Балалармен жас өспірімдер гигиенасы жалпы гигиеналық бір бөлімі болып оның міндеті өсіп келе жатқан жастардың саулығыны сақтау нығайту. Балалардың өсіп келе жатқан организмі өзіне тиісті морфологын және функционал белгілерге ие. Бұл белгілер балаларды тұрмыс жағдайы, еңбек ету , сыртқы ортаға қатынасы мен байланысты. Сыртқы ортамен өмірде жас балаларға олардың жалпы жағдайына ой және дене еңбегіне болған қабілеттеріне әсер ететін факторлар белгілі . Мысалы, баланы екі материалдарымен нормадан жоғары нагрузкалы болуы, ұйқының жетерлі болмауы , жақсы тынығудың болмауы нәтижесінде ортаның нерв системасы шаршаған болуы мүмкін. Мұның нәтижесінде баланың психик көрсеткіштері көңіл бөлу (внимание ) төмендеу еске сақтап қалуы төмендей тез ашуланғыш болып қалады.
Актив әрекеттермен жетерлі дәрежеде шұғылданбау дененің даму процесстеріне кедергі береді. Сыночфтардың санитариялық қанықарсыз болуы балалардың ұзақты көре алмастыққа ұсас ауруларға себеп болады. Мемлекетімізде балармен жас өспірімдер саулығын сақтау саласында көптеген жұмыс атқарылып келеді. Олар ұдай дәрігерлер бақылауында , денсаулықтар төмен жас өспірімдер белгілі санатория прафилокторияларда дауланады. Мұның үшін түрлі лагерлер физкултура дауалайтын кабинетер бар. Мектептерде дене шынықтыру машықтарын алып беруші оқытушылардың қызметі мектепте жұмыс атқаратын дәрігерлермен тығыз байланысты. Балалардың анатомик физиологын белгілерін білу , сыртқы ортаның гигиенік талаптарын біру , оқу процестерін режиміне бой сыну спорт жұмысшыларын дұрыс ұйымдастыру , жарыстар өткіщзлетін жерлерде белгілі гигиенік жағдайлар жарату дене шышықтыру нагрузкаларын нормаға салу үшін маңызды.
Балаларда әрбір жаста морфологик , функционал белгілер және қабілеттер пайда болады. Олар физика даму кезеңінде түрлі дәрежеде нагрузкаларды атқаруға қабіетті болады. Соның үшін физик нагрузкалардың көлемін белгілеуде оларды нормаға салуды үлкен гигиеналық маңызы бар.
Мектеп жасындағы балалардыњ організмі.
Кіші мектеп жасын (7-11 жас) .Бұнда балалар организмінде сүйек системасы жиі жетерлі дәрежеде қатаймаған болады. Күшті нагрузкалардан омыртқалары қисайып қалу қалі олардың мүскіл системасында ауыр нагрузкаларды атқара алмай олар кішігірім және оның әрекеттер қылу және оларды координация жұмыстарын атқаруда жоғарғы нерв системалары тез шаршап қалады. Соның үшін машықтарды жеңіл нагрузкалар беру және тез-тез демалыстар беріп тұруы керек.
Орта мектеп жасындағы балалар (12-16 жас) та сүйек системасы өз структурасына еге болады. Олардың сүйек структурасы үкен адамдардың сүйектері структурасына ұқсас болады. Бірақ омыртқа буындары әлі қатпаған , сүйектердің кейбіреулері әлі өсуден тоқтамаған болады. Соның үшін бұл жастағы балаларға ауыр нагрузкасы машықтар өткізуге болмайды. Айнықса дененің бір жағына ауырлақ түсетін нагрузкалар беруге болмайды. Шыдымдылық талап қылатын нагрузкаларды азырақ беру керек, тез атқарылатын машықтарды бұл жаста тез атқара алады. Балалардың бұл жасы олардың жыныстық ержету дәіріне тура келеді. Бұл дәірде нерв системалары қозғалуға бейімділігі артқан және өзгерушен болады. Бұл процес организмнің физик нагрузкелерге адаптация соны қиындастырады. Жыныстық ержету уақыты түрлі адамдарда түрліше болады. Соның үшін дене тәрбиесі машықтарын ұйымдастырғанда әрбір адамға индивидуал қолдау керек.
Үлкен мектепжасындағы балалар (16-18 жас)да сүйек және мүскіл системаларының дамуы толығымен аяқталуы дененің массаға ауырласады. Мойының созылады, мүскілің күш-қуатқа толады интенсив дамиды. Әрекеттер анығырақ координацияласқан болады. Жүрек қан тамыр дем алу системаларының функциялары үлкен адамдарға характерлі болған орташа көрсеткіштерге жақынырақ.