Баланың жастық шағында, әсіресе мектеп жасында 16-14 жаста жүзеге асады. Сондықтан осы кезеңде оған әсер ететін факторларды барынша тиімді пайдалану қажет.
Осы орайда жас ағзаның қалыпты дамуына мектептегі дене тәрбиесі мақсакты әрі жан-жақты жадай тудырады.
Бүгінде мектеп қабырғасында дене тәрбиесін ұйымдастыру жүйесіне дене шынықтыру сабақтары, факультативтік курыстар, дене шынықтыру және сауықтыру жұмыстары, сабақтан және мектептен тыс дене тәрбиесі мен спорттық іс-шаралар үйірмелер, спорттық секциялар, жарыстар жатады.
Білім беру саласында дене тәрбиесін ұйымдастыру жүйесіне дене шынықтыру сабақтары жатады. Ол оқушылардың жан-жақты жалпы дене дайындығы қамтамасыз етюді, және көздейді.
Оның міндеті қимыл қозғалыстың жалпы бір кеменді түрлерін жасауға дағдыландыру: ойының барысында оқушылар әр бір қимыл қозғалыстың жылдамдығын, ырғақтығын қамтамасыз етіп, оның әлеуметтері жайында түсініктерін қалыптастыру. Оған дене шынықтыру жаттығулары, сапта тұру, сапта жүру, секіру, керм еге тартыл, диск лақтыру: баскетбол, валибол, футбол, тенис, хаккей ойнау т.с.с сынақттың ойындары түрлері кіреді.
Мектептің немесе жүргіліктің жердің жағдайына байланысты суда жүжу, шанғымен конки тебу секілді дене шынықтыру-сауықтыру жаттығулары да кіреді.
Жоғарыда аталған спорт ойындары оқушылардың денсаулығын нығайтумен қатар, олардың белсенді демалысы мен көңіл күйлері жақсарту, сонымен бірге сауықтыру шараларын ұйымдастыруда да маңызды қызмет атқарады. Тұлғамның денсаулығын шыңдау және спорттық біліктілігін артыруда туристік жорықтап оқушылардың денелерін шынықтыру, төзімділік, тақырлық қасиеттерге баулуда дене тәрбиесінің орны ерекше.Қорыта айтқанда,оқушылардың дене тәрбиесінің нәтижесін арттыруда оқу және сыныптан, мектептен тыс жұмыстарының көптеген құралдары мен амал тәсілдерін кеңінен пайдалану ықпалын оның педагогикалық міндеттерін іс жүзінде шешуде ықпалы және мүмкіншіліктері өте зор.
Қимыл ептілігі мен дағдысын қалыптастыру және дене қуаты қасиетін тәрбиелеу жалпы заңдылықтарға бағынады ол әдістемеде принціптер деп. аталады.
Принціптерді білу, олаоды тәжірибеде қолдану дене тәрбиесі процесін жетілдіреді.дене тәрбиесі процесінде төмендегідей әдістемелік принйіптер тән.
1) сапалық және белсенділік
- Көрнекілік
- Жүйелілік
- Біртіндеушілік
- Реттілік
- Далалық
Спаплық және белсенділік принціпі.
Бұл прринціптің мақсаты дене тәрбиесі процесінде жаттығушылардың сапалы, белсенді және шығармашылық әрекеттерін педагогикалық тұрғыдан бағыттау сапалық және белсенділікпринціпі мынадай талаптарды қамтиды:
1 Сабақтың мақсаты мен міндетін орындауға оқушылардың ынтасын сапалы түрде қалыптастыру.
2 Сабаққа ынталы қатысу.Дене тәрбиесі сабағы кезінде балаларға қызықты тапсырмалар беру ойындар өткізу,жүйелі түрде баға қою жетістіктерін мадақтау, марапаттау оқушыларды ынталандыра түседі.
3 Жаттығушылардың өз әрекетін байқауға, бақылауға қабілетін ояту бұл талапты орындау үшін, оқушылар жаттығуды орындаған кезде сәтті немесе сәтсіз әрекеттеріне өздеріталдау жасай біледі,орындау тәсілінен қате таба алуы, олардың пайда болғанын және он қалай түзету керек екнін үйренулері қажет.
Көрнекілік принціпі – Қозғалысқа үйретуді көру арқылы емес бұлшық ет түйсігі арқылы да түсіне білуі керек. Әр түрлі анализаторлар белгілері оқушылардың сапасында үйренетін жаттығу туралы толық түсінік тудырады.Көрнекілік принціпін мынадай жолдармен пайдаланылады.
1)Үйренетін жаттығуды бөлшектеп немнесе толық көресуді оқытушы, я болмаса жақсы дайындықтан өткен оқушы орындайды.
2)Әр түрлі көрнекті құралдар көрсету арқылы.
Жүйелік принципі. Дене қуатықасиетін дамытудағы және қозғалысқа үйретудегі жақсы нәтижеге тән дене тәрбиеі жаттығуларын жүйелі орындағанда ғана болады.Бұл жүйе төрт кезеңнен тұрады.
1)жұмыс кезеңі – Бұл белгілі-бір жұмыс кезеңі белгілі орындалады,қозғалысты қамтамассыз ететін қуат көзі таусыла бастайды,қозғалысты қамтамассызететін қуат көзі организімнің жұмысқа қабілеттігі төмендейді.
2)Салыстырмалы қалыптасу кезеңі.Мұнда жұмыс уақытының орнына жұмыс қабілеттілігі,функцианалдық көрсеткіштер жұмыысқа дейінгі деңгейге келе бастайды.
3)жоғары өтем кезеңі . Організм жұмысқа кеткен қуатты артығымен қалпына келтіреді.
4)Редукциалдық кезең.Күш түсіруден кейінгі ұзақ демалыста организімнің жұмыс қабілеттілігі бастапқы деңгейге келеді. Жұмыс қабілеттілігін жақсарту үшін жаттығу сабақтары аралығындағы демлысты екі кезеңнен әрі созбау керек. Өткен сабақ оқыту әсері толық жоғалмай тұрғанда келесі сабақ өтілуі тиіс.