Атап көрсетілгендей, заң Парламенттің тұтас құзыретін, Сенаттың ерекше құзыретін және Мәжілістің ерекше құзыретінбелгілейді. Бұл арада, тұтас алғанда Парламенттің құзыретін қарастырайық. Парламенттің құзыретін де ерекше деп атауға болады, өйткені бұл мәселелер Сенатының да, Мәжілістің де қарауына жатқызылмайды. Парламенттің құзыретіндегі мәселелер тек Парламент Палаталарының бірлескен отырыстарында ғана қаралады.
Парламент Палаталарының 1996 жылғы 20 мамырдағы бірлескенотырысында қабылданған Қазақстан Республикасы Парламентінің Регламенті Палаталардың бірлескен отырыстарын өткізудің шарты мен тәртібін Сенат және Мәжіліс регламенттерімен реттелмеген мәселелерді қарау кезінде олардың өзара қарым — қатынасының, Палаталардың бірлескен органдарын қалыптастыру және оның қызметін ұйымдастыру механизмін белгілейді.
Парламент Мәжілісі мен Сенатының құзыреті.
ҚРПарламентіМәжілісініңқұзіретіқұрамаекібөліктен:
- Мәжілістің ерекшеқарауынажататынөкілеттік,
- Кезегі мен қарау арқылыәуеліМәжілісте,соданкейінСенаттажүзегеасырылатынөкілеттік.
ПарламентМәжілісініңерекшеқарауынаКонституциямынадаймәселелердіжатқызады.
- Заң жобаларынқарауғақабылдаужәнеқарау.Конституцияныңосықағидасы(53-бап, 1-тьармағы)менКонституцияныңПарламентПалаталарыныңбөлекотырыстарындамәселелердіәуеліМәжілісте,алсоданкейінСенаттаөзкезегіменқарауарқылызаңқабылдайдыделінетін54-бабыныңарасындақайшылықбарсияқтыкөрінуімүмкін.Аталғанжағдайдақайшылықтангөрі,техникасыныңолқылығыорыналған.
- Республика ПарламентіқабылдағанзаңғаПрезиденттіңнаразылығыбойыншаұсыныстарәзірлеуМәжілістіңерекшеқарауынажатады. Мәжіліс комитеттеріПрезидентнаразылығынзерделейдіжәнеөзініңқорытындысынМәжілістіңқарауынабереді.ҚорытындыПрезидентөкілініңқатысуыменәзірленеді.Мәжілісқорытындыны,Президенттіңнаразылығымензаңныңқзінқарайдыжәнешешім шығарады.АталғанмәселебойыншаМәжілісдепутаттарыныңжалпысаныныңтөрттенүшініңкөпшілікдаусыменқабылданғанМәжілісшешім,басқаматериалдарменқосазерделеуүшінСенатқажәберіледі,сондай-ақбұрын адайтылғандайПалаталардыңбірлескенотырыстарыныңқарауынаберіледі.
- Президенттің ұсынысыбойыншареспубликаныңорталықсайлаукомиссиясының Төрағасын,оныңорынбасарларын,хатшысыменмүшелерінқызметкесайлаужәнеқызметіненбосатуМәжілістіңерекшеқарауынажатады.
ПрезидентаталғантұлғаларбойыншаПарламенткежазбашаұсынысенгізеді.Олкомитеттердеқаралып,оларМәжіліскеөзқорытындыларынбереді.МәжілістеПрезидентнемесеолуәкілдікберген лауазымдытұлғаәркандидаттыжеке-жекеұсынып,сөзсөйлейді.Ұсынылғанкандидаттарбойыншаталқылаумендауысберуәркандидатқажеке-жекежүргізіледі.
- Республика Президентініңкезектісайлауынхабарлаужәнеоның кезектентыс сайлауынбелгілеуМәжілістіңерекшеқарауынажатады.Кезектісайлаутамыздың біріншіжексенбісіненкешіктірілмейхабарланып,желтоқсанайыныңбіріншіжексенбісіндебесжылдабір ретөткізіледі.ПрезиденттіңкезектентыссайлауыПрезиденқызметіненбосағаннемесеқзметіненкетірілгенкүнненкейінгіекіайлықмерзімненкешіктірілмейөткізіледі.
- Екі депутаттыӘділетбіліктілікалқасыныңқұрамынаекіжылғажіберуМәжілістіңерекшеқарауынажатады.ЖіберурәсіміМәжілістіңжалпыотырысында ашықдауысберуарқылыжүзегеасырылады.ДепутаттарӘділетбіліктілікалқасындағыжұмыстыПалатакомитеттеріндегіқызметінүзбейжүргізеді.
- Республика Президентінеқарсы мемлекеткеопасыздықжасадыдепайыптағуМәжілістіңерекшеқарауынажатады(56-бап).ТағылғанайыптытексерудеСенатұйымдастырадыжәнеоныңнәтижелеріСенатдепутаттарыжалпысаныныңкөпшілікдаусыменПарламентПалаталарыбірлескенотырысыныңқарауынаберіледі.(47-бап).Тиісінше,Мәжілісайыптаққанмен,ісжүзіндебұл мәселенітүпкіліктішешпейді.
ЖобасыМәжілісарқылыөткензаңдыПарламентқабылдайды.Мәжілісзаңжобаларынқарауғақабылдайдыжәнеқарайды. БұлмәселеніМәжілісРегламентіегжей-тегжейліреттейді.Мәжілістіңзаңшығаруқұқығынжүзегеасыруданбасталады.
Заңшығарубастамасыарнайыпринциптеріменерекшеленеді.
- Заң шығаруға бастамашы барлық субъектілердің теңдік принципі. Ол заң шығарушылық қызметке жатқызылған кез келген мәселе бойынша заң жобасын енгізуге барлық субъектілердің де құқылы екендігін білдіреді. Субъектілердің теңдігі заң жобаларының оны ұсынушылардың жоғары тұратындығына орай емес, кезектілік тәртібіне орай қаралатындығынан көрінеді. Мұндай тәртіпті сақтамау заң шығару бастамасы құқығын бұзу болып табылады.
- Заң шығару бастамасы құқығын жүзеге асыруда кедергінің болмау принципі. Субъект заң шығару бастамасы құқығын кез келген уақытта, ешкіммен келіспей-ақ өз қалауымен жүзеге асыра алады. Парламенттің заң шығарушылық қызметін жоспарлау бұған кедергі келтірмеуі тиіс.
- Заң шығару бастамасы құқығын оны иеленуші субъектілердің өзі жүзеге асыруы тиіс. Депутаттың орнына ешкім де заң жобасын енгізе алмайды. Үкімет заң жобаларын тек өз атынан ғанаенгізеді.
- Заң шығару бастамасы құқығының субъектісі енгізген заң жобасы
Палатада қабылданып, қаралады (Қазақтан Республикасы Парламенті Палаталарында). Парламент өз шешімін заң шығаруға бастамашы субъектісінің еркімен байланыстырмайды. Заң жобасын енгізу арқылы заң шығаруға бастамашы субъектісінің құқығы жүзегеасырылады. Заң жобасының одан кейінгі тағдырын Парламент, оның Палаталары шешеді.