Сот сараптамаларын жіктеу оларды тағайындау, жүргізу. Сондай-ақ сарапшыныңқорытындысынбағалаукезінде елеулірөл атқаратынфакторлар болып табылады.
Сот сараптамаларынжіктеу туралымәліметтерді білусаратама тағайындаған органған сот сараптамасыорганын дұрыс анықтауға, сондай-ақ сарапшыныңғылыми құзіреттілігін бағалауға үмкіндік береді.
Содай-ақ сот сараптама қызметіұйымында сараптамаларды жіктеуді маңызыда рөл атқарады. Сараптамаалардыңнақ бөлініпалынған кластары, тектері,түрлері сот сараптамасы органдарыныңқұрылымын, сарапшылық кадырлардыңдайындығын ұйымдастырумен біліктілігін жетілдіру, сот –сараптама қызметінің даму келешігініңбағытын анықтайды.
Мақсаттықбағытына байланысты, сот сараптамаларын жіктеу әр түрлі негіздемелер бойынша жүргізілуімүмкін.
Қылмыстықсот ісін жүргізу үшін де, сондай-ақ сот сараптамасыоргандарының қызметін ұйымдасытру үшін десарптамаларды зерттеу тақырыбы бойыншажіктеу басты рөл атқарады.
Сараптамаларлдың әр түрлерін және сол сияқтысарапшының құзіретін айырып көрсетудің критериі сарапшлық зерттеуердіңтақырыбы, яғни сараптама жүргізуарқылы анықталуғажататын мән-жайлар болып табылады.
Сот сараптамасы туралығылымда қабылданған жіктеуге сәкес барлық сот сараптамаларытақырыбы бойынша кластарға,тектерге. Түр тармақтарына бөлінеді.
Осы жүйенің ең іріэлементтері кластары болып табылады, кластар тектерге, сараптамалар тектеріне олардыңтүрлері, түрлерге – түр тармақтары кіреді (түрлілік).
Сараптамаларкласы сот сараптамаларыныңтериялық және әдістемелікнегіздерін қалыптастырудыңкөзі болатынбілімдердіңорталығыменбіріктірілетін сарапшлық зерттеулерді құрайды.
Сараптамалар тегі — обьекті тегі, әдістемелер, міндеттер үшін жалпы тақырыптыңөзіндік ерекшелігіменсипатталатынсараптама тегініңэлементі.
Сараптаманың түртармағы-сараптама түрініңтақырыбына тәнөзіндік топтықміндеттерімен және зерттеуәдісінің кешенімен ерекшеленетін сараптаматүрлілігі.
- Сот сараптамасының білім саласы бойынша критерилері мен әдістемесі, жіктелуі.
Сот сараптамасыорталығындажүргізілетін сот сараптамаларынақатысты сараптамаларды тектері мен түрлерібойынша бөлу былайша көрінеді.
1-класс. Крииналистік
1.1.Құжаттардың сот сараптамасы
- жазу мен қолтаңбалар
- құжаттардың техникалық сараптамасы
- автортану
1.2.Сотпортреттік сараптама
1.3. Сотбейнефонарафиялықсараптама
1.4. Сот фототехникалық сараптама
1.5.Соттрасологиялық сараптама
1.6.Сот баллистикалық сараптама
1.7. Заттармен материалдардың сот сараптамасы
1.7.1. лактыбояу атериалдарының, жабыңдар мен полимер материалдарының
1.7.2. мұнай өнімері менжанар-жағармай материаладарыны;
1.7.3. материалдар мен қорытпалар
1.7.4.топырақтың
1.7.5.талшықтық материалдарменолрадан жасалған ұйыдардың
1.7.6. спиртқұрамдас сұйықтардың
1.7.7. арнаулы химиялық заттардың
1.7.8.есіртік,писхотроптардың заттар мен прекурсорлардың сот сараптамалары.
2-класс. Сот медициналық және психофизиологиялық
2.1.Адамныңпсихикасы мен психофизилогиялық процестері күйнің сот сараптамасы
- Сот психиатриялық сараптама
- Сот психологиялық
- Сот психологиялық -психиатриялық
- Сот психологиялық-криминалистік
- Сот инженерлік-психофизиологиялық
- Сот психологиялық-филологиялық
3-класс. Сот инженерлік-техникалық
3.1. Сот өрт-техникалы
3.1.1. Өрт жағдаяттарының
- Электротехникалық
3.2.Сот жарылыстеникалық
- Сот құрылыс
3.3.1.Құрылыс-экономикалық
3.3.2.Құрылыс-техникалық сот сараптамалары
4-класс. Сот инженерлік-көліктік
4.1.Жол көлік оқиғалары мен көлікқұралдарыныңсот сараптамасы
4.1.1. ЖКО жағдаяттары
4.1.2. Көлік-трасологиялық
4.1.3.көлік құралдарының сот сараптамасы
5-класс. Сот инженерлік-технологиялық
5.1.технологиялық
5.2.компьютерлік технология құралдарының сот сарпатамасы
6-класс. Сот экономикалық және тауартану.
6.1. Сот экономикалық
6.1.1. шаруашылық операцияларының
6.1.2. бухалтерлік
6.1.3. қаржы-кредиттік
6.1.4. экономикалық – құқықтық
6.1.5. қаржы-юджеттік
6.2. Сот туартану
- Азық-түлікке жатпайтын тауарларды тауартану
- Азық-түлік тауарлрын тауартану
- автотауартану
- құрылыс-туартану
7-класс. Сот биологиялық.
7.1. Сот биологиялық
7.2. Сотмолекулярлық-генетикалық сараптама.
Сараптаалардың ұсынылғанжіктеушілігі жылжымалы сипатыбар және оның барлық деңгейлерінде ревизиялауғажатқызылады, ұл сот сараптамасыныңтеориялық және ғылыми-әдістемелік негіздерінің ұдайы дамуымен себептелген.
Сот сараптамасының даму бағыты.
Сот сараптамаларның орнығуы мендамуының заңдылықтары жалпы терия аумағындағы, сондай-ақ жалпы ғылыми заңдар ерекшелігініңкөрінуіне сәйкес өтетінбілімнің сот-сарапшылық салаларындағы ғылыи білімнің дамупрцестеріне негізделеді.
Сарапшылық практиканың неізі болып табылатын ғылыми білімнің дауы үшін сарапшылықбілімнің дифференциясы мен интеграциясы және ғыли танымдағысубьектілік – обьектілік қатынастары заңыныңүлкен мәні бар.
Дифференциясы мен интеграциясыфакторларыныңәрекетін сот сараптамасы саласындағы білім дамуыныңталдау және синтетикалық үрдістерін анықтайды.
Сараптамалардың жаңа түрлерінің пайда болуы кезіндегідифференциациясы туындауының мысалы сот компьютерлік –техникалық сараптаманыңдамуы болып табылады.