Бол, ет, қыл етістіктерінің көмекшілік қызметі.

Бұл үш етістік әрі жетекші әрі көмекші қызмет болып атқарады.Үшеуінің мағыналарында түрлену жүйелерін де, орукциаларында да, ортақ сипаттар болумен қатар бір бірінен ерекшелігі өзгешіліктерінде бар осы ерекшеліктерінен болу керек әдетте олардың ерекшеліктерінен гөрі көмекшілік қызметтері сиақтанып көрінеді.

Мысалы:

Адам бол адам ет адам қыл.

Дайын бол дайын ет дайын қыл.

Қарық болды қарық етті қарық етті.

Осы және осы сияқталған мысалдардан бұл үш етістіктің құранды етістік жасауда әрі ең негізгі әрі өте өнімді әрі тіпті жиі қолданылатын сөздер екені анықталды.

Сонымен бірге осы мысалдардан бұл үш етістіктің бірінен-бірі ажырамайтын мағыналық ерекшеліктері де анықталды.Ол табиғи құбылыс өйткені егер мағыналық жағынан да қызметтері жағынанда дәл бірдей барабар тең болса тілде босқа тарасып жүрмегені болар еді. Ал олардың мағыналы жағынан абсалютті тең емсстігі әр қайсысына тән өзіндік сипаттарынанда айқындала түседі, мысалы абай бол (абайла) сақ бол (сақтан) оқвп бол айтқан бол деп қолдануға болғанмен абай ет сақ қыл оқып ет айтқан қыл деуге болмайды. Бұлардың осылайша аталуы, әрйне мағыналарының ерекшеліктеріне соған лайық қалыптасқан тіркесу қабілеттерінғе байланысты.

Бұл үш көмекші етістік арқылы тасаланатын құранды етістіктер бір күрделі сөз ретінде жұмсалатындықтан етістікке тән перодикалық формалардың бәрі де оларға жалғана береді сондай –ақ оларға тейісті орбримаиыпттар арқылы анимитикалы (саромалы) периорразалы(суреттемелі) етістіктер жасала береді.

Алақ бол алақ ет алақ қыл.

Алақ болды алақ етді алақ қылады.

Алақ болған алақ еткен алақ қылған.

Алақ бола көрме алақ ете көрме алақ қыла көрме.

Алақ бола қалды алақ ете қалды алақ қыла қалды.

Алақ болмай қоймайды алақ етпей қоймайды алақ қылмай қоймайды.

Алақ болатын еді алақ ктктін еді алақ қылатын еді

Алақ болған екен алақ еткен еткен алақ қылған екен

Сонымен қатар бол, ет, қыл, етістіктерінің көмекшілік қызметі өзге көмекші етістіктерден басқаша, демек, бұлардың ең негізгі қызметі есімдерден құралады етістіктерден құралады.

Де етістігі.

Де етістігі сөйлеу және ойлау етістіктері деп аталатын топқа(сөйле,айт, болта, ойла,)жатадыда да олардың ішінен көбінесе айт сөйле етістіктеріне синоним ретінде жұмсалады. Бірақ симитикасы мен функциасының том жоқтылығы жағынан болсын қабылдау қабілеттілігі жағынан болсын өзге сөйлеу етістіктерінің бірде-біреуіде етістікке барабар бола алмайды. Өйткені айт сөйле етістіктері тек өздерінің негізгі мағыналарының шеңберінде ғана, негізгі қызметтерінің аясындағығана қолданылса етістіктің өрісі олардан гөорі әлде қайда кең.

Мысалы не айтты? Не туралы сөйледі? Ештеңе пиитты дедіме?Деп айтуға болатын сйақты, әдеттегі қарым-қатынас процесінде қажетіне қарай жұмсала беретін сөз тіркестері жай және құрмалас сөйлемдері, сондай-ақ әлденеше сөз тіркестері мен бүтіндей қасиеттерді бөліп саралапта немесе бәрін жйнап теріп.