Сабақтан тыс орындалатын жұмыстар мұғалімнің тапсырмасы бойынша жекеше немесе топпен бірге бірігіп оқушылардың міндеті түрде орындайтын практикалық жұмыстары.
Сабақтан тыс орындалатын жұмыстартар төмендегідей формада ұйымдастырылады.
- Биология кабинетінде орындалатын жұмыстар
- Тірі табиғат мүйісінде орындалатын жұмыстар.
- Табиғатта орындалатын жұмыстар.
- Оқу – тәрбие учаскесінде орындалатын жұмыстар.
Осылайша орындалатын сабақтан тыс жұмыстардың соңында сабақ кезінде көрсетілетін тәжірибелер кеппешөптер коллекциялар, монтаждар, бақылаудың қорытындылары дайындалады.
Кластан тыс квпшілікпен орындалатын жүмыстар
Кластан тыс биологиядан өткізілетін экскурсиялар, барлық биология курстарынан әртүрнлі тақырыпта откзіледі. Мысалы өсімдіктену курснан откізілетін таным жорықтардың такырыбы: «Жабайы өсімдіктер», «Өсімдік және топырақ», «Даладағы осімдіктердің тіршіліктері», «Су астындағы өсімдіктер», Тас бетінде және қорған бетінде өсетін өсімдіктер», Адам серігі», «Күздегі өсімдік тіршілігі», «Көктем кезіндегі өсімдік тіршілігі», «Бақтагы өнер ескерткіштері».
Жазғытүры еткізілетін кепкүндік жорықтар оқушылар үшін ете қызықты өтеді. (экспедиция). Кошсүндік экспедициялар комшіексті және арнайы болып болінеді. Комплексті экспедициялар олкетану мөселедерін қамтиды, биология, геоірафия, өлке тарихы, гология т.б. эксиедицияны біриеше мүғалім мамандар басқарады.
Аранйы экспедицияны үйымдастыру оңайырақ Экспедицияның максаты- жергілікті жердің флорасы мен фаунасын зерттеу. Материалдар жинақтап, пайдалы өсімдіктердің осу ортасын анықтап, мектеп тәжірибе-учаскесінде олардың түқымдарын жинақтау.
Экспедиция кезіндегі барлык оқиғалар күнделікке жазылады. Барлық биологиядық танымжапырақтардың негізгі максаты олкетану және табиғатты қорғау, оқушыларды осы түрғыда тәрбиелеу, экологаялык, экономикалық тәрбие қалыитастыру. Биолоигянын. қызықты мәселелрін қамтитын копшілік гылыми кештердің тәрбиелік мәні зор.
Конференцияларда 5-10 минуттық баяндамалар оқылады. Баяндамаларға қосымша иллюстрациялар дайындәлады. Оқушылардың ғылыми—зерттеу тақы-рыбы боиынша, сызбалар, коллекциялар, суреттер, та-лицалар, видео, кинофильмдер т.б.
Биологиялық кештер мен конференцияларды ұйірменің барлық мүшелеріне, кластарға иемесе бүкіл мектеп оқушыларына арнап өткізеді.
Ғылыми кештердің конференциядан айырмашы-лығы көркемдік жағына айрықша көңіл беледі. Бүл жағдайда сана мен сезім тығыз байланыста болып, оқушыдарға үлкен эсер қалдырады.
Кештің ең негізгісі- биологиялық маңызы, мазмүны. Биолоиялық кештерге оқушыларды көптеп қатыстыру тиімді. Олар залды көркемдуге, газет-журналдар шығаруға, кітаптар көрмесін үйыдастыруға, оқушылардың өзіндік жүмыстарын орындауға ат са-лысады.
Табигат кампаниялары тек кластантыс орындалатын жүмыстың формасы ғана емес, ол қоғамдық лайдалы жүмыс.
Кампаниялардың тақырыптары табиғатты қорғаумен байланысты:
«Қүстар күні», «Бақ аитасы», «Сабан той» т.б. Оқушы-лар үіііін бүл кампания мерекеге үласады.
Кампания жүмыстарына үйірме мүшелері, класс, бүкіл мектеп оқушылары қатысады.
Қүстар күнін откізу жануартану сабақтарында «Қүстар» тақырыбын өткізуден басталады. Оқушылар қүстарға үйшік жасап, бақьтлау жүмыстарын қүстарға жүргізеді, қыс мезгілінде қүстарды қоректендіреді.Қүстар күнін атап өту наурыз айындағы, көктемгі демалыс кезеңіне сәйкес келеді. Бүл күн балалардың ертеңгіліктерімен басталады. Өзінің бағдарламасьша жас табиғатшылар дайындаған хабарламаларды енгізеді. Хабарламаларды қүстардың падасы, олады қоргау туралы өлең— жырлар, викториналар, билер, орындалады. Соңында оқушылар өздері дайьгндаған қүстардың үйшіктерін мектеп аймағына, саябақтарға орнықтырады. Жаз айларында үйшіктерге қоныстанған қүстардың тіршілігіне бақылаулар жүргізіледі.
Осындай жүмыстарды орындау барысында оқушылар есен жазуға, сурет салуға, сызбалар сызуға, зерттеу жүмыстарын орындауға икемделеді, үйренеді.