Биоценоздар арасындағы қатынастар

Биоценоз арасында кездесетін ботик қатынастар-анықтық және жаңа тіршілік мекен жайды иелеу, олардың Биоценоз арасындағы тіршілік орнын анықтайды.

Проф. В.Н. Беклемишев бойынша Биоценоздағы түрлер ара тікелей және жанама қатынастар төрт типке бөлінеді. Олар: трофик, топик, форик және фабрик қарым –қатынастар.

  1. Трофик байланысты, қарым-қатынастар бұл Біоценоз арасындағы бір түр, екінші түрмен немесе оның тірі өкілдерімен немесе олардың өкіл қалдықтарымен қоректенуінен келіп шығады. Мыс: олардың гүл тозаңымен, жолбарыстың түрлі олжаларымен, немесе олардың қалдықтарымен қоректенуі.
  2. Топик бойланыстар, қатнастар бір түрдің тіршілігі нәтижесінде екінші түр ортаның физикалық, химиалық өзгерістерге кездеседі. Бұл қатнас табиғтта әртүрлі көрністе болып, бір түр екінші түр үшін өмір сүру ортасын жаратады. Мыс: тірі организмдерде кездесетін ішкі поразиттердің өмір сүруі үшін жануарлар, адам денесі орта есептелінеді орман шеттері, өсімдік қалдықтары, топырақ бестері көп жануарлар үшін өмір сүру ортасы есептеледі.
  3. Форик қарым-қатынастар биоценоздағы бір түр екніші түрдің таралауына жәрдем береді. Бұл жағдайда транспортшы қызметін көпшілік жануарлар өтейді (зоохория) жануарлар жүніне денесіне өсімдіктердің ұрықтары ілініп,немесе қоректену процесінде ұрық, дән, спораларды (құс насекомдар) тарқалуына себе болады.
  4. Фабрик қарым-қатынастар биоценоз ішіндегі бір түр өзінің өмір сүру жайы үшін екінші түрдің қалдығы, өлік немесе тірік бөлімдерінен пайдаланады Мыс: құстар ұя құру үшін өсімдік жапырақтары, өркені бұталардан басқа құстардың қанаттары жануарлар жүнінен пайдаланады.

Биоценоз ішіндегі әрбір анық түр өзі үшін оптимат табиғи ореада жақсы өседі, көбейеді, дамиды. Түрдің тарқалуында физиологиялық және синэкологиялық оптималдардың әсері бар.

Физиологиялық оптимат-бұл биоценоз ішіндегі түрдің өсу, көбею және даму үшін барлық абнотикалық факторлардың қалай болуы.

Синэкологиялық оптимуль-бұл біоценоз ішіндегі биотикалық байланыстар болып, сол жердегі түр басқа түрлерден әсерінен (жыртқыш, порозит) бөлек бұл жадай түрдің дамуына жадай жасайды. Табиғи жағдайда мұндай жағдайлар аз кездеседі.

Біоценоз ішінде пайда болатын түрлер ара байланыстар, түрлердің бір-біріне қатынасы экологиялық ерекшеліктері, тығыздығы кеңістікте таралуы және түзілісі сияқты заңдылықтарды келтіріп шығарады.