
Алғашқы дыбысқа салмақ түсіре отырып, дыбыс қатарының бір жарым тон төмен айтылуына ерекше көңіл бөлу керек. Дыбыс қатарларының ара қашықтығын ескеріп, таза шығуын қадағалаған жөн. Дыбыстар еркін орындалумен қатар жоғары позицияда айтылғаны дұрыс.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Әр түрлі болып келген буындарды айтқанда орындаушы олардың дыбысталу жағынан бір келкі болып шығуын көздейді. Жуан дауысты дыбыстарды (у, ә, ө, ы, и, о, ) айта, жаттыға отырып, оларды бір жүйеге келтіру керек.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Барлық хор партияларына арналған бұл жаттығу әрбір дыбысты дәлдеп жоғарылата көтеріңкі орындауды қажет етеді.Орындау кезінде дыбыс қатарларын өзара байланыстыра отырып әнін жағымды, нәзік естелуін көздеген абзал.Оларды әртүрлі жылдамдықпен (орташа, жай ) айтқызуға болады.
Төмендегі жаттығулар мынадай мақсатты талап етеді.: Дыбыс аралықтарының ішінде кездесетін кішірейтілген немесе үлкейтілген секунда аумағын таза айтқызу қиынға соғатыны белгілі. Сондықтан жаттығуда белгі қойылған нотаға ерекше көңіл бөлініп, оны таза орындауға дағдылану керек.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бұл жаттығуды орындағанда демді үнемдеп пайдалану мақсаты көзделеді. Әнді орташа жылдадықпен еркін орындау қажет.
Алдымен нотада көрсетілген белгі (V) тыныс алып, ары қарай тізбекті тыныс алу әдісін пайдалана отырып, жаттығуды соңына дейін үзбей аяқтап шығуы керек. Жаттығуды нотамен айтқызған кезде әрбір дауысты дыбысы бар буындарға ерекше көңіл аударған жөн.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бұл жаттығуды барлық хор партияларына айтқызуға болады. Мұндағы патиялардың өзара үйлесуін қадағалау керек.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бұл жаттығуда төменгі және ортанғы дыбыстарды жүрдек те жеңіл айтқызу мақсаты көзделеді. Бас партиялары Си Ь мажорда (В) баритон және меццо сопрано партиялары до мажорда орындалғаны дұрыс. Жаттығуды ля, ми, до,ре буындарымен айтқызу тиімді.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Берілген екі жаттығудың орындалу жағынан ұқсастықтары бар екені байқалады. Себебі екеуіде стакато (үзіп айту) әдісі мен дыбыстары дараланып, қысқа орындалады. Сондай белгісі бар дыбыстарды екпін түсіре, қысқа орындаған дұрыс.
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бұл жаттығу дауыстарының өзара үйлесіп таза айтылуын талап етеді. Он алтылық ноталарды айтқанда олрдың біркелі орындалуын қадағалау керек. Жаттығуды дирижердің қимылына қарап айтып дағдыланған абзал.