Нарықтықэкономиканыңнегізгібуыны-кәсіпкерлік.
Кәсіпкерлернарықтықызметкөрсетулер ментауарлартолтыыруарқылы табысжәнежекетүсімалудыкөздейді,сондай-ақ, өзі жауапкершіліктіалаотырып, тәуекелгебелбайлайды.
Кәсіпкерлікқызметінежататындар:
- жер, капиталжәнееңбекресурыстарынбіріктіріп, ортаққызметкеайналдыру;
- бизнесте дербесшешімқабылдау ;
- коммерцияда, технологияда, ұйымдастыруда жаңашылболу ;
- өзінің және жалғаалған мүліктерін, уақытын, еңбегін, іскерлікқабілетінтәкекелгеқою.
Кәсіпкерлік қызметқоғамдықөндірістіңбарлықсаласынқамтиды.
Кәсіпкергемынадайталаптарқойылады:
- экология, қоршағанортанытазасақтау;
- халықтыңденсаулығынжақсарту;
- өртқауіпсіздігінсақтау.
Кәсіпкерлік жеке, ұжымдық, мемлекеттік және келісімшарттық болыпбөлінеді.
ҚР заңдарынасәйкесқару- жарақнемесеесірткіөнімдеріншығаруға, сондай-ақ, адамныңденсаулығыназиянкелтіретінкәсіппен айналысуға қатаңшектеулер қойылған.
Кәсіпкердің:
- жеке кәсіпорыннемесеұйымашуға;
- мүліккеие болуғажәнеқолдануға;
- жұмысшылардыжұмысқа жалдауғажәнешығаруға;
- еңбекті бағалаужүйесініңтүрінбелгілеуге;
- өзініңшаруашылыққызметінжоспарлауға;
- тарифтермен бағаныбелгілеуге;
- табысты өзеркіменжұмсауға;
- жеке табысалуға;
- валюталық жәнесыртқы экономикалықоперацияларғақатысуға құқылары бар.
Кәсіпкер :
- келіссөз бен келісімшартқа отыруға,
- жалдамалыжұмысшылардыңеңбекақысынтөлеуде мемлекет белгіленгенминимальдіөлшемненкемтөлемеуге,
- жұмысшылардың әлеуметтіксақтандыру төлемдерінмемлекеттікқорғатөлеп отыруға,
- еңбек қауіпсіздігінқамтамасызетуге,
- тауардыңсапасынжауапберуге,
- жеке табысыменкәсіпорынтүсімінен салықтөлеугеміндетті.
Антимонополиялық заңдарға байланысты, кәсіпкерлердің төмендегі іс-әрекеттеріне тыйымсалынады:
— нарықта алатынорны менбеделіне орайөндірістітоқтатуға немесеазайтуға, тауарды айналымнаншығаруға, оғанзиян келтіруге , тапшылықтудыруға,
— жарнамаарқылысатыпалушыларды сапасызтауарменалдауға, басқабірфирманыңсыртқыбезендіруінкөшіріпалуға.
Кәсіпкердің өзқызметін, құқығынжәнеміндетініскеасыруүшіннақтыбілімі,практикалықдағдылары, жекеқасиеттеріболуықажет.
Кәсіпкереңалдымен :
- нарықтық шаруашылықтағы экономикалықзаңдар қызметініңмеханизмін білуіқажет,
- кәсіпкерлік және биржақызметін, банкіні, салықжүйесін, сақтандыру компанияларынреттейтінхалықтықжәкемемлекеттікзаңдарды білуікерек, сондай-ақ,нарыққажеттілігін, тәуекелтеориясын, адамдарментілтабысуды,
- өз саласыныңқызметінбілуітиіс.
Кәсіпкер;
- жаңа коммерциялықойлардыұсынудыжәнеоныңболашағын бағалайбілуді;
- бизнес- жоспар құруды;
- кәсіпорын ашуды;
- стандартты емесшешімдердітабаалуды;
- белгісіз жағдайлардашешімқабылдауды білуі;
- келіссөз жүргізуі, келісімшартқа отыруы;
- өзінетиістісін алабілуі , орындайалуытиіс.
Қазіргінарықтық экономика қатынастары белгілібір іскерлікәдеп ережелерінсақтауды талапетеді.