- Азаматгық кұқықта мерзім ұғымы зандық салдармен байланысты сәт немесе шектеулі кезең деп түсіндіріледі (АК-тің 172-бабы). Демек, заң табиғаты тұрғысынан алып қарағакда, мерзім дегенімһ заңдық факт болып табылады.
Әдебиетте мерзімді оқиға деп аталатын, яғни адамдардың еркінен тас болатын кубылыстарды зандык фактілер категориясына жатқызады Азаматтық заңда мерзімді есептеуге байланысты арнайы белгіленгентәртіп бар.Азаматтық кодекстің 172 бабына сай мерзім күнтізбелік күнмен немесе сөзсіз болуға тиісті оқиғаға байланыстырыладыОсы бапта мерзімді тағайындау жолдары корсетілген,атап аитсақ бұл сол сәтті көрсететін уакыт күнтізбелік күн белгілі уақыт кезеңі жылдар айлар күндер және сағат және сөзсіз болуға тиістіоқиға дер едікҚұқықтардыжүзеге асыру мен міндеттемелерді орындаудың мұндай мерзімдері белгіленген күннен басталады.Егермерзімкезеңмен белгіленсе,құқықты жүзеге асыру мен міндеттеменіорындаумерзіміаяқталғанға дейінгі уақыттың кез келгенсәтіндеорындала беруі мүмкінМысалы мұра ашылған күннен бастап 6 ай ішіндемұраны қабылдауы мүмкін немесе бас тартуы мүмкінСөзсіз болуға тиістіоқиғаныңсалдарымерзімді белгілеудіталапетеді мысалы азаматтың кайтыс болуы осы күннен бастап мұрагерлердің құқығы пайда болады
2Азаматтық құқықтағы мерзімдерді әртүрлі негіздері бойынша топтастыруға болады а)нормативтікб)шарттық в ) соттықмерзімдерөзінің құқықтық табиғатына қарай мынадай түрлерге бөлінеді
1.Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру мерзімі
2 Субьективті құқықтарды жүзеге асыру мерзімі
3 Үзіп тастаумерзімі
4 кепілдік мерзімі
5 Кінәрат қоятын мерзімдер
6Азаматтық құқықтардыміндеттерді орындайтынмерзімдер
7 азаматтыққұқықтарды қорғайтынмерзімдер
3.Азаматтық құқықтарды жүзеге асыру мерзімі дегеніміз уәкілетті тұлғаныңөзіне тиесілі міндеттер мен құқықтардыжүзеге асыруға кететін уақыты.Субьективті құқықты жүзегеасыру мерзімі заңмен тағайындалады.Мысалыиеленумерзімі үшін белгілі бір мерзім тағайындалады.Үзіп тастау мерзіміжоғарыда аталған мерзімджерден ерекшеленеді өйткені ол белгілі бір құқықтарды тоқтатып тастайды
Кепілдік мерзімідегеніміз сатыпалушыныңұзақ уақыт бойысақтауғанемесе пайдалануға арналған өнімдердіңкемшілігін анықтап алуына берілетін мерзім болып табылады.Ондай өнімді қабылдап алған кезде кемшілігінбайкау мүмкін болмай кейін барып одан акау шықсаонда сатып алушы сол ақауды түзетуге оны сапалы басқа тауарменауыстыруға не затты қайтаданқабылдап ол үшін төленген соманы қайтарып алуғаталапқоя алады
Кінәрәт мерзімісубьективті құқығынбұзған тұлға үшін заңмен белгіленеді,осы бұзушылыққа байланысты талаптарерікті түрде орындалады.Заң кінәрәтқойылған өтініштердіберу мерзімімен қатар берілген кінәрәтқа жауап беру мерзімін де көрсетеді.
4Азаматтық заңда мерзімді есептеуге байланысты арнайы белгіленген тәртіп баразаматтық кодекстің 172 бабаына сәйкес мерзім күнтізбелік күнмен немесе сөзсіз болуға тиісті оқиғамен байланыстырылады.Осы бапта мерзімді тағайындау жолдары көрсетілгенатап айтсақ бұл сәтті көрсететін уақыт күнтізбелік күн белгілі уакыт кезеңі жылдар айлар,күндер және сағаттаржәне сөзсіз болуға тиісті оқиға дер едік
1 Жылдармен есептелінетін мерзім мерзімнің соңғы жылының тиісті айы мен күнінде бітеді.Жарты жылмен есептелетін мерзімге айлармен есептелетін мерзімнің ережелері қолданылады.
2.Жыл тоқсандарымен есептелетінмерзімгеайлармен есептелетін мерзімнің ережелері қолданылады.Бұл орайда бір токсан 3 айға тең деп есептелінеді,ал тоқсандарды есептеу жыл басынан бастап жүргізіледі
3.айлармен есептелетін мерзім мерзімнің соңғы айының тиісті күнінде бітеді.Жарты аймен белгіленетін мерзім күндермен есептелетін мерзім ретінде қаралады да,15 күнге тең болып есептелінеді
4Апталармен есептелетін мерзім мерзімнің соңғы аптасының тиістікүнінде бітеді.Егер мерзімнің соңғы күні жұмыс істемейтін күнге тура келсе,содан кейінгіең таяу жұмыс күні мерзімнің аяқталған ұүні болып есептелінеді.
Мерзімнің соңғы күнінде сағат 24 дейінгіпоштаға,телеграфқа немесе өзге байланыс мекемесіне тапсырылған жазбаша мәмәлелер мен хабарлама мерзімінде жасалған болып есептелінеді.Мұндай әрекеттерді жасауда соңғы күннің мерзімі жергілікті уақытпен есептелінеді