Роман архитектурасы стильдік ерекшелік. Орта ғасырдың түр өзгерткен сәулет өнері мәніне үңіліп қарасақ романдық ғимараттардың негізі тастан жасалған.Қалың да саңлаусыз қабырғасы бар бұл масса тірек функциясын атқаратын серіппе тәріздес аралық қалқандар бағандар және басқа архитектуралық деталъдармен ұсталып салмақ теңдігі сақталатын. Романдық сәулет өнері ғимараттың орнықты болуы үшін қабырғаларды барынша қалыңдатып оның беріктігін арттыруға баса көңіл бөлген. Дәл осы тірліе жүйемен жетілдіру ісі сол кездегі сәулет өнерінде шын мәнінде революция тудырды. Сүйір қабырғалар мен төбе жабындысының барлық салмағын көтеріп тұрған белдеулер үстіне кресі аса биік күмбездер тұрғызу әр бағандардың орталық жоғарғы қабырғаның қысымын көтеретін жарты аркалық енгізу сияқты жаңалықтар тірек жүйесін байытады. Сондықтан ол жүйе өзіндік зор маңызға ие. Сәулет өнерінде жасалған революцияның мәні осында еді. Қабырғаны бұрынғы романдық кездегідей қалың етіп салудың қажеті болмай қалды. Енді көзге ұратын алуан түсті витраж орасан үлкен терезелер бар. өн бойында тас торкөздер тұтасқан қабырға үйдің жалпы құрылымын жүйесіндегі өзінің.. Көріп өткеніміздей құдайға баланған жеке билеп-төстеушілік тудырған пиғылдар тіпті анағұлым көзі ашық адамдардың өзін де ең бір қаталыдқ іс-қыылқтарға итермелеп отырады.Империяның күш қуаты неғұрлым дәуірлеп тұрған кезеңде мықтап ұйымдастырылған құл иеленушілік құрылыс-оның тұсында еркі жоқ адамның өмірі түкке тұрғысыз ьолды және оған күш-көлік ретінде қаралды,-тек императарлар мен ғана емес сондай-ақ қатардағы азаматтардың да моралі мен тұрымысна өз таңбасын түсірді. Сонымен қатар мемлекеттіктердің пафосымен көтермеленген, бұдан берік және бұдан игілікті құрылыстың болуы мүмкін емес деген толық сенімен, бүкіл империяда әлеуметтік өмірді римдік мәнерге үилестіріп ретке келтіруге тырысушылық артты.
Бірақ бұл сенімділік бос нәрсе болып шықты.Адамдар тасқыны жүздеген мыңдаған километр жерді қаптап бір тайпа екіншісін ығыстырып отырды. Мұндай дүрбелеңде өмірі қысқа мемелекеттер құрып басқалары пайда болып жатты. Тайпалардың тоғысуынан жаңа мәдениеттер туындайды. Гүлдер сорматтар тайпалары батысқа қарай тықсырып қара теңіз жағалауындағы далаларға леп қойды. Сол сәтте ғұндардың алдына шыққан немесе оларға қосылған бүкіл көшпелілер атаулы шетсіз шексіз далалардың өршеленген жұрты қашаннан рим тәртібі дәуірлеген жерге тарпа бас салды. Бірақ былай десек өсіріп айтқандық болмайды: белгілі адамның ішкі әлемін толығынан ашып көрсететін жарқын дараланған мінсіз кемелдікке дейін жеткізген портрет өнері-бұл, шын мәнісінде, римдік жетістікбероі салғанда, творчесмтво ауқымы, психологиялық енудің күші мен тереңдігі жағынан алғанда осылай еді.
- Готика стильінің эволюциясы Римдік портретте біздің алдымыздан ежелгі Римнің рухы өзінің барлық қырларымен және барлық қайшылықтарымен ашылады. Римдік портрет – бұл бейне бір бет –жүз арқылы әңгімеленген Рим тарихының өзі, оның болып көрмеген шарықтауы мен қайғылы ажалының тарихы іспеттес: «Римнің бүкіл құлау тарихы бұл арада қас-қабақтармен, маңдайлармен, еріндермен бейнеленген»(Г е р ц е н). Римдік портреттік мүсіннің аса бағалы туындылары жинақталған өзіміздің арха, күмбез бұл сәулет өнері формалары алдымен римдіктер шебер пайдаланған еді содан кейін ол еуропаның орта ғасырлық құрылыс негізіне айналды. Өзінің ерекшелігі мен мәнділігі жағынан нағыз ұлы туындылар санатына жататын арменияның сәулет өнері де сондай бастаулардан тараған бұл елдің географиялық жағынан орналасу жағдайы сол мұрагерлікке мүмкіндік туғызды. Өнер деп атайтын творчество көз аясындағы дүниені өзінше бейнелейтін адамдар түсінігінде үлкен сиқырлы күшке ие болады. Египеттіктерге оғаштық өмірдің табиғи ағысын бұзушылық болып көрінген ажалды тоқтату жеңіп шығу жөніндегі ынтық үміт аруаққа табыну, Египеттің бүкіл өнеріне өз таңбасын салды. Ежелгі Египеттік құл иеленуші қоғамның тоқырау сипаты жалпы Египеттік өнердің бір сарындылығын белгіледі. Египеттік суретшілер өздерінің жеке қасиеттерін өздерінің творчестволық тынысын таныта білді. Жалпы алғанда қатып қалған сияқты, бірақ өз қуаты жөнінен жаңадан пайда болған әрі қайталанбас стильдің айқындылығы мен мүлтіксіздігі жөнінен үздік асқаралы сұлулығымен мәңгі табындыратын Египет өнері сонымен бірге өзінің жанды нәзіктігімен, дүниені дүркіреткен алып қанат серпіні арқылы ерекше тартымдылығымен елітеді.
Италиядағы тарихи процес көркем творчество готикалық сәулетшілікке соқпай ренесанс немесе қайта дәуірлеу өнерінде көрініс табатын идеалға бағытталды. Орта ғасырлық мәдени дәстүр бар. Прогрессивті құбылыстар өзінің тез өрнек жоюының арқасында романдық стильдің жоюылуының арқасында жүйеге көшуге жағдай жасады. Францияда готикалық өнер үш жүз жылдан астам уақыт бойына салтанат құрды. 18 ғ. соңғы үшінші бөлігі мен 18 ғ. бастапқы ширегінде алғашқы 20 ғ. соңына дейін кемелденген немесе жоғары дамыған готика 14-15ғ. Әуелгі кезде өзінің әсемдігімен көз қуанта құлпырғанда оған байланысты «нұрлы готика» кейінен «жалындаған готика» готика өнері өркен жайды. Атақты Париж Құдай ана соборы батыс еуропа елдері сәулет өнері тарапынан жаңа заманнан бастаған алғашқы готикалық ең айбынды тамаша ескерткіш болды.оның салынып біткеніне алты ғасырдай уақыт өтті. Қала үстіне асқақ көтерілген әсем де зәулім осы ғимараттың арқасында Париж қайта түледі. Францияның астанасы бұл ғасырлар ішінде өсіп дүние жүзіне атағы жойылған басқа ескерткіш сәнге айналды. Француз көркем өнері кемеңгерлік аса үздік туындысы болды. Египеттегі пирамидалар афиндағы немесе софия соборы сияқты париждік ғасырлар бойы өзінің өмірге әкелген халықтың идеялары мен ғасырдағы қалыптасқан мәдениеттің куәсі болатын құнды. Готикалық мүсін өнері жайында ерекше айтарлықтай әңгіме бар. Готикалық ғимараттар салуда үлкен ролъ атқарған архитектуралық формалар мен тастан өрілген гүлдер сияқты мүсіндердің немесе бедерлердің үйлесім табуынан туындайды.
Рим соборы осында Жанна Д Арк өзінің жеңіс туын осында әкеліп қойған атақты шартр соборымен бірге кемелденген француз готикасының готикалық сәулет өнерінің шыңы болды. Оның бас фасады париждегі собор сияқты торлы терезелері бар екі биік мұнарасы аспанмен таласқан үш қабаттан тұрады. Үйдің биіктігі көлденең көрінісіне қарағанда ерекше тұлғаланып жеп-жеңіл ңәзіктігімен салтанат құрып тұр. Сәулет өнері мен мүсіндері үндесуінен туған.Сүйір аркалықтардың бейне бір мерекелік симфония сияқты көрінісі ғажайып мүсіндер сән-салтанат зәңгір.Үйдің биіктігі көлденең көрінісіне қарағанда ерекше тұлғаланып жеп-жеңіл нәзіктігімен салтанат құрып тұр. Сәулет өнері мен мүсіндеудің үндесуімен туған сүиір арқалықтардың бейне бір мерекесін симфония сиақты көрінісі ғажайып мүсіндер сән салтанат зәңгір құрылысты жеп-жеңіл етіп көрсетіп тұр.германияда готикалық стиль Франциядағыданкеиінрек дамыды. Герман өнері зерттеушілері француздың жолашар ролін жоққа шығармағаны менготикалық әсемдік идеясын толық және жарқын бейнелеуші герман сәулет өнері гүлденген кезеңі болды. Германдықтар Ренесанс идеялын жете түсінбей оны шала –шарпын қабылдады. Готика кезеңінде жасалған герман көркем өнері ұлылығымен туындылары әлемдік мәдениет қазынасына бағалы үлес қосты. Готикада бірінші болып орынды Германия мен Францияның қайғысы жеңіп алғанын кесіп айтпай ақ қоялық. Немістер өздерінің сәулетшілік өнерінде готикалық стилъдің бар болмысын ашып мүмкіндіктерін пайдаланды.Сыртқы бейнесі мен күмбездегі оның астындағы көріністер мүмкін емес нәрсені шындыққа айналғанын паш ететіндей сезім туғызды.
Көкке қарай бой түзеп өскен каркастың жүгін жеңілдетуге ерекше көңіл бөлінетін болды. Бұл бүкіл готикалық архитектуралық негіз еді. Мұндай архитектуралық революцияның көркемдік маңызын оның тікелей нәтижелерін готикалық архитектураның ең алғашқы кезінде салынған Париж соборында бұл биіктік күннен күнге көтерілді. Сөйтіп құрылысты биікке қарай өсіре жүргізетін готикалық архитектура романдық көлбеу архитектурадан озып шықты. Табиғи готикалық каркасты жүйе романдық құрылыстың құрылымынан түлеп ұштыма болмаса батыс еуропалық сәулетшілер басқа елдердің көне үлгілерін пайдалануы деген .түп тамыры ғасырлар мен мыңдаған жылдардың тұңғиығында жатқан өнердің көптеген ғажап жетістіктерін бастауы бұлағы .Бұл архитектуралық формаларды алдымен римдіктер шебер пайдаланған еді. Содан кейін ол еуропаның орта ғасырлық құрылыс өнерімен негізіне айналды. Бірақ ол иранда пайда болды. Мұны олар мәдениеттен мұра етіп алғанды өзінің ерекшелігі мен мәнділігі жағынан нағыз ұлы туындылар санатына жататын арменияның сәулет өнері сондай бастаудан тараған жоқпа. Бұл елдің географиялық жағынан орналасу жағдайы сол мұрагерлікке мүмкіндік туғызды. өнердегі ізденіс өрісі онымен шектелген жоқ армян сәулетшілері арналарды бір-біріне көсе-көлденең салу арқылы әлемде тұңғыш рет негізін қалады.
XVI ғасырдың соңында Италияда жаңа ағым өмірге келді. Ол ағым «Барокко» деп аталады. «Барокко» деген сөз «өзгеше» деген мағынаны білдіреді.
Тың ағым ғажайып өзгешелігімен, бас айналдырар шым – шытырық әшекейлерімен, адам ойлағанынан да асып түсетін безендіруімен көрерменді таңдандырды. Бұл өнердің қызметін католиктік шіркеу иелерімен ел билеушілері жақсы пайдаланды. Осы өнер арқылы олар өздерінің мығым да, айбынды билігін, күшін көрсетіп бақты. Сондықтанда, барокко өнері шіркеулермен король сарайларында барынша өркендеді. Біртіндеп өзінің сипаты мен бүкіл Европаны тәнті еткен бұл ағым – испандақтар арқылы Америкаға дейін тарады. Қазірге дейін Америкаға жайылған сол барокко ағымын «испан стилі» деп атайды.
Барокко сәулет өнерінің туған отаны – Рим болды. Бұл жаңа өнер ағысы шіркеу құрылыстарында кеңінен қолданды. Соның бір айғағы – Римдегі Санта Сусана шіркеу ғимараты. Ғимарат екі қанатты фасадтан тұрады. Фасадтары жартылай діңгектер мен пелястлерден құралып, жоғарғы жағын үш бұрышты фронтонт (маңдайша шатыр) қамтиды. Ұзыншақ төменгі ярус пен енсіз шағын жоғарғы ярус бір – бірмен екі бүйірінде «волюта» (екі басы спираль тәрізді өрнек, шиыршық) деп аталатын сәулеттік әшекеймен жалғасады.
Франсуа Буще (1703-1770) антикалық жеңіл түсініктегі қиял-ғажайып тақырыпқа құрылған картиналар жазды.Осылардың ішінде өмірді онша әсерлемей шыншылдыққа жақын бейнелеген суретшілер болды.
Рококо Барокко ағымынан шыққан соның жалғасы іспеттес. Рококо көбінесе үйлердің cарайлардың ішкі жағын көркемдеуге қолданылады.Бұл кезеңдерде көбінесе шағын сарайлар үйлер тұрғызылды.Олардың сыртқы көрінісі өте қарапайым болып келеді. Барокко әдісіндей құбылмалы әшекейлі керегелер біртіндеп жоғала бастады. Үйдің ішкі керегелері әдемі панелъдермен айналармен көмкерілген.Жұмсақ меруерт түсті маталармен жасалған жиһаздар жалт-жұлт еткен айна ернеулі хрусталъ люстралар бөлмені әсем әуенді қобдишаға айналдырғандай болатын. Көбінесе әшекей заттары қатаң симметриялы болып келетін.Әсіресе раковина іспеттес әшекейлер жиі қолданылды ,сонымен бірге қытай сән-салтанаты әшекей кең етек жайған. Рококо ағымында жасалған үй-жиһаз бұйымдары қуыршаққа ұқсас шағын әдемі еді. Әйелдер мен ерекетер үлбіреген жұқа жібек матадан киім киді.Сұңғатта негізінен ашық түстер кеңінен қолданылды.(күлгін,аспан көк, қызғылт сары). Көбінесе майлы бояумен қоса пастель де жиі пайдаланды.Рококо қолтумасында тән нәрсе олар көбінесе малшылар мен малшы балаларды жиі бейнеледі. Бейнелер шынайы қарапайым халықтан шыққан адамдар бейнесі емес еді, малшыға ұқсас киінген ақсүйек адам еді. Фламандиялық суретші Антуан Ватто бау-бақшадағы салтанатты отырыс ойынды әсем бейнеледі.