Тәрбие жұмысын ұйымдастырудың мазмұны, формалары мен әдістері барлық жас сатыларында біркелкі болып қала бермейді. Олар оқушылардың дамуына қарай , жас ерекшеліктеріне байланысты өзгеріп отырады. Мектеп қабырғасында жас ұрпақ өзінің дамуына бір қатар сатысынан өтеді. Мектеп оқушылары әлем жайындағы бастапқы мағлұматтардан табиғат, қоғам және адам туралы неғұрлым дәл білімдерге ауысады. Оқушылардың сезімдері де бірте- бірте дамиды, олардың сапасы қалыптасады, мінезі қалыпқа түседі , мінез-құлық әрекеттері өзгереді. Тәрбиешілер үшін тәрбие беру процесінде оқушылардың танымдық мүмкіндіктерін ,олардың тәрбиелік деңгейін білуі.
Кіші мектеп жасындағы оқушыларды өздеріне ерекше көңіл бөлуді талап етеді. Олар сезімтал әрі әсершіл келед: Сондықтан оларды бірлесе атқаратын өте тартымды істер мен қызықтыруымыз тиіс. Айналысатын жұмыстарының түрлерін жиі ауыстырып , әлде қайда ұзақ және жүйелі істерге бірте-бірте үйрету керек. Кіші мектеп жасындағы оқушылары тұрақсыздау тез шаршағыш келеді. Осыған орай сабақтан тыс тәрбие жұмысын әр ыңғайға қарай бөлу және олардың сабақтары формалары мен түрлерін сан құбылтып тұру керек.
ІІ. А.С. Макаренко “Бала айналасы қоршаған ортамен шексіз қарым қатынасқа түседі, дамиды, баланың дене күші артып ,адамгершілік қасиеті жақсарады”. Жылдар өткен сайын баланың қоршаған ортамен қарым қатынасы маңызды бола бастайды, қарым –қатынас дамуы мен тәрбиеге ықпал етеді;- дейді .
Мектеп оқушыларының жас шамасына және даму деңгейіне қарай оларға педагогтың басшылық етудің сипатыда өзгереді . Кіші мектеп жасындағы оқушылардың күнделікті іс -әрекеттерін ұйымдастырушы және басшылық етуші ролін атқарады. Орталау, әсіресе жоғары сыныптағы жас шамасындағы өмір және іс-әрекетті ұйымдастыруда өзіндік беталысқа жол кеңірек ашылады. Тәрбиені ұйымдастыру процесінде жас ерекшеліктерін ғана емес , жеке –дара ерекшеліктерді ескерудің де маңызы зор. Балалар бір-бірімен темпераментімен , мінезі мен , қабілеті мен, мүддесімен, бейімділіктері мен ерекшеленеді. Әркімнің өз бойы талпынысы ,арманы болады. Соны ескере отырып , тәрбие беру процесінде әркімге жеке –дара қарауды қамтамасыз етуге болады. Тәрбиеге жеке –дара қарау –оқушының ерекшеліктеріне қарай нем құрайды ыңғайлану емес , жеке дара қасиеттерді психикалық даму еекшеліктерін ,жеке және қоғамдық тәрбиелене отырып , оған тәрбиелік әсер етудің тиімді жолдарын табу керек.
Тәрбие беру процесінде ұлдар мен қыздардың ерекшеліктерін ескеру керек. Кейбір мектептерде ұл балалардың қоғамдық белсенділігінің төмендеуі байқалады. Мұны бұл мектептерде туризмді, әскери ойындарды техникалық модельдер жасауды және ұл балаларға ұнайтын тағы басқа істерді ұйымдастыруға болады. Ұнаған іспен айналысқанда , балалар әрқашан жауапты бола бермейді. Олар айтқанды орындаушылар қызметін атқарады . Бұл олардың қоғамдық белсенділіктерінің төмендеуіне апарып соғады. Тәрбие өнерінің мәні оқушыларды пайдалана және қызықты істерді табуға ,ойластыруға оларды ұйымдастыруда творчествалық инциатива көрсетуге оларға жауап беруге жетелеуде.
Тәрбие қызметінің мазмұны қазіргі кездегі мектеп оқушысының ерекшеліктерін есепке алу мен анықтау керек. Олкөп біледі көп нәрсені істей алады, және көп нәрсеге талпынады. Оған дүнтетаным теңдігі мен мүдденің жан-жақтылығы , романтикалық көңіл –күйі мен эмоциялық әсер алғыштық , өзінің толық қуаныш түйсіну мен басқа адамдарға әсіресе ата-аналарға , мұғалімдерге сын көзімен қарау тән жігіттер мен қыздардың көбінде ойдың әрекетінің кемділігі мен шексіз арманшылдық, көз қарас адамгершілік сенім ролінің артуы мен жақ жолдастық достық және сүйіспеншілік сезімі айқын көрініс береді. Осының бәрін тәрбие жұмысының мазмұнын сұрыптаған кезде және оны ұйымдастыру процесінде білудің және ескерудің маңызы зор.
Соңғы жылдары симпозимда қабылданған жас кезеңдерінің схемасын яғни бұзбай балдан бастап жас өспірімдер шақтарына дейінгі өзгерістер кіреді.