Кез-келгенқоғамдақауымдасып өмірсүруережелерін сақтауқоғамдық тәртіптіұстаудыңеңмаңыздышартыболыптабылады.Түрліелдердебұлережелердіңжергілікітіжағдайларға,дәстүрлерменсалттарғатәуелдіөзіндікерекешеліктеріболады. Бірақолардыңортақжағыкөпболуынабайланыстытілбілмегенкүнніңөзіндеәртүрліұлтөкілдерінің бірін-бірітүсінуінемүмкіндікбереді. Шындығынакелгендемұныңөзіадамдарәлемініңжануарларәлеміненөзгешілігінбілдіретінбелгілердіңқатарынажатадыжәнеолелеулі сыртқыбелгі. Алсыртқыбелгілергеқарап, қоғамтуралыпікірайтуқиын.
Бейбітшілік, Еңбек, Бостандық, Теңдік, Туысқандық,Бақыт- бүкіладамзаттыңежелден арманеткенасылмұраттары. Еңәділетті, ең дұрыскүресосыасылмұраттардыңсалтанатқұруыжолындаболады. Бұлморальдықталаптар адамсанасындаөмірсүреді, мұныңқайнаркөзікөп.
Шәкірттердіңсаналытәртібі,байымдымінезі туралытүсінігін қалыптастыру, оған сәйкессезімінжәнесенімінтәрбиелеу тәрбиешініңмақсатқабағытталғаніс-әрекетіне-құлық тәрбиесінебайланысты.
Жасұрпақтыңқұлыұқтәрбиесіндеұлттықтәртіппен мінез ерекшеліктерініңалатынорны зор . Ұлттыққадір –қасиетдәстүрлермен әдет- ғұрыптар ұрпақтан- ұрпаққажалғасып , біздіңзаманымызғажетіпотыр. Тәртіппен мінезерекшеліктері өзгеріп отырады. Олар халқымыздыңөмірсүружағдайына, әлеуметтік- экономикалықжәнегеографиялықортасыныңшарттарына байланыстықалыптасады.
Қазақ халқыныңадамгершілік іс-әрекетіне келетінболсақол көшпенділікөмірсалтына, үнеміөзжеріншапқыншыларданқорғаубарысында, көршілесхалықтармен қарым-қатынастақалыптасады.
Біздіңхалықмомындықты , бойұсынушылықты, бейбітшіліктіқұрметтейді.Қазақтардыңадамрухыныңмәңгілігінесенусаналытәртібіменмінез- құлқының қалыптасуыныңадамгершіліктің негізіболыптабылады.
Құлықтәрбиесініңміндеттері:
- оқушыларды қоғамың моральдық нормасынорындауда қатыстыру;
- оқушылардың тәртіпжәне мінез- құлық тәжірибесін қалыптастыру;
- балалардың санасынажәнемінезіне педагогикалықықпал жасаудыңбірлігінқамтамасызету;
- Отанға, халқымызға, еңбекжәнеқоғамдықіс- әрекеткебалалардың жауапкершіліксезімінтәрбиелеу.
Құлықтәрбиесініңмазмұны, оғанқойылатынталаптартәрбиебағдарламасында көрсетілген. Осыбағдарламаға сәйкесмектептіңсыныпжетекшілерінің , қоғамдықбалаларұйымдарының іс жоспарларындаоқу- тәрбиежұмыстарының мақсаты,мазмұны, формасыанықталады, іс- жүзінеасырылады.
Құлықтәрбиесібалалардың жасжәнедербесерекшеліктерінесәйкесжүргізіледі.
Әртүрлііс- әрекеттерініңбарысындабастауышсынып оқушылары, тәртіпке,жолдастық өзаракөмекберуге, өзаратүсінугедағдыланады.
Сонымен , оқужәнетәрбиебарысындабастауышсыныпоқушыларыныңдербесжәнеқоғамдықмінез- құлықтуралыадамгершілік тәрбиесінің мазмұныбайиды.
- Мектепте жүргізілетін құқықтық тәрбиежұмысыныңжүйесі.
Ортамектепжасындағы ( жеткіншектікшақ) балалардың ішкідүниесінде, сыртқыдүниеге көзқарасында, үлкендерарасындағыөзорнынтүсінуінде елеуліөзгерістерболып отырады. Бұлөзгерістероқушылардыңғылымнегіздерін оқыпбілуінежәне ой- өрісінің дамуына,байқағыштығына, үйішінде, мектепте іртүрліеңбектапсырмаларын орындауларынабайланысты.
Жеткіншектікшақтағыбалаларержеттім,есейдім, өзбетіментірішілікетеаламын депаламын депмөлдір қиялғашомылады. Сондықтаноларөзінің мүмкіншіліктерінесынкөзімен қарамайды, ойланбай асығыс шешімқабылдайды,оны орындауғатырысады.
Оқушылар әділеттік, борыш үят, адалдық, ерлік, намыс сияқтыморальдық категорияларғаерекшекөңілбөледі.Олар үлкендерменқарм- қатынасжасауды, өзін-өзітәрбиелеудіқажететеді.
Демекқорытып , айтқанда әдетбаланыңмінез- құлқыныңтәрбиелілік өлшемінеайналуыкерек.
Тәртіптілік, болымдықылық жәнемінез негізіндеадамныңтұлғалықмәнінің еркіндамуы,өзтәртібінқоғамдықмүддеге бағындырабілуі, мақсатты жүзегеасыружолындақиындықтарды жеңебілуі жатады.
Адамтәртібініңішкіөлшеміқазіргікездеоныңтекжекееңбегіне ғанаемес, ұжымныңтұтасынаналғанда, қоғамның іс-әрекетіне елеуліықпалжасайды. Ұжымда әрбіроқушысаналытәртіпқатынастар,байланыстарментәуелділіктердіңбелгілібіржүйесінетартылады. Бұларқоғамдағыжолдастық, бірлесееңбекетужәнеөзаракөмек қатынастарыныңүлгісіболыптабылады. Терісқұбылыстардыжеңуде ұжыммүшелеріндетәртіптің тұрақтыәдеттері жасаклады, саналытәртіп пенорыды мінез- құлықтықөнегеліктәжірибесі жинақталады,әрадамныңтұлғалықмәніне қоғамдық пікірықпалыкүшейетүседі.
Гуманизм адамныңқұқылыбостандығын, абыройын,ар-намысынтереңқұрметтеуменмойындауғанегізделеді. Оқушының әділеттілікке,қайырымдықтыңсалтанат,құратынына сеніміноятып, мектеппенүйелменадамныңтұлғалықмәнін кемсіту мен қорлауғатөзімсіздігінтәрбиелейді.
Гуманизмадамныңморальдықбейнесінің көрінісіретіндеадамдарғакөмекетугебағытталғаніс- әрекеттерде, қарм- қатынастарда , өзараталапты қайырымдылықтажәне жауапкершілікте, оқушыларарасындағықарабастыңқамын ойлаукөріністеріменбелсендікүрестетәрбиелейді.
Соныменқұлық тәрбиесінтәрбиеніңбасқа түрлерімен қабыстырутұлғаныңжан-жақты жәнеүйлесімдідамуынашешушіүлесқосады.
- Экономикалық тәрбиенің формаларыменәдістері.
Экономикалықтәрбиемен білімніңөзінетәнәдістерібар. Білімдібекіту,іскерліктіқалыптастыруүшінмынадайәдістіқолдануғаболады.
- Жаттықтыру. Бұләртүрлііс-әрекеттерістейбілугемашықтандыру, жұмысорнынтиімдіұйымдастыру,уақытжәнеөндіру нормаларынанықтау,материалдарды, электро-энергияны, суды,газдыүнемдіпайдаланут.б.
- Практикалық жұмыстар экспериментжұмыстарыныңмақсаты – оқушылардыөнімдібағалайбілу,ақшаменпайдасияқтыұғымдарды өмірдеқолданабілугедағдыландыру.
- Экономикаға байланыстыесептершығару – еңбекақыны,уақытжәнеөндірунормаларынесептейбілу, рентабельдік,пайда , өзіндікқұнжәнебасқадаэкономикалық ұғымдаржайлыесептершығаруғаоқушылардыүйрету,жаттықтыру.
- Цифрлы материалдардыталдауәдісі-саяхаткездеріндежиналғанмәліметтердің негізіндекестелер,диаграммаларжасау,қандайболсадаэкономкалықшаруалардың тиімділігінанықтау үшінцифрлыматериалдардыталдау т.б.
- Ғылыми- техникалық, экономикалық әдебиеттерменжұмыс.
- Экономикалық сөздікжасау, рыноктықэкономикатермин-дерінқазақтілінеаудару. Сөздіктіпайдаланабілугеоқушылардыүйрету, олардың сөздікқорынмолайту.
Қазіргі кезеңдеболыпжатқанжаңаәлеуметті- экономикалық, қоғамдық саясиөзгерістержағдайында еліміздіңәрбіразаматы, әсіресе жастүлектер өмірдіңдамуынан қалыспайөзінің Отандықпарызынешуақытта естеншығармауыкерек. Әрине, бұл өтежауаптыжұмыс.Сондықтаннарықтықэкономикаға байланыстыоқушыларғатәрбиежәнебілімберуісінбасқару, оныжетілдірудіңжолдарыніздестіружәне ұтымды қолданумектеп педагогикалықұжымдарыныңтөлісі.