Бланкіде әртүрлі мамандықты парлап келтірген. Олардың аттарын жақсылап қарап шығыңыз. Егер сіз мамандықтың немен шұғылданатынын білмесеңіз, онда жүргізілетін тестке көңіл аударуыңызға болады. Әр пардан өзіңіз жоғары бағалаған мамандықтың біреуін алыңыз. Мысалы: 1-парда (1Р инжинер-технолог-1И конструктор) сіз конструктор жұмысын ұнататын болсаңыз, онда өзіңіздің қағазыңыздағы 1 цифрының қатарына «И» әріпін жазыңыз. Қалған барлық мамандықтар солай жалғаса береді.
| 1Р | Инженер -технолог | 1И | Конструктор |
| 2Р | Тоқушы | 2С | Тазалық жөніндегі дәрігер |
| 3Р | Аспазшы | 3К | Әріп теруші |
| 4Р | Фотограф | 4П | Дүкен меңгерушісі |
| 5Р | Сызбасызушы | 5А | Дизайнер |
| 6И | Философ | 6С | Психиатр |
| 7И | Ғалым — химик | 7К | Бухгалтер |
| 8И | Ғылыми журнал ректоры | 8П | Адвокат |
| 9И | Лингвист | 9А | Көркем әдебиет аудармашысы |
| 10С | Педиатр | 10К | Статистик(театрда) |
| 11С | Сыныптан тыс жұмыстаржөніндегі орынбасар | 11П | Кәсіподақ комитетінің төрағасы |
| 12С | Спорт дәрігері | 12А | Фельетонист |
| 13К | Нотариус | 13П | Жабдықтаушы |
| 14К | Перфораторщик | 14А | Карикатурашы |
| 15П | Саяси қызметкер | 15А | Жазушы |
| 16Р | Бағбан | 16И | Метеоролог |
| 17Р | Трамвай жүргізуші | 17С | Фельдшер |
| 18Р | Инженер-электронщик | 18К | Секретарь — машинист |
| 19Р | Телеоператор | 19П | Режиссер |
| 20Р | Бояушы — сырлаушы | 20А | Металл бойынша суретші |
| 21И | Биолог | 21С | Бас дәрігер |
| 22И | Гидролог | 22К | Ревизор(налог инспекторы) |
| 23И | Зоолог | 23П | Бас зоотехник |
| 24И | Математик | 24А | Архитектор |
| 25С | Полицияның балалар бөлмесінің қызметкері | 25К | Есепші |
| 26С | Мұғалім | 26П | Отряд командирі |
| 27С | Тәрбиеші | 27А | Балшықтан бұйым жасау жөніндегі суретші-кирамикашы |
| 28К | Экономист | 28П | Бөлім меңгерушісі |
| 29К | Корректор | 29А | Сыншы |
| 30П | Шаруашылық меңгерушісі | 30А | Дирижор |
| 31Р | Радиооператор | 31И | Ядролық физика маманы |
| 32Р | Жөндеуші | 32К | Монтажшы |
| 33Р | Агроном-тұқым себуші | 33П | Кооператор төрағасы |
| 34Р | Тігінші-қиюшы | 34А | Декоратор |
| 35И | Мұражай ғылыми қызметкері | 35С | Консультант |
| 36И | Археолог | 36П | Сарапшы |
| 37И | Ғалым | 37А | Актер |
| 38С | Логопед | 38К | Стенографияшы |
| 39С | Дәрігер | 39П | Дипломат |
| 40С | Психолог | 40А | Ақын |
| 41К | Бас бухгалтер | 41П | Директор |
Қорытындысын өңдеуге зерттелушінің таңдаған әр парының бірдей әріптер саны есептеледі. Жазылған сәйкес әріптер цифра келесі схема бойынша мысалы:
РИСКПА 1 7 6 5 2 12
Р-әріпі-реалистик типті. И-интелектуалдық типті, С-әлеуметтік типті, К-конвенциялық типті және А-артистік типті білдіреді.
Ары қарай көп балл жинаған әріптер таңдалады. Жеке адамның нақты моделі А(12балл), И(7баллға ) қатысты, рет-ретімен С,К,Р,П жалғаса береді.
- Қорытындыны интерпретациялау.
Голланді-ші 3 типке ерекше зейін аударады. Формуланың соңғы компаненті тесттің әлсіз жағын сипаттайды, жеке адам қасиетінің күшті жағы -негізгі типтер, кейбір қарама-қайшы (интелектуалды және тапқыр, реалистік және әлеуметтік конвенциялык және артисттік) типтер.
Голландық көзқарас бойынша мамандық тұжырымдамасында кәсіптік қанағаттанушылық тұрақтылык т.б. ең бірінші кезекте жеке адам типінің кәсіптік ортасына байланысты дейді. Мамандық өкілдері-біркелкі тұлғалар. Әр мамандық өзіне адам тартады, тұлғаның жалпы көзқарасын, қабілетін бейімдейді және т.б. Әр мамандыктың топтағы мүшелері анық ұксастыққа ие болады, көп жағдайларда олар жеткілікті бірдей шамада сезіне алады, өзінің мінез-қүлқын ортаға икемдейді. Мұндай жағдайда, адамның кәсіптік ортасына қоршаған орта модельінен занды бекітілуі керек. Адамдар өз ортасын, мамандығын, өзінің толық бағдарымен мақсатын, өздері қызықтыратын проблемаларды табуға ұмтылады. Голланд бұл типтерді кең схемада көрсетеді: мақсат, құндылық Мен-бейне, білім беретін жэне кәсіптік мақсаты, қалаған мамандығының ролі, қабілеті, арнайы дарындылығы. Табысқа жетудің нактылығы мен жеке түлғаның дамуы, өмірлік жолы. Бұл түсінікке қысқаша сипаттама береміз.
- Жеке адам типінің сипаттамасы.
Реалисттік тип. Қоршаған ортада физикалық және элеуметтік мақсаттар мен міндеттерді және құндылықтарды таңдайды. Ол нақты істермен және оларды пайдаланудағы құндылығымен шұғылданады: заттар, инструменттер, аңдар және машиналар. Ол абстрактілі ойлаудан, әлеуметтік қарым-қатынаста өзін алыс ұстайды. Бұл ер адам типі: асоциалды, эмоционалды тұрақты, заманына қарай бейімделе алады. Ол ұжым мүшесін немесе қатысушыны жоғары бағалайды, өзі басқарушы роліне жоламайды. Моторлық қабілеті мол, физикалык ептілігі жоғары, нақты кәсіппен айналысқанды жөн көреді. Олар мынадай мамандыққа жиі барады: техник, инженер, электрик, аграном, бағбан, жүргізуші және т.б.
Бұл типтер көбнесе математикаға жақын, Ауызша сөзге жоқ психомоторлық, арифметикалық жэне жазбашаға қабілетті. Ол негізінен техника және спорт саласында көп табыстарға жетеді. Бұл тип өкілдері өмірге жай көзқараспен қарай алады. Шешім қабылдауда басқаларға тәуелді.
Интеллектуалды тип. Қоршаған орта проблемасын шешумен айналысады, адамдарға қол ұшын бере алады. Тұлғаның ақыл ойы таңдамалығымен, ұғымдылығымен, тәуелсіздігімен интровертиптілігімен ерекшеленеді. Ол сыншыл қызыққыш Қиялдауға және тануға қабілетті. Олар ғылыми тұрғыда мпмандықтарды тандайды: ботаника, астраномия, физика,математика, ғылым жәнет.б. Олардың ауызша және ауызша емес қабілеттері бірдей дамыған Ақыл ойы нақты, шығармашылық ғылым саласында жетістікке жете алады. Әлеуметтік және моторлық дағдылары бірдей дамыған. Өмірге көз-қарасы конпирсивті, ол ешкімге тәуелсіз, өз бетімен әрекеттенуі жоғары деңгейде қалыптасқан.
Әлеуметтік тип. Қоршаған орта мен байланыс орнату үшін өз алдына мпқсат міндеттер қояды. Ол өзінің дағдысын дамыту үшін басқа адамдардың мінез-құлқындағы өзгерісін, білімін пайдаланады. Бұл тип қарым-қатынаста айрықша әлеуметтік ептілікті меңгеруді қажет етеді. Бұл саладағы өкіл өзінің әлеуметтілігімен, тәрбиелеуге қабілетгілігімен, адамгершілігімен, нәзіктігімен, исихологиялық көңіл-күйімен ерекше көрінеді. Проблемалы сұрақгарды шсшуде интеллектуалды ресурстарға қарағанда эмоциясына, сезіміне көп сүйенеді. Бұл типтегілерге элеуметтік және этикалық проблемаларды тапсыру құндырақ. Бұл типтегілер үшін оқу және емдеу дәрігер, мұғалім, психолог, кеңесші және т.б. Әлеуметтік тип «Ер адам » роліне жоламайды, моторлы дағдылармен механизмдермен шұғылданады. Олар ауызша сөзге өте бай, бірақ математикалық қабілеті өте төмен. Мұндай адамдар басқару саласында, өнер жэне оқыту саласында табысқа жетеді. Емдеумен айналысады, оқыту жэне басқа да әрекеттерді күреспен жеңіп алады.
Конвенциялық тип. Қоршаған ортада қалыптасқан дәстүрлер мен әлеуметтік және физикалық кұндылықтарды, мақсат-міндеттерді таңдайды. Бұл типтегілер проблемаға стереотивтік, практикалық және әдептілік көз қараста қарайды. Кейбір кездерде керітарапта, қайтпас жэне сенімді. Мінез-қүлқы иассивті ол кұрылымды іс-эрекеттермен айналысқанды ұнатады: машинопис, бухгалтер, экономика. Оған сөйлеу және нактылықгы талап ету мамандықтары ұнамайды. Конвенциял типтегілер ауызша сөзге жоқ, керісінше есеп-қисапқа жақын. Ол шешен немесе жетекші бола алмайды. Шешім шығаруда басқа адамдарға, тәуелді өмірге қарапайым көзқараста қарайды.
Тапқыр тип. Белсенділік қызбалыкты, кұлшынысты, ынта-жігерді талап ететін міндетгер мен мақсаттарды тандайды. Ол өзін бағалайды, өз-өзіне сенімді жэне агрессивті. Бұл түлғалар мойындауды үлкен қажеттілік деп санайды. Өзініңқажеттілігін яғни «ер адамға » тән басқарушы ролін қанағаттандыратын: меңгеруші, директор, телерепортер, сатушы, артист, журналист, дипломат және т.б. мамандыктарды ұнатады. Бүл типтегілердің мінез-кұлқы өте кең сферадағы іс-эрекеттерді орындайды. Олар үшін шектеулер, ассоциялды, қол жұмыстарын жэне шыдамдылыкты талап ететін
жұмыстар тиымсыз.
Артисттік тип. Қоршаған ортамен қарым-қатнаста көркем бейнелерде көру үшін өз сезіммен эмоциясын интуициясы мен қиялын пайдаланады. Проблеманы шешуде өзінің қиялымен талғамы арқылы іс жүзіне асырады. Өзінде пайда болған проблеманы шешуде өзінің субективті әсерімен фантазиясына сенеді. Өмірге көз-қарасы қиын шешім қабылдауда тэуелсіз қатал. Интровертивті жэне нақтылы ол эстетикалық құндылыкты бәрінен жоғары қояды. Көркем шығармашылыққа ұмтылады. Артист шығармашылық мамандыкты ұнатады: музыка, сурет, әдеби шығарма, фотография жэне т.б. Оған «ер адам» кәсібі ұнамайды, мысалы спорт, машина жөндеу жэне т.б. Оның негізгі жетістігі өнер саласы бұл нағыз нақтылы тип. Оның шығармашылығында ең бірінші кезекте айқындық басым. Артистгік типтегілер ауызша қабілеттерге бай келеді. Оларда өнердің ірі жетістіктерін түсіну, қабылдау, үғыну қабілетгері мол.
Артист өнерді қоршаған ортадан алады жэне оның орнын толтыра алады шығармашылық дарынын дамыта алады; ол өзін сыйлатуды және мойындатуды қамтамасыз етеді. Ол көп адамдардан қарым- қатынаста болудан өзін алыс ұстайды. Бұл артисттерге көп пайда әкеледі, шығармашылыкты дамыту үшін олар конвенциалды дэстүрден өздерін босату қажет, оларға еркіндік және еркін ойлау керек. Оларда өмірлік идеал жоғары болуы керек, яғни жас қалпын сақтауға ұмтылуы қажет. Барлық адамдарда 6 типтің бәрі кездеспейді. Типтің негізінде жеке адамның моделі (кұрылымы) бейнеленген.