І топ қосымша топшасы Сu, Aq, Au
Сыртқы электрон қабаты (n-1)d10 nS1
+1 +2 +3тотығу дәрежесін көрсетеді.
Алтын және +4 +5 тотығу дәрежесінде көрсете алады
Ең тұрақты тотығу дәрежелері Сu үшін +2
Aq үшін +1
Аu үшін +3
Сu жер қыртысындағы массалық үлес 0,01%
СuFeS2 – халькопирит
Сu2S – халькозин
CuS –ковеллин
Сu2O-кулритСuCO3 – Сu (OH)2 – малахит
Мысалы :Мыс балқу t =1084,50Cd=8,96г/см3 химиялық активтігі кем металл қыздырғанда
2Сu + O2 =2CuO
сумен, сілтілермен, тұз қышқылы және сұйылған Н2SО4 пен әрекеттеспейді.
Концентрленген HNO3 Н2SО4 – термен реакцияға кіріседі.
НNO3 сұйығымен де әрекеттеседі.
Сu +8 HNO3 (сұйық) =3 Сu (NO3)2 +2NO+ 4 Н2О
Сu +2 HNO3 (концентрленген) =Сu (NO3)2 +NO2+ 2 Н2О
CO2 –сі бар ылғал ауада мыс жүзі жасыл түстегі негіздік карбонатпен жабылған болады.
2Сu +O2 +CO2 + Н2О=Cu (ОН)2хСuCO3 +2тотығу дәрежесі ең тұрақтысы
СuO Мыс (ІІ) оксиді – қара зат.
Алынуы .
Сu (OH)2 =CuO + H2O
Сu (OH)2 cуда аз еритін көк түсті зат. Қышқылдарда оңай ериді, қыздырғанда сілтілердің концентрленген ерітіндісінде еріп амфотерлік қасиеттерді де көрсетеді.
Cu (OH)2 + H2 SO4 =2 H2O+ Сu SO4
Cu (OH)2 + 2KOH =K2 [Cu (OH)4]
Мыс (ІІ) үшін комплекс қосылыстар пайда ету характерлі. Координациондық сан 4 және 6 болуы мүмкін.
Cu (OH)2 +4NH3= [Cu (NH3)4] (OH)2
Cu (II) тұздарының сулы ерітінділері көк түске ие [Cu (H2O)6]2+
Тұздарының практикалық маңызы ең үлкені мыс сульфаты гидраты CuSO4x5H2O – мыс купоросы
Мыс (1) қосылыстары табиғатта жиі ұшырайды : Сu2O, Cu2S. Сулы ерітінділері тұрақсыз диспропорционирлеу реакциясына ұшырайды.
2CuУ =Сu + CuУ2
Оңай тотығып мыс (ІІ) оксидіне айланады.
4СuCl + O2 + 4HCl =4CuCl2 + 2H2O
Мысты ашу үшін сульфидті рудалардан пайдаланылады. Металл массалық үлесі 1%көп жыныстарды өндеу рентабелді саналады.
Cu2S + 2O2=2CuO + SO2
2CuO +Cu2S =4Cu +SO2
Алынған мыс 97-98% Cu техникалық металл. Электролиттік мыс 99,98 –99,999%.
Қолданылуы. Негізінен электротехникалық өнеркәсіпте өткізгіш ретінде, балқытпалар дайындауда.
Бронза – құрамында 4-30% қалай болады. Қаттылығы бойынша мыс және қалайдың бірнеше есе асып түседі. Оңай балқиды. Алюминийлі берилийлі бронзалар қаттылығы, серпімділігі мықтылығы бойынша ажралып тұрады. Халық шаруашылығында Pв, Mn, Sв, Ғе, Ni, Si бар бронзалар кең қолданылады.
Мыс – никельді балқытпаларының құнды қасиеттері бар. Олар күміс ақ түсті болып ыдыс, әшекейлер, монеталар жасауда қолданылады (мельхиор Ni 18-20%) нейзильбер (Сu, Ni,Sn) балқытпасы әдебий бұйымдар, мед инструмент жасауда.
Константан, мангонин (n 40% Ni) үлкен электр қарсылыққа ие болғаны үшін электр өлшеуші приборлар жасауда қолданылады. Коррозияға шыдамды латундер (Сu,Sn, 50%). Латундерге жақсы қасиеттер беру үшін оған Аl, Ni,Si,Mn және басқа металлдар қосылады.