Тірі организмдердің және олардың элементтерінің және өлі табиғаттың таралуы биогеоценоз концепцияларын құрайды.
Биогеоценоз – бұл өсімдіктер, жануарлар, микроорганизмдердің ауа, лито, гидросфералармен байланысты компоненттері. Биоценоз биотикалық (биоценоз) абиотикалық (экотоп) бөліктерінен құралған. Олар зат, энергия алмасу процестерінде өзара байланыста болады. Оларға күннен энергия минерал заттар, газ, су, атмосфера энергиялар қабылдайды.
Биогеоценоздар төмендегі міндетті компоненттерді :
1). Абиотикалық бейорганикалық орта
2). Автотрофты организмдер –продуценттер органикалық биотикалық заттар
3). Гетеротрофты организмдер (консументтер) – дайын органикалық заттарды пайдаланушылар. Бірінші (өсімдіктер, жануарлар) және келесі реттегі (толық қоректенушілер).
4). Детритпен қоректенушілер – редуценттер – бұзушылар, органикалық заттарды әрбір диссипатив (энергия тарқатушы) жүйелерден биогеоценоз арқылы энергия ағымы ағып тұрады. Бұл энергия зат айналымына қатынасады, системаның бүтіндігін олардың эволюциясын сақтауына жәрдем береді. Энергия қоректік заттан шынжырының системасына өтеді.
Энергияның бірінші қоры күн энергиясы ол 4,6·1026 Джс (1,1-1026калс) ½ 2000000 жер бетіне түседі. Оның 1,0-2,0% өсімдіктермен 30-70% жұтылған энергия тіршілік және органикалық заттарды синтездеу үшін кетеді.
Өсімдіктер массасында жиналған энергия биогеоценоздың бірінші өнімін құрайды. Фитомасса қолданушы организмдердің биомассаларын құрау үшін қолданады. Өз өмірін сақтап тұру үшін керекті энергия қоректік заттар шынжырында өсе барады, олардың өнімділігі төмендейді.
Құрлықта тіршілік ететін организмдердің биомассасы 3·1012т 1-3% -зообиомасса. Жануарлардың биомассасы адам санына 0,0002%. Организмдердің тіршілігін ететін энергия көлемі морфофункционал ұйымдастыру нәтижесінде көбейіп тұрады. Соған байланысты биомассалар саны жоғарғы трофикалық деңгейде төмендейді мыс : түрлі биогеоценоздарда 95-99,7% зообиомасса омыртқасыздар жануарларға тура келеді. Ассимиляцияланған энергия түрлі трофикалық деңгейде өзінің экологиялық пирамид структурасында көрінеді.
Тірі заттардың өсімдіктермен қоректенетін продукциясы 12,5%, адамдармен –06% өсімдіктер. Энергиялардың төмендеуі трофикалық деңгейде олардың биомассаларының азаюымен қатарласып жүреді. Сөйтіп биомасса пирамидасы және организмдер саны биогеоценозда пирамиданың конфигурациясы және өнімін көрсетеді.
Биогеоценоздар өлшемі әртүрлі белгілі – бір биогеоценоздар құрамдастығы бас табиғий экосистема – планетада зат және энергия алмасудың негізі оларға
1). Тропикалық ормандар
2). Орта климаттық зоналар
3). Жайлау жерлері (шөл саванна, тундра)
4). Шөл, шала шөл
5). Көл, батпақты алаң
6). Тау
7). Түбек
8). Теңіз