Ауыл шаруашылығын басқарудың нысандары және әдістері

Заң әдебиеттерінде көрсетілген басқару қызметін жүзеге асыру тәсілі басқарудың нысандары мсн әдістерін көрсетеді.

Мсмлекеттік басқарудың нысандары үш нсгізгі түрден көрінеді: 1) қүқық шыгармашылық — мемлекеттік органдардың басқару қатынастарын реттеуге бағытталған нормативтік актілер жасауы және қабылдауы;

2) құқық қолданушылық — нақты орекеттерді жүзеге асыру жолымен басқарушылық нормативтік актілерін қолдануға бағыт-талған мемлекеттің қызметі;

3) құқық қорғаушы — мемлекеттік нормативтік актілерде көрсетілген талаптарды бұзған немесе орындамаған тұлғаларға жазалайтын шаралар бойынша мемлекеттің қызметі.

Басқарудың нысандары мен әдістері бірін-бірі толықтырады және өзара байланысты. Нысан басқарудың мазмұнын көрсетеді және басқару процесінде қандай әрекеттср жасалатындығын анықтайды; әдістері басқару қандай тәсілмен жүзеге асырылатындығын анықтайды.

Қазіргі уақытта мемлекеттік басқару әдістері меншік нысанының коптігін, соған орай субъектілердің кептігін есксреді. Сондықтан мемлекеттік басқару органдары императивтік әдісті де қолданады. Бұл әдісте мемлекеттің еркі нақты көрсетілген және белгілі бір тыйым салулар ескерілмеген жағдайда мсмлекет тарапынап күштеу шарасының қолданылатындығын көрсетеді.

Бұл әдістің ерекшслігі тараптардың заң алдындағы теңсіздігін көрсетеді, яғпи тараптар арасындағы құкықтық байланыс «билік-бағыну» қағидасына негізделген. Мемлекеттік билік және басқару органдары басқару функциясын жүзеге асыру барысында ауыл шаруашылығыпа катысты басымдылықты пайдаланады.

Бұл әдіс негізінен ауыл шаруашылық өндірушілердің заңдылықты жонс тортіпті сақтауына бақылауды жүзеге асыруда пайдалапылады.

Императивтік әдіс, басқаша айтсақ әкімшілік әдіс бақылау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға тон. Олар ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерді пайдалануға бақылау функциясын орындайтын инспекциялар, санитарлық, ветеринарлық инспекциялар, сальтқ органдары және т.б.

Ұсыну әдісі, яғни мемлекеттік шешімдерді әр түрлі вариацияда орындауға мүмкіндік беретін әдіс. Мысалы, жергілікті жердің ерекшеліктерін ескеру.

Мемлекеттік санкциялау әдісі, яғни мемлекеттік емес органның шешімі оны мемлекетпен мақұлдаған соң заңдық күшке ие болатып әдіс. Мысалы, ауыл шаруашылық тұтыну кооперативі немесе басқа заңды тұлға оны әділет органдарында мемлекеттік тіркеудеп өткізген соң құрылған болып есептеледі.

Рұқсат ету әдісі (құқықтарды толығымен басқаға тапсыру), яғни мемлекеттік емес оргап өз бетінше өзінің барлық «ішкі субъектілеріне» міндетті шешім шығарады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Жер кодексінің 64-бабына сәйкес «Жср учаскесінің меншік иесі белгілеген тәртіпте өзінің учаскесіндегі құмды, батпақты, гравийді және басқа кең таралған пайдалы қазбаларды пайдалануға құқық берілген».

Басқару әдістерінің қатарына ұйымдастыру-тәжірибелік, тіпті техникалық қызмет әдісін және т.б. заңға қайшы келмейтін әдістерді енгізуге болады. Бүл жерде лауазымды тұлғалардың жергілікті жердегі, кәсіпорындағы жағдайды ескеруі, қысқа іскерлік мәжілістер өткізу, бұқаралық ақпарат құралдарында тиімді тәжірибелер туралы үгіттеу айтылады.

Агроөнеркәсіптік кешенді мемлекеттік басқаруда маңызды орынға экономикалық әдістер ис. Экономикалық реттеу әдісі ауыл шаруашылық кәсіпорындарының өндірістік шаруашылық қызметтерінің өз бетіншелігін қамтамасыз етеді, яғни аграрлық қызметті жүзеге асырушы тараптардың экономикалық мүдделі болуына негізделеді.

Экономикалық механизм өзіне барлық ынталандыру әдістерін кіргізеді, мысалы, жоспарлау, қаржыландыру ісіне беру, салық салу, материалдық ынталандыру жәнс т.б.

Республикада 1997 жылдан Стратегиялық жоспарлау бойынша Агенттік құрылды, ол 2002 жылы Экономика жәнс бюджеттік жоспарлау министрлігіне қосылуы арқылы қайта құрылды. Қазақстан Рсспубликасының 2001 жылғы 23 каңтардағы «Жергілікті мемлекеттік басқару туралы» Заңында экономикалық және әлеуметтік бағдарламалардың жоспарларын құру жәнс бекіту туралы айтылады.

Қазақстан Рсспубликасыиыц Жер кодексіндс жсргілікті атқарушы органдардыц жер-шаруашылық құрылымдардың жоспарын жасайтындығы көрсстілгсн. Республикада қоршаған ортаның гигиенасы бойынша Ұлттық сауықтыру жоспары бекітілген. Қазақстаи Рсспубликасыпыц Үкіметінің «2010 жылға дейін Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығын дамыту стратегиясы туралы» Қаулысы бскітілген. 2005 жылғы 06 сәуірдегі «Ауыл шаруашылық министрлігі туралы» срежеде ауыл шаруашылығы министрлігінің қызметіне стратегиялық жоспарларды жасау кіреді делінгсн.

Бұл жүйеде ерекше мәнге баға, салық, қаржылык-несиелік әдістер ие.