Академизм және романтизм

Академизм Францияда жаңа ағым өмірге келді. Бұл ағым классизм деп аталды. Классизмнің негізі көне антикалық өнер болды. Сол антикалық өнердің ықпалымен мүсін өнері мен сұңғат жаңаша бет-бейнеге ие болып өркендеді. Осы кезеңде Францияның саяси-әлеуметтік құрылымында жаңа өзгерістер ұлы бетбұрыстар етек алды. Классизм өнері революция жаршысы өнер ағымы болып қалыптасты.Францияның классизм тұсында сұңғат жанры дамыды. Давидтің шәкірті Жан Огнест Доминик Энгер өзінің ұстаған классизмге тән Ол қайта өрлеу дәуірі суретшілерінің қолтумаларымен танысып сұңғаттың талай тылсым құпияларын игерді.Орта ғасырдың бас кезінде аласапыран берекесіздіктен кейінгі мәдениеттің жаңадан өрлеуіне арналған Пушкиннің жазғандарын келтірсек.-Батыс империя онымен қоса ғылым сөз бен көркемдік өнері күйреуге айналды.

Поэзия Францияның аспан үстінде оянды. Көрнекті композициялық ырғақтылық сәйкестілік енгшізетін фигураның орналасуы құрылуы .Архитектура аспанға жол сызатын өнер. Француз романдық архитектура аса тартымды ескерткіші Нотр дам шіркеуінің фасадына зер салсақ аспанға сызылған жолдар мен аумақтардың өзі емеспе қандай сызықтар қандай аумақтар десеңізші.Олар циркулъ мен сызғыш құдіретімен тасқа түсірген парасаттылық.

Француз романдық архитектура Вазелъдегі қасиетті Магдалинаның шіркеуі күмбездерінің астында тұрсаң ерекше толқисың.Мұнда сызықтар мен аумақтар қамтиды.Өзінің тарихфы басталғаннан кейін Франция біртұтас әрі көптарапты болды.Көршілес Герман дүниесінен оқшауланған Ұлы Карл империясы бөлшектелген.Ұлы Француз мүсіншісі Роден романдық архитектура ауыр үнсіздік деп атады.Француз жерінің оңтүстігінде Прованство біршама өзгеше геометриялық жағынан соншалық үйлесімді тасты зәулімдер енді сұр емес көк аспанға ұқсап тұр. Онда римдік колонналар салтанатты аркалар мен осы уақытқа дейін сақталып келген аспан астындағы тұрғызылған көне мәдениеттің ескерткіштеріне мұндай жақындастық орта ғасырлық өнеріне әсерін тигізеді. Біркелкі жартылай шеңберлі аркалар бар порталдар үш бұрышты фронтондар капителъдерді өнерін еске түсіретін әсем колнналар романдық фасадтардың сұсты қалпын жұмсартады

Бұл кезеңде Француз сәулеті ерекше дамыды.Олар Италиядағы бас айналдыру әлем жәлем безендіру бойынша аулақ салды. Олар керісінше классикалық бағытты өркендетіп ежелгі антикалық және ренесанстық өнерді үлгі етіп, соны жаңаша дамытты.Әдетте ғимараттар симметриялы түсінікті жобада салынды.Олардың төбесі биік мансарлы шатырлармен жабылды.Сол кезде ондай биік шатырлар алғаш пайда болған.Оны ойлап тапқан сәулетші Мансар болды, сондықтан соның атына қойылған. Франция бароккосының әйгілі сәулет ғимараты Версалъ сарайы оның ғаламат аумағы мен көлемі француздардың күн королъі Людовик 14-тің ұлылығын құдіреттілігін пашт ететін сарайдың бір фасады сябаққа қарағанда онда кілем ұқсас гүлзарлар фонтанды бассейндер жасыл желек аясында ақ мәрмәрдан сомдалған аоуан түрлі мүсіндер көз жауын алады.Осындай ерекше әсемдігі арқасында сарай түткіл Европада үлгі ретінде қабылданды.Сәулет өнерінде Францияда сұңғат таза барокколы түрде дамымады, онда классицизм бағыты басым болды.Қайта өрлеу дәуірі сұңғатынан нәр алған суретшілер классикалық өнерді дамытты.Сол бағытта жұмыс істеген суретшінің бірі Никола Пуссен бар өмірін Италияда өткізді,тек арасында Францияда болған соған қарамай француз суретшісі болды.Ол әсіресе ежелгі өнермен көп айналысты ,ескі Рим қорымдарын көп аралайтын содан өзінің творчествосынан күш беретін әсер қалдырады.Өзінің ұзақ өмірінде қаншама ирелең жолдардан өтті.Суретші жас кезінде Тициан мен Рафаэлъдің үлгі алып соларға еліктеді.

18 ғасырдың соңғы кезінде ширегінде Францияда жаңа ағым өмірге келді. Бұл ағым-классизм деп аталады. Классизімнің негізгі көне антикалық өнер болды. Бұл антикалық өнердің ықпалымен мүсінмен сұңғат жағңша бет бейнеге ие болап өркендеді.,

осы кезде Фрнанцияның саяси әлеуметтік құрылымында жаңа өзгерістер, ұлы бетбұрыстара етек алды. Тарихи өзгеріс ұлы француз революциясы елде етек жайды. Революция ықпалымн корал Людвик төртінші тақтн түсіріліп бұрынғы ақсүйектік өнерге қарама – қарсы классихм өнері өмірге жол тартты. Классизім өнері революция жыршысы өнер ағымы болып қалыптасты. Бріқта кейіннен генерел Неаполен Бонапарт 1804 жылы өзін император сайлағаннан кейін классизім өнері соның ықпалына көніккен, әскери жеиістіктерді дәріптеген өнерге айналды.

Жоғары атап өттік, классиакаық өнер көне антикалық өнердің ықпалымен шыққан. Сұңғат да солай дамыды. Антикалық өнерде сұңғаттың негізі болатындай шығармалар өтае аз еді. Сондықтан сұңғат салдасы үлгі ретінде антикалық мүсіндерді алды, соған еліктеді.

Франциялық классизм тұсында негізгі сұңғат жанры портрет болды.. содан портрет шеберінің бірі-Жак Луй Давид болды. Оның жұмыстарының ішіндегі ең ірі елеулісі-Гроцилердің анты жұмысы. Картина желісі ежелгі Рим тарихынан алынған. Картинада ағайынды Горацилер егде тапқан әкесіне жаумен қас қана қалғанша соғысуға ант беріп тұр. Қайғыдан әінтек күйзелген шеммен қарындасы осмы уақиға көнінісіне куә болып тұр. Дәл осы картина Француз революциясы қарсаңында халықты көтеріліске шақырғандай елге әсер етті. Суретші Давид революцияға белсене араласып,ірі шайқастың басқасында жүрді. Сол революция тақырыбына қалам тартты. Сондай картинаның бірі «Мараттың өлімі» жұмысы. Суреитші реыволюция көсімінің сатқындар қолынан айуандықпен қапада өлтірілуіне көрсеткен мұнда да сурет антикалық мүсін сияқты орындалу әдіспен өрілген. Бояу өте жұқа жағыдған , қалам ізі білінбейді.

Өкімен басына Напален келгеннен кейін суретші срның қоластында сарай суретшісі болды. Міне бір императорды дәріптейтін үлкен, үлкен жұмыстар жазды.

Екінші бір қылқылам шебері, Давидттің шәкірті Жан Огнест Доминик Энгер. өзінің ұзақ ғұмырында ұстазы ұстаған классизімге жан тәнімен берілген суретші болды. Суретші әсіресе антикалық мүсін өнерімен жақын танысып оларлы салудан жалықпады. Осымен қатар ерте қайта өрлеу дәуірі суретшілердің қолтумалырымен танысып, сұңғаттың талай тылысм құпияларын игерді.осынлдай өнердің маржангджарына мнәр алып, арқаланыпөскен Энгер қолы жатық шеберп портретші бола білді.суретші артына өкптеген попртреттер қалдырлы.суреттерінің бірі-«Хан» портерті жұмысы. Жай қарапайым карандашпен салынған суреттер жоғары шеберлік шыңына жеткен суретші екенін көрсетеді. Сондай жұмыстардың бірі-«Паганини» портреті т.б.

әр екзде өнер бағытында ағымда белгілі бір уақыттан кейін оған қарсы тұратын содан жаңа ағым бағыт пайда болатын тарихтан жақсы білеміз. XIX ғасырдың екінші жартысында классизімге қарама –қарсы ағым романтизм бағыты өмірге келдәі. Енді суретшілер алыс экзотикалық елдерге әсіресе шығысқа көңіл аударып, арманға толы ойлауды ғажап жұмыстарды өмірге әкелді. Ұмтылып бара жатұқар табиғатты жазу тариза тақыпыптар қайта жаңадан басталды. Романтикаға толы әдебиет өркендеп, соның мазмұнымен ондаған қолтумалар жазылды. Осы кезеңде Француз өнерінің романтикалық саладағы ірі суретшісі Теодор Жрико боды. Оның атақты қолтумасының бірі-«Плот Медузасы» жұмысы. Жерико ның бұл жұмысы монументалды, терең кеңістікке құрылған адам мен табиғат жетпе жегін керемет шынайылдықпен жеткізе білген шығарма болды.

Романтизм Романтикалық өнердің кеінші бір шебері-Эйжен Делокура суретші көбінесе халыұқтың шет жерлік басқыншыларымен соғысын революция қозғалысын жырлады. Жұмыстары «Хиоседегі қырғын» «Халықты бастаушы еркіндік» Деле\акураның жұмыстары батырлықэпосқа тән қызу қанды, шытьырман қөозғалысқа бай болып келді. Мүсін өнерінде романтизм жанрынды санаушы шеберлдер жұмывс істеді. Ең елеулерінің бірі. Француз шебері Француа Юда оның жұлдыз алаңынадғы Триумфальды арқадағы бедерлеме жұмысы осы романтизмдік ықпалды ендеді. Бұл жұмыс революциялық ән-«Марселза» деп аталады. Жұмыстар революциялық қимыл қозғалыс кезде үлкен асқастық пен берілген

XIX ғасырдың ортасында шыншылдық өнері бағыты өміррге келді. Бұдан бұрынғы романтизмде классизмді шыншыл өмірді, күнделікиті өмірді көрсетудени аулақ жатқан еді. Олар көбінесе ескі заман оқиғасыннемесе өткен өмірді әсерлеп көрсететін.

Ал жаңа бағыттағы реализм суретшілері күнделікті өмірдің болмыс бітімін ешбір қоопасыз көосетуге, бар тіршілікті табиғи көрсетуге атсалысты. Сонымен бірге өмірдің ауыртипалығын көлеңкелі жақтарын бүктелсіз көрсетуге да ден қоя білді. Алғаш реализм дамыған саласы пейзаж болды. Осы салада сро кезде көзге түскен суретшінің бірі Француз Гюстов Курбе еді. Ол реализмнің негізгі күрескері болды. Суретшінің ішәіндегі ең көзге түсер айтулысы ұзындығы 6 метрлік»Орнрнедегі жерлік» атты шығармасы. Қолтумада 40тан астам кейіпкерлер бейнеленген. Оның бәрі өмірде бар, сол Орнанидегі тұрғывлықты адамдар.

Екінші бір суретші-Жан Француа Милле ол көбінесе шарувалар өмірін, олардың зейнеткерлігін бар шыншыл өміршіндікпен бейнеледі. Оның қолтумалырында шаруалар өмірінің көлеңкелі жақтары кедейшіліктің етектен тартқан өмірі айналадағыдай айқын көрінетін еді. Суретшінің «Тұқым себуші»,»сабақ жинақшылар» атты жұмыстары бар.

Француз реалистік суретшінің бірі ұлы сқақшы Оноре Доме өзінің артынан мыңнан артық өлдмес туындылар қалдырды. Ол көбіне саяси мәндегі туындылар жасады.