Тест тапсырмаларының берілу тәсілдері

Тест (test, ағылшын сөзі) — тексеру, сынау, байқау. Тест туралы көптеген еңбектердің авторы — Ресей математигі Вадим Сергеевич Аванесов болып табылады. 1864 жылы ағылшын Дж. Фишер алғаш рет тест бойынша тексеруді қолданған. 1883 жылы тестілеу мәселесінің теориялық негізін салған ағылшын психологы Фрэнсис Гальтон болды. Тест терминін 1890 жылы алғаш рет ғылымға ендірген Америка психологы Дж. Кеттелл. Ал, француз психологы В. Штерннің еңбектерінде тест мәселесі ары қарай дамыды. Сол кезеңде тест жеке адамның ақыл-ой деңгейін, интеллектуалдық коэффициентін анықтау т.б. психологиялық-танымдық мүмкіндіктерін бағалау бағытында қолданылған.

Американ ғалымдары К. Спирмен мен Э. Торндайктің еңбектері арқылы педагогика саласына енгзіле бастаған тестер XX ғасырдың 20 жылдарынан бастап кеңес мектептерінде де қолданыла бастады. Бірақ 1936 жылдан бастап Кеңес Совет Республика Одағында тест қолдануға тиым салынған еді. Бұның бір себебі сол кездегі идеалогияда еді: «адамдардың барлығы бірдей болып туылады, егер ол дұрыс жеке адам болып қалыптаспаса оған кінәлі тек қана мұғалім», деген қағиданы басшылыққа алған және әртүрлі ойлауға, әртүрлі дүниетанымға мүмкіндік бермей, тек қана қоғамның идеологиясын қолдайтын адам тәрбиелеуге ұмтылған мектепте тест мәселесінің дамуы мүмкін болмаған еді. Тест педагогикадан алынып тасталғанмен психодогияда, спорт сияқты салаларда қолданыстан түскен жоқ. Кеңес Совет Республика Одағында 1980 жылдан бастап тест педагогикада біртіндеп қолданыла бастады.

Қазіргі кезде әлемнің көптеген дамыған елдеріне тест оқушының білім, білік, дағдыларын тексеруден бастап Президентке үміткердің интеллектуалдық коэффициентін анықтауға дейінгі қоғамның көптеген салаларында қолданылады. Бұл елдерде, тесттер құрастырумен бірнеше алып орталықтар айналысады, олар өз идеяларын таралымы жүз мыңдап саналатын журналдардың көмегімен таратады.

Тіпті қазірі кезде педагогика, өлшеу теориясы математикалық модельдеу_, математикалық статистика, автоматизация сияқты ғылым салаларының қиылысуынан педагогикалық тестология деген ғылым саласы, педагог тестолог деген мамандық пайда болды. Бұл мамандық иесінің мақсаты ғылым саласының маманымен бірге, тестология теориясының негізінде яғни, тест құрылымы, мазмұны, формасы т.б. сияқты мәселелерді ескере отырып, ғылымның әр саласы бойынша тесттер дайындау.

Біздің елімізде де соңғы жылдары қоғамның көптеген салаларына, әсіресе білім беру салаларына тесттер батыл ендірілуде. Себебі дәстүрлік оқытуда баға қою кезінде субъективизмге ден қоюшылық болады. Мысалы, 2002 жылы орта мектепті ерекше үлгідегі аттестатпен бітірген 834 оқушы жоғары оқу орнына түсу кезінде ең төменгі 40 балды да жинай алмаған. Тест теориясымен таныс емес адам «тест жауаптарын тұспалдап, болжап-ақ қойып кетуге болады» деп ойлауы мүмкін. Бірақ оның ықтималдығы өте аз екенін ескерген жөн және оның тест қорытындысының объективтілігіне әсері шамалы.

Тест тапсырмаларының түрлі формасы бар. Олар:

1. Жабық формадағы тапсырмалар
2. Ашық формадағы тапсырмалар
3. Сәйкестікті белгілейтін тапсырмалар
4. Ақиқатты белгілейтін тапсырмалар

Жабық формадағы тапсырмалардың берілу тәсілдері №1 желіде көрсетілген.

Математикалық тест тапсырмаларымен

жұмыс жасау жолдары:

• Әрбір тапсырманың берілген шартын нақты түсініп, не берілгенін, нені табу керектігін анықтау;
• Уақытты үнемдеу үшін есептеудің қысқа жолдарын таңдай білу;
• Барлық тапсырмаларды қысқаша жазып, есептеуге дағдыландыру;

4) Белгілі уақыт аралығында барлық тапсырмаларды жылдам тез орындау.

Жабық формадағы тапсырмалар үш түрге бөлінеді:

1.Бір ғана ақиқат жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар

2.Бірнеше ақиқат жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар

3.Ең дұрыс бір ғана жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар

Осыларды №2 желіден көруге болады.

№ 2 желі. Жабық формадағы тапсырмалар

1. Бір ғана ақиқат жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар бірнеше түрге бөлінеді: екі жауапты, үш жауапты, төрт жауапты, бес жауапты т.б.

Мысалы, екі жауапты тапсырмалар:

1. a) Бұрыштарының саны үшеу болатын көпбұрышты үшбұрыш деп атауға бола ма?
2. ия 2. жок

ә) Үшбұрыштың бұрыштарының саны нешеу?

1. төртеу. 2. үшеу

Қарастырылған екі жауапты екі тапсырманың бір-бірінен айырмашылықтары бар: бірінші тапсырма жауабы қарапайым (ия, жоқ; тура, тура емес; ақиқат, жалған) сұрақ түрінде, ал екінші тапсырма (формалды-логикалық) нақтыланған формада берілген сөйлем: сұрақ пен бір жауапты біріктіріп ақиқат немесе жалған пікір алуға болады.

б} Үш жауапты тапсырмаға мысал: 7 — а = 4 теңдеуінің шешімі

1.6                 2.2                  3,3

Бір ғана ақиқат жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмаларды құрастыру барысында басшылықка екі қағидаларды алу қажет. Олар:

1) тапсырманың жауабын құрастыру барысында басшылыққа алынатын қағидалар;

2) тапсырманың мазмұнын құрастыру барысында басшылыққа алынатын қағидалар;

1. Тапсырмалық жауабын құ

б) Біртектілік қағидасы

в) Қамту (камуляция) қағидасы

Алғашқы екі қағидалардың бір-бірінен негізгі айырмашылығы қайшылық қағидасында бірінші жауапты екінші жауап теріске шығарса, қарама-қарсылық қағидасы бойынша іріктелген жауаптың біріншісін екіншісі жоққа шығарады, яғни бірінші жауаптағы тұжырым растыру барысында басшылыққа алынатын қағидаларды №3 желіден көруге болады:

а) Қайшылық қағидасы

ә) Қарама қарсылық кағидасы өзіне аноним тұжырыммен алмастырылады.

а) Қайшылық қағидасы

Тапсырма жауабын бұл қағида бойынша құрастыру барысында бірінші жауап екінші жауап арқылы теріске шығарылады. Сондықтан көбінесе жауаптың логикалық схемасы «А және А емес» түрінде болып келеді. Мысалы:

а) 5 + 3 жазуы

1) өрнек 2) өрнек емес

ә) Барлық қабырғалары тең тіктөртбұрыш:

1) шаршы емес 2) шаршы

ә) Қарама-қарсылық қағидасы

Тапсырма жауабы бұл қағида бойынша құрылғанда міндетті түрде бірінші жауапты екінші жауап теріске шығаратындай болуы керек. Мысалы:

а) 3,7,11,15,19. … сандарының қатары:

1) өседі 2) кемиді

б) Біртектілік қағидасы

Тапсырма жауаптары ұғымды, жан-жақты емес, біржақты бағалайтындай яғни ұғым белгілі бір көзқарас, белгілі бір бағыт бойынша ғана қарастырылады. Мысалы:

а) 5

1) жұп сан  2) тақ сан

Бұл тапсырмада а) жұп сан, ә) екі таңбалы сан деген жауаптар бола алмайды, себебі, олар біртекті емес,

ә) 444 саны:

1) бір таңбалы   2) екі таңбалы

3} үш таңбалы   4) төрт таңбалы

5) бес таңбалы

в) Қамту (камуляция) қағидасы

Бұл қағида бойынша тапсырма жауаптарын құрудың ерекшелігі мынада. Бірінші жауапты екінші жауап, екінші жауапты үшінші жауап т.с.с. қамтиды. Мысалы: а) Шаршының

1} Қарама-қарсы қабырғалары тең

2) Қарама-қарсы қабырғалары мен бұрыштары тең

3) Барлық қабырғалары мен қарама-қарсы бұрыштары тең

4) Барлық қабырғалары мен бұрыштары тең

Бұл жағдай оқушыларды қандай-да мәселе жайлы толық білім жинақтауға, толық жауап беруге үйретеді. Алайда, мұнда міндетті түрде ең соңғы жауаптың ғана дұрыс болуы міндетті емес. Мысалы:

ә) Метр кандай шаманың немесе шамалардың өлшем бірлігі?

1) Ұзындықтың

2) Ұзындық пен массаның

3) Ұзындық масса және жылдамдықтың

4) Ұзындық, масса, жылдамдықтың және уақыттың

5} барлық шамалардың

Келесі қағидалар тапсырманың мазмұнын анықтау барысында басшылыққа алынатын қағидалар.

1. Тапсырма мазмұнының фасеттік қағидасы.

(Фасет дегеніміз — бір ғана тапсырманың әр түрлі нұсқада жазылу формасы). Бір тапсырма қиындығы әртүрлі деңгейде құрылып, оқушылардың білім деңгейіне қарай үлестіріледі.

Мысалы: а) Бұрыштарының саны 4-еу (3,4,5,6) болатын көпбұрыш

• үшбүрыш
• төртбұрыш
• бесбұрыш
• алтыбұрыш

5. жетібұрыш

ә) 80 саны (5,7,9,16) қалдықсыз

1. 0-ге
2. 3-ке
3. 6-ға
4. 10-ға
5. 7-ге бөлінеді

Тапсырмада бір емес бірнеше фасет болуы да мүмкін. Мысалы (6.7,8,9,10) сандары (2,3,4) сандарына қалдықсыз

1.бөлінеді

2. бөлінбейді
3. Имплнкация қағидасы

Бүл кағида бойынша тапсырма мазмұны «Егер …., онда …» формасымен құрылады. Мысальг:

а) Егер әр қосылғыш 5- ке бөлінсе, онда қосынды 5-ке

1.бөлінеді 2. бөлінбейді

ә) Егер кез-келген натурал санға бірді қосса, онда .

1. келесі сан шығады 2. кейінгі сан шығады

б) Егер көпбұрыштың (үш, төрт, бес, алты, жеті) бұрышы болса, онда ол: 1. жетібұрыш

2. бесбұрыш.
3. алтыбұрыш
4. үшбұрыш
5. төртбұрыш деп аталады [8.- 32-34 бб.].

Тапсырманы қүрастыру барысында қолданылатын қағидалардың бірнешеуі бір тапсырманың өзінде де үйлесімді қолданылады.

Мысалдар

1) Көбейткіштерге жіктеңіз:

a )

b )

c )

d )

Е)

Жауабы: d

2) Бөлшектің бөлімін ирроционалдықтан құтқарыңыз:

a)

1. b)
2. c)
3. d)
4. e)

Жауабы: a

3. Әдетте тырналар үшбұрыш жасап ұшады алдында біреу (басшы) оның артында екеу, олардың артында үшеу т.с.с. Егер соңғы қатарда 15 тырна болса, барлық тырналар нешеу
4. a)

 b)

 c)

 d)

 e)

Жауабы: d

4. 4. Функцияның туындысын табыңыз:
5. a) 1
6. b) 0
7. c)
8. d)
9. e)

  Жауабы: b

5. Функцияның туындысын табыңыз:
6. a)
7. b)
8. c)
9. d)
10. e)

Жауабы: c

6. Теңсіздікті шешіңіз:
7. a)
8. b)
9. c)
10. d)
11. e)

Жауабы: a

7. Теңсіздікті шешіңіз:
8. a)
9. b)
10. c)
11. d)
12. e)

Жауабы: c

8. Бір сыныптағы оқушылардың 14-і ұл балалар, ал қыздардың одан 7-еуі артық. Сыныптағы оқушылардың неше проценті ұл балалар?
9. a) 14%
10. b) 40%
11. c) 41%
12. d) 66%
13. e) 66.7%

Жауабы: b

9. Сөйлемді аяқтаңыз:

«Синус пен косинус функцияларының анықталу облысы — …».

1. a) Барлық бүтін оң сандар жиыны
2. b) Барлық натурал сандар жиыны
3. c) Барлық бүтін теріс сандар жиыны
4. d) Барлық нақты сандар жиыны
5. e) Барлық рационал сандар жиыны

Жауабы: d

10. Теңдеуді шешіңіз:
11. a) 2
12. b) 7
13. c) 4
14. d)
15. e)

Жауабы: a

11. Геометриялық прогрессияның бірінші мүшесі 1, алтыншы мүшесі 32 тең. Алғашқы жеті мүшесінің қосындысын табыңыз.
12. a) 125
13. b) 131
14. c) 129
15. d) 127
16. e) 124

Жауабы: d

12. функциясының туындысын табыңыз:
13. a)
14. b)
15. c)
16. d)
17. e)

Жауабы: c

13. функциясы үшін алғашқы функциясының жалпы түрін табыңыз:
14. a)
15. b)
16. c)
17. d)
18. e)

Жауабы: c

14. Трапецияның орта сызығы 7см тең, ал табандарының бірі екіншісінен 4 см-ге артық. Трапецияның табандарын табыңдар.
15. a) 7см және 1см
16. b) 12 см және 8 см
17. c) 9 см және 5см
18. d) 10 см және 6 см
19. e) 11 см және 7 см

Жауабы: c

15. Теңдеуді шешіңіз:
16. a)
17. b) -2
18. c) 2
19. d) -1
20. e) 1

Жауабы: e

16. Теңсіздікті шешіңіз:
17. a)
18. b)
19. c)
20. d)
21. e)

Жауабы: b

17. Шар секторының табанындағы шеңбердің радиусы см-ге, ал шардың радиусы 3см-ге тең. Шар секторының көлемін табыңыз.
18. a)
19. b)
20. c)
21. d)
22. e)

Жауабы: a

18. Тіктөртбұрыштың периметрі 56 см, ал қабырғасы келесісінен 6 есе ұзын. Тіктөртбұрыштың ауданын табыңыз:
19. a) 144
20. b) 48
21. c) 196
22. d) 112
23. e) 96

Жауабы: e

19. Теңсіздікті шешіңіз:
20. a)
21. b)
22. c)
23. d)
24. e) және

Жауабы: e

20. болса, арифметикалық прогрессия құрайтын тізбектің айырмасы неге тең болады?
21. a)
22. b)
23. c)
24. d)
25. e)

Жауабы: a

21. Теңдеуді шешіңіз:
22. a) 1; 6
23. b) -3: 4
24. c) -3: 6
25. d) -4; 3
26. e) -4; -3

Жауабы: d

22. Теңдеуді шешіңіз:
23. a) 0.5.
24. b) /2.
25. c)
26. d) —
27. e)

Жауабы: Е

23. Теңсіздікті шешіңіз:
24. a)
25. b)
26. c)
27. d)
28. e) .

Жауабы: a

24. Ықшамдаңыз:
25. a) -1.
26. b) -2.
27. c) 2.
28. d) 1.
29. e) 0.

Жауабы: d

25. 25. Теңдеуді шешіңіз:
26. a) 4.
27. b) 3.
28. c) 5.
29. d) -3.
30. e) 2.

Жауабы: b.

26. 26. Теңдеуді шешіңіз:
27. a)
28. b)
29. c)

d)

1. e)

Жауабы: a

27. 27. Көп мүше түрінде жазыңыз:
28. a)
29. b)
30. c)
31. d)
32. e)

Жауабы: e.

28. 28. Квадраттың диагоналі 10 см болса, квадраттың ауданын табыңыз:
29. a)
30. b)
31. c)
32. d)
33. e)

Жауабы: e.

29. 29. Көбейткіштерге жіктеңіз:
30. a)
31. b)
32. c)
33. d)
34. e)

Жауабы: a

30. 30. Функцияның туындысын табыңыз:
31. a)
32. b)
33. c)
34. d)
35. e)

Жауабы: d

31. 31. Сөйлемді толықтырыңыз:

“Сызықтық функцияның графигі … болады”.

1. a) кесінді
2. b) гипербола
3. c) түзу сызық
4. d) сәуле
5. e) парабола

Жауабы: с

32. Теңсіздікті шешіңіз:
33. a)
34. b)
35. c)
36. e)

Жауабы: d

33. Интегралды есептеп шығарыңыз:
34. a)
35. b)
36. c)
37. d)
38. e) 0

 Жауабы: a

34. Сөйлемді толықтырыңыз:

“Кез келген жұп функцияның графигі … … қарағанда симметриялы”

1. a) ордината осіне
2. b) координаттар басына
3. c) Оx оң жарты осіне
4. d) Оу оң жарты осіне

e)абцисса осіне

Жауабы: a

35. Ықшамдаңыз:
36. a)
37. b)
38. c)
39. d)
40. e)

Жауабы: d

36. 36. Өрнекті ықшамдаңдар:
37. a)
38. b)
39. c)
40. d)

Жауабы: a

37. 37. Көбейткіштерге жіктеңдер:
38. a)
39. b)
40. c)
41. d)

Жауабы: b

38. 38. Ықшамдаңдар:
39. a)
40. b)
41. c)
42. d)

Жауабы: a

Ашық формадағы тест тапсырмаларында дайын жауаптар берілмейді Мұнда тест тапсырушы қажетті жауаптарды тауып, берілген тұжырымға қосып жазу арқылы ақиқат немесе жалған пікір алуға тиіс. Егер пікір ақиқат болса жауаптың дұрыс, ал жалған болса жауаптың қате болғаны[9].

Мысалы:

• Көпбұрыштың барлық қабырғаларының қосындысы оның … деп аталады.

Жауабы: периметрі.

• 1,2,3,4,5 сандары … сандар деп аталады.

Жауабы: натурал.

• Егер екі өрнектің айырмасы оң болса, онда азайғыш азайтқыштан … Жауабыы: үлкен немесе тең.
• Пифагор теоремасы. Тік бұрышты үшбұрыш гипотенузасының квадраты оның … квадраттарының қосындысына тең болады.

Жауабы: катеттерінің.

• Шеңбердің центрлік бұрышы деп төбесі шеңбердің … жататын жазық бұрышты атайды.

Жауабы: центрінде.

• (Синустар теоремасы) Үшбұрыштың қабырғалары қарсы жатқан …

синустарына пропорционал болады.

Жауабы: бұрыштардың.

• Егер төртбұрыштың диагональдары қиылысып және қиылысу

нүктесінде қақ бөлінетін болса, онда бұл төртбұрыш …

Жауабы: параллелограмм.

• (Косинустар теоремасы). Үшбұрыштың кез-келген қабырғасының квадраты қалған екі қабырғасы квадраттарының қосындысынан осы

қабырғалар мен олардың арасындағы бұрыш косинусының … көбейтіндісін шегергенге тең болады.

Жауабы: екі еселенген.