Киім-кешек атаулары
Адам өмірінде киімнің атқаратын қызметі елеулі екені баршаға мәлім. Киімді дұрыс кию мәдениеттіліктің белгісі болса, адамды суықтан, ыстықтан қорғауда да маңызы бар. Адамзат тарихында...
Туыстық атаулары
Туыстық атауларына байланысты жергілікті ерекшеліктер былай тұрсын, әдеби тілдің өзінде арнаулы зерттеу нысаны болған емес. Сондықтан туыстық атаулар туралы сөз қозғау тек жергілікті диалектизмдер...
Тамаққа байланысты атаулар
Адам өмірінде тамақтың орны ерекше екендігін барша жұрт біледі. Оған байланысты алуан түрлі сөздер бар.
Ақ-айран. Жазда күн ыссыда ақ ішеміз. Ауқат – ас, тамақ,...
Егіншілікке байланысты сөздер
Қазақ халқы ерте кезден-ақ егіншілікпен айналысқан. Соған байланысты тілімізде бірсыпыра сөздер қалыптасқан. Жер суландыруға байланысты сөздер де тілімізден едәуір орын алады:
ауыздама – суды...
Заттың сынын білдіретін сөздер
Жергілікті ерекшеліктерде кездесетін сындық мағынаны білдіретін сөздерді сапалық және қатыстық сын есімдер деп екі топқа бөліп қарауға болады. Говорларда сапалық сын есімдерге қарағанда, қатыстық...
Зат пен құбылыс атаулары
Үй құрылысына, үй шаруашылығына, бұйымдарға, заттарға байланысты бірсыпыра атаулар бар. Жеркепе/жертөле. Жер үй, жерді қазып жасаған үй. Бұрын әр шопан жеркепеде отырушы еді. (Қызылорда)....
Дауыссыз дыбыстардың алмасуы
Бірі қатаң, бірі ұяң дыбыстан басталатын сөздердің қазақ сөйленістеріндегі ара салмағы бір-бірімен тең емес. Бір сөйленістердегі т-мен айтылатын сөздердің сөйленістердің, енді бір тобында д-мен...
Дауысты дыбыстардың алмасуы
О/ұ алмасу батыс говорларына тән: құлдану-қолдану, құрытынды-қорытынды, тұмалау-дұмалау, жұмалау-домалау, ұяну-ояну, сұрақы-сорақы, сұпы-сопы, ар-ождан, ар-ұждан, онжырғасы түсу-үнжырғасы түсу, орпақ-ұрпақ, марқом-марқұм, арық-торық-арық-тұрық, оқсайды-ұқсайды, т.б. Мысалы: мені...
Көркем шығармада жергілікті ерекшеліктердің қолданылуы
Әдеби тіл мен диалектілердің қарым-қатынасы жайында сөз болғанда, негізінен, екі мәселе ескеріледі. Бірінші, әдеби тіл мен диалектілердің бір-біріне тигізетін әсері, әдеби тілде диалектизмдерді пайдалану...
Жергілікті ерекшеліктер туралы түсінік
Тіл білімінің тілдегі диалектілер мен говорларды зерттейтін саласы – диалектология (диалектос – сөйлеу, говор, логос – ілім деген грек сөздерінен құралған) деп аталады. Диалектологияның...
Қазақ балалар әдебиеті байланыстарының қайнар көзі Жоспары:
1 Балалар әдебиеті тарихында XIX ғасырдың алғашқы оныңшы жылдарынан бастап, балалардың оқуына лайықталып,іріктелген ең алдымен И. А. Крыловтың мысал өлеңдері болғаны айтылған. Өйткені И....
Торайғыровтың өмірі мен жазушылық қызметі
Кейбір ақын-жазушылардың өнер-білімге іздену сапары, сол жолдағы көрген қиын-қыспақ кездері мен табыстары, тіпті олардың өмірбаяны да балаларды қатты қызықтырады. Өз өмірлеріне үлгі, өнеге етеді.
Іздену...
М. Мақатев. Ақынның шығармашылық жолы
Мұқағали Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алмати облысының Нарынқол ауданындағы “Қарасаз” деген жерде туған. Ауыл орта мектебін 1948 жылы біті ріп, өз ауылыныда комсомол,...
М.Әлімбаевтың балаларға арналған өлең шығармалары
Мұзафар Әлімбаев 1923 жылы Павлодар облысы, Шарбақты ауданы, Маралды селосында туды. Ұлы Отан соғысына қатысқан. Армиядан оралған соң, С. М. Киров атындағы қазақ...