IV, V, VI аналитикалық топ катиондарының сапалық реакциялары. Комплексті қосылыстарға есептер шығару

IV аналитикалык топ катиондарына жалпы сипаттама.

Төртінші аналитикалық топтыAl 3+, Sn( II, IV), Cr3+, Zn3+, As(III, V) катиондары құрайды. Бұл катиондар амфотерлі элементтерге жатады. Сондықтан натрий гидроксидінде еритін гидроксидтер түзеді. Топтық реагенті NaOH + H2 O2.

Аяқталған тұрақты электрондық құрылысы түзетін Al3+  және Zn2+ . Сондықтан олар қосылыстарында тұрақты тотығу дәрежесін көрсетеді.

Алюминийдің және мырыштың хлоридтері, нитраттары, сульфаттары, бромидтері суда жақсы ериді.

Хром қосылыстарында3+, 6+ және2+ тотығу дәрежесін көрсетеді. Хромның үш валентті қосылыстары амфотерлі, сол себепті ерітіндінің pH байланысты Cr3+  және CrO2 күйінде болады.Хромның алты валентті қосылыстары анион құрамына кіреді CrO4 немесеCr 2O7

Хромның нитраттары, хлоридтері, сульфаттары суда жақсы ериді, бірақ гидролизденеді, оның нәтижесінде негіздік тұздар түзіледі. Қалайы қосылыстарында 2+ және 4+ тотығу дәрежелерін көрсетеді, осыған сәйкес екі түрлі оксид түзеді (SnO , SnO2).

 Екі валентті қалайының тұздары ауадағы оттектің әсерінен тотығады:

2 SnCl2+ O2+ 2H2 O = 2Sn(OH)2 Cl2

 Cуда ерімейтін анализдеуде маңызды роль атқаратын қосылыстарға сульфидтер (SnS, SnS2 ), фосфаттар (Sn3 (PO4)2, Sn3(PO4)4 ,гидроксидтер Sn(OH)2 , Sn(OH)4 және метақалайы қышқылы H 2SnO3 жатады.Өте жиі пайдаланатын тұздар хлоридтер.

 Мышяк қосылыстарында 3- , 3+ және 5+ тотығу дәрежесін көрсетеді, осыған байланысты екі оксид As 2O3, As2 O5  түзеді.Тұз қышқылы ерітіндісінде AsCl3, AsCl5  күйінде кездеседі, бірақ бұл күйі тұрақсыз, себебі олардың гидролиздену дәрежесі жоғары:

 AsCl3  + 3HOH=H3 AsO3+ 3HCl

 2AsCl5 +8HOH=2H3 AsO4+ 10 HCl

V аналитикалық топ катиондарына жалпы сипаттама.

V аналитикалық топтыMg2+ , Sb(III, V), Bi3+, Mn2+, Fe2+, Fe3+катиондары құрайды. Бұл катиондар периодтық системада әртүрлі топшаларда орналасқан. Атом құрылыстары да әртүрлі. Химиялық реакциялар кезінде ауыспалы тотығу дәрежелер көрсетеді.

Сурьма мен висмут иондарында аяқталмаған 18 электрондық деңгейшелер бар. Бұл амфотерлі иондар, бірақ сілтілер әсерінентұнбаға түсетін болғандықтан Vтопқа қосқан.

 Магнийs элемент,ион күйінде 8 электронды деңгейшесі бар. Сілті әсерінен тұнбаға Mg(OH)2түседі.

 Магний, марганец, темір сұйытылған HCl, H2SO4 қышқылдар ерітіндісінен сутекті бөліп шығарады.

Fe + 6H 2SO4 = FeSO4 + H2

Mn+ 2HCl = MnCl2 + H2

Сурьма мен висмут сұйытылған қышқылдарда ерімейді. Осы топты құрайтын металдар тотықтырғыш металдармен әрекеттеседі:

2 Sb+ 6 H2 SO4 =Sb( SO4)3 +3 SO2 ↑ +6 H2 O

3 Sb + 5 HNO3 =3 HSbO3 + 5NO ↑+ H2 O

FeO Fe(OH)2 негіздік қасиет көрсетеді, сондықтанFeSO4, FeCl2т.б тұздардың су ерітінділерінде гидролиздену процестері баяу жүреді. Fe2 O3 пен Fe(OH)3кейбір жағдайда амфотерлі қасиет көрсетеді , мысалы, NaFeO2, Ba( FeO2)2,Fe (FeO2)2, Fe3 O4 .

 Темірдің сульфаттары, хлоридтері, нитраттарысуда жақсы ериді.

 Талдауда қолданылатынсурьма қосылыстары: сульфидтержәне сурьма қышқылдарыныңкүміс тұздарыSb2 S3, Sb 2S5,Ag 3SbO3, AgSbO4 , натрий дигидроантимонаты NaH2SbO4.

 Топтықреагенті NaOHерітіндісі, оның әсерінен гидроксидтер түзіледі. Fe(OH)2–жасыл,Fe(OH)3 -қоңыр,Mn(OH)2, Bi(OH)3, Sb(OH)3 , SbO(OH)3 , Mg(OH)2 — ақ.

 Висмут гидроксидін қыздырғанда тұнба сарғаяды.

Bi(OH)3=BiOOH +H2 O

 Топтық реагенттің әсерінен түзілген тұнбалар, реагенттің артық мөлшерінде ерімейді.

VI аналитикалық топ катиондарына жалпы сипаттама.

 VI аналитикалық топ катиондарынCu2+, Cd2+, Hg2+, Ni2+, Co2+құрайды. Бұл катиондарға топтық реагент болып аммиак ерітіндісі алынады.Аммиактың эквивалентті мөлшерімен әсер еткенде түрлі түсті тұнбалар түзіледі: ақ түсті –Cd(OH)2, көк түсті -CoOHCl,ашық көк(CuOH)2SO4 , жасыл – Ni(OH)2, ақ –HgNH2Cl .

CoO –жасыл-сұр, Со 2О3 – қоңыр, Со3О4— қара түсті оксидтер түзеді. СоО- қышқылдарда еріп тұздар түзеді. Со2+ хлоридтері, нитраттары, сульфат ацетаттары суда жақсы ериді.

 Ni 2.O3— таза күйінде алынбаған, бірақ оның гидроксидін Ni (OH)3алуға болады. Ол үшін Ni(OH)2әрі қарай тотықтырады.

 Никельдің хлорид, сульфат, нитрат, ацетат тұздары суда жақсы ериді.

Cu- сыртқы электрондық қабатында электроны бар, бірақ сілтілік металдардан да , күміспен алтынан даөзгеше келеді. Мыстың химиялық қасиеттеріникель қасиетіне ұқсас келеді.Мыс ауыспалы тотығу дәрежесін көрсетеді, екі түрлі оксид түзеді. Cu 2O- қызыл –қоңыр түсті жәнеCuO-қара түсті. Олардың гидроксидтері суда ерімейді, қышқылдармен әрекеттесіп тұздар түзеді. Мыс тұз қышқылында ерімейді, азот қышқылында ериді.Мыстың комплекс түзуқабілеті жоғары.

Hg- екі түрлі оксид түзеді.Hg 2O- қара түсті ұнтақ, HgO- сары түсті( кейде қызыл түсті). Сынаптың тұздары нашар еиді( тек нитраттарда ғана жақсы ериді). Сынап (I),(II) тұздарының судағы ерітінділері гидролизденеді, әсіресе қыздырған кезде.

Cd-бір ғана оксид түзеді CdO, гидроксиді Cd(OH)2

CdO жәнеCd(OH)2 — қышқылдардажақсы ериді, сілтілердеерімейді, демек негіздік қасиеті жоғары. Кадмий тұздарының ішінде сульфт , нитрат, ацетат, галогенидтерісуда жақсы ериді.

IV анаитикалық топкатиондарыныңсапалық реакциялары.

  Анықта-латын

ион

Реагент Химиялық реакция теңдеуі Реакция жүру жағдайы Аналити-

Калық

Эффект

 
1 Zn2+ NaOH Zn2++2NaOH→Zn(OH)3 ↓+Na+   Ақ тұнба

 

 
2 As3+

 

NaOH

 

As3++6NaOH→ Na3AsO3+H2O+      
3 As5+ NaOH +3Na+

As5++7NaOH Na3AsO4+3H2O+

+4Na+

     
4 Al3+ Co(NO3)2 2Al2(SO4)3+2Co(NO3)2

→ 2Co(AlO2)2 +4NO2↑ +O2↑+

+6SO3

     
5 Сr3+ H2O2 Cr3++4OH →CrO2+2H2O

2CrO2+3H2O+2OH →2CrO+4H2O

     
6 Cr3+

 

KMnO4

 

10Cr3++6MnO4+11H2O→ 5Cr2O7+6Mn2++22H+ pH>7

 

   
7 Cr3+ (NH4)2S2O8 2Cr3++3S2O82-+7H2O→

Cr2O72-+6SO4+14H+

Кат-р

Ag(NO3)2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 Zn2+ K4[Fe(CN)6 3Zn2+= 2K++2[ Fe(CN)6]4-

K2Zn3 [Fe(CN)6]2

  Ақ тұнба  
9 Zn2+  дитизон     Малина түс  
10 Zn2+ Co(NO3)2 Zn(NO3)2+Co(NO3)2

CoZnO2↓ +4NO2 ↑+O2

  сарғыш

жасыл түс

 
11 Zn2+ Na2S Zn2++Na2S→ ZnS↓ +2Na+   Ақ тұнба  
12 Sn2+ Hg2+ Sn2++4OH →SnO22-+ 2H2O

SnO22-+Hg2++2OH→ Hg↓

SnO32-+H2O

  Қара тұнба  
13 Sn2+ Bi(NO3)2 SnO22-+2Bi3++6OH →2Bi ↓+

+3SnO32-+3H2O

     
14   Sn2+ Mg H2[SnCl6]+Mg→MgCl2+SnCl2+

+2HCl

 

 

 

     

 

  Анық-

талатын

ион

Реагент Химиялық реакция теңдеуі Реакция жүру жағдайы Аналити-

Калық эффект

15 As3+ Na2S As3++ Na2S→ As2S3 ↓ +Na+ pH<<7 Сары тұнба
16 As3+ Ag(NO3)2 Na2AsO3+3Ag(NO3)2

Ag3AsO3↓ + 3NaNO3

pH>7 Сары тұнба
17 As3+ Zn As3++3Zn+3H+ →AsH3+3Zn2+

AsH3+6AgNO3→ AsAg*3AgNO3+3HNO3

H3AsO3+6Ag↓

pH<7 Ag↓ тұнба
18 As5+ Na2S 2As5++5Na2S→ As2S2+10Na+ pH <<7 Сары тұнба
19 As5+ AgNO3 Na3AsO4+ 3AgNO3

Ag3AsO4↓+3NaNO3

pH>7 қою шоколад түсті тұнба
20 As5+ Мg2+,NH3 AsO43-+Mg2++NH3

MgNH4AsO4

  Ақ кристалдық тұнба

 

V анаитикалық топкатиондарыныңсапалық реакциялары.

  Анық-

Тала тын

ион

Реагент Химиялық реакция теңдеуі Реакция жүру жағдайы Аналити-

Калық эффект

 
1 Fe2+ NaOH Fe2++ 2OH→ Fe(OH)2   Жасыл түсті тұнба  
2 Fe2+ K3 [Fe(CN)6] Fe2++ K3 [Fe(CN)6]→

KFe [Fe(CN)6]↓

HCl Берлин

көкшілі

 
3 Fe2+ NH4OH Fe2++ 2NH4OH → Fe(OH)2+

2 NH4

pH=12

 

   
4 Fe2+ H3C-C=NOH

 

H3C-C=NOH

(дмг)

 H3C-C=NOH

Fe2+

H3C-C=NOH

 

H3C-C=N-O—HO-N=C-CH3

Fe +2H+

 

H3C-C=NOH—HO-N=C-CH3

 

pH=9 Кармин-қызыл түсті  
5 Fe2+ Na2S Fe2++ Na2S →FeS ↓+ 2Na+   Қара тұнба  
6 Fe3+ K4 [Fe(CN)6] Fe3++ K4 [Fe(CN)6]→

KFe [Fe(CN)6]↓+3K+

  Берлин лазурі  
7 Fe3+ KSCN Fe3++3 KSCN →[Fe(SCN)3] +3K+ Қышқыл ортада Қызыл түске боялады  
8 Mg2+ Na2HPO4 Mg2++ HPO42-+NH4OH→

MgHPO4 ↓ +H2O

NH4OH+

NH4Cl

Ақкристалдық тұнба  
9 Mg2+ С9H6N(OH)

(8-оксихинолин

Mg2++2 С9H6N(OH)→

Mg(С9H6NO)2 ↓+2H+

 

pH>7 Сарғыш-жасыл кристалдық тұнба  
10 Bi3+ гидролиз BiCl3+2H2O →Bi(HO)2Cl ↓+2HCl

Bi(OH)2Cl →BiOCl ↓+H2O

  BiOCl↓тұнбасы  
11 Bi3+

KI

Bi3++3KI →BiI3 ↓+3K+

BiI3+ KIконц→K [BiI4]

  Қара тұнба BiI3  
12 Bi3+

SnCl2

2Bi(OH)3+3Na2SnO2 →2Bi ↓+

+3NaSnO3 +3H2O

Негіздік орта Қара тұнба Bi↓  
13 Bi3+

(NH4)2S

2Bi3++3(NH4)2S→ Bi2S3↓+6NH4+ Қышқыл ортада Қоңыр-қара тұнба  
  Анық-

талатын

ион

Реагент Химиялық реакция теңдеуі Реакция жүру жағдайы Аналити-

Калық эффект

 
14 Sb3+ H2O Sb3+ + H2O →SbO↓ +2H+    Ақ тұнба  
15 Sb3+ Na2S2O3 2 Sb3++ 2 S2O32-+3 H2O→

→Sb2OS2 ↓+ 2SO4 +6H+

Қышқыл ортада Қызыл тұнба  
16 Sb3+ H2S 2 Sb3++3 H2S→Sb2S3↓+6H+ Қышқыл ортада Қызғыш-сары тұнба  
17 Sb5+ H2S 2 H[SbCl6]+5 H2S→Sb2S5↓+ +12HCl Қышқыл ортада Қызғыш-сары тұнба  
18 Sb5+ H2O H[SbCl6]+ 2H2O→SbO2Cl↓+

+5HCl

 

  Ақ тұнба  
19 Sb3+ Fe Sb3++3Fe→ 2Sb ↓+3Fe2+   Қара тұнба  
20 Mn2+ PbO2 2Mn2+SO4+5 PbO2+6HNO3

→2HMnO4+2PbSO4+

+Pb(NO3)2+2 H2O

HNO3 Малина түске боялады.  
21 Mn2+ BiO3 2 Mn2++5BiO3+16H+

→2HMnO4+5Bi3++7 H2O

  Фиолет түсті  
22 Mn2+ S2- Mn2++ S2-→MnS↓   Қара тұнба  

 

VІ анаитикалық топкатиондарыныңсапалық реакциялары.

  Анық-

талатын

ион

Реагент Химиялық реакция теңдеуі Реакция жүру жағдайы Аналити-

Калық эффект

1 Сu2+ OH Сu2++2OH→ Cu(OH)2   Көгілдір тұнба
2 Cu(OH)2 NH3 Cu(OH)2+4 NH3* H2O→

→ [Cu(NH3)4 ]2++2OH+4H2O

 

  сия көк ерітінді
3 Cu(OH)2 H2SO4 Cu(OH)2+ H2SO4→CuSO4+

2 H2O

  Көкгілдір ерітінді
4 Сu2+ Na2S2O3 Сu2++ S2O32-→CuS2O3

CuS2O3+ H2O→CuS↓+ H2SO4

 

  Қара түсті тұнба
5 Сu2+ Zn0 Сu2++ Zn0→ Сu0+ Zn2+   Сu бөлінеді
6 Сu2+ K4[Fe(CN)6] 2 Сu2++[Fe(CN)6]4-

Cu2[Fe(CN)6]↓

  Қызыл-қоңыр тұнба
7 Co2+ NaOH CoCl2+OH→CoOHCl↓+Cl

CoOHCl→Co(OH)2қызғылт

  Сия көк түсті
8 Ni2+ NaOH Ni2++2OH→Ni(OH)2   Ашық-жасыл тұнба
9 Ni(OH)2 NH3 Ni(OH)2+6 NH3

[Ni(NH3)4]2++2OH

  Жасыл түсті ерітінді
10 Ni2+ Na2S Ni2++S2-→NiS↓   Кара тұнба
11 Cd2+ NaOH Cd2++2OH→ Cd(OH)2   Ақ тұнба
12 Cd(OH)2 NH4OH Cd(OH)2+4 NH3*H2O→

[Cd(NH3)4]2++2OH+4H2O

 

  Түссіз ерітінді
13 Hg2+ NH3 HgCl2+ 2NH3→HgNH2Cl↓+

+ NH4Cl

HgNH2Cl+2NH3+ NH4Cl→

→[Hg(NH3)4]Cl2

 

  Тұнбалы ерітінді
14 Hg2+ KI Hg2++2I → HgI2

HgI2+2KIконц→K[ HgI4]

  Қызыл тұнба