Көптеген тіршілік потенциалдарды атап айтқанда :
Тітіркендіргіш, клетка ішіндегі процестердің реттелуі, нерв жүйесінің жұмысы, бұлшық еттің жиырылуының реттелуі сияқты процестердің негізі биологиялық мембрана биопотенциалдардың түзілуі және тасымалдануы.
Биопотенциалдары заңдар үлкен практиканың мәні бар. Медицинада мүшелер мен ұлпаларға биопотенциалдар туғызған электр өрістерін зерттеугу негізделген диагноздың әдістері бар. Мысалы: электрокордиография, электроэнцмфолография, электромиография. Сонымен бірге ұлпалар мен мүшелерге сыртқы электр мен электростимуляция жасап емдеу әдісі де практикада кеңінен қалыптасады.Тіршілік әрекеті барысында клеткалар мен ұлпаларда электр потенциалдардың мынадай түрі туындауы мүмкін:
1.Тотығу тотықсыздану потенциалдары;
Потенциалдардың бұл түрі 1 молекулалардың 2- молекулаға электрон тасымалдану нәтижесінде туындайды.
2.Мембраналық потенциалдар: мембрана арқылы иондардың консентрациясын градиенті және мембрана арқылы иондар тасымалдайды нәтижесінде туындайтын потенциалдар организмде тіркеуге болатын потенциалдар негізінде мембраналық потенциалдар.
Мембрандық потенциалдар деп-мембрананың ішіндегі цитоплазмалық және сыртқы беті арасындағы потенциалдар айырмашылығын айтады.
Um = Uішкі — U сыртқы
Биопотенциалдар қазіргі жетістіктер мынадай алғы шаралар нәтижесінде мүмкін болады.
Клетка ішілік потенциалдар өлшемінің микроэлектрдің техникалық әдісі жетілдіруіне болады.
Биопотенциалдар күшейуінің жасушаларында болады.
Микропипетканың ігінде күміс мен қапталған күміс сым араласқан. Осындай жіңішке электрод клеткалардың ішіне енгізілген. 2-ші элемент клеткаларын салыстыру электроды клеткалардың сыртында орналасқан.Электроды тұрақты токты күшейтіп күші бар құралған Р жалғайды, сөйтіп мембрананың потенциалдар өлшейді.
Микроэлементтің әдіспен тек алып аксонындағы ғана емес, сонымен бірге барлық жүйке талшықтарын, бұлшық ет клеткаларындағы биопотенциалдарды өлшеуге болады. Мембрананың потенциал 2-ге бөлінеді.
1.Тыныштық потенциал.
2.Әрекет потенциалдары.
Тыныштық потенциал дегеніміз не –қазбаған күйдегі мембрананың сыртқы және ішкі бетіндегі арасында тіркелген электр потенциалдардың айырмасын айтады.Тыныштық потенциал мембрананың 2жағдайда иондардың концентрациясының әрекетіне байланысты болады. Егер қандай да бір ионның клетка ішіндегі концентрациясы ішкі осы ионның сыртқы концентрациясын сыртқы өзгеше болса және мембранада осы иондар үшін өнімді болса онда мембрана арқылы зарядтан бөлшектің ағыны пайда болады.Нәтижесінде жүйенің элементтер нитралдығы бұзылып клеткалардың ішімен сырттың арасында потенциалдар айырмашылығы пайда болады.
Um = Uішкі — U сыртқы
Және осы иондардың ары қарай мембрана арқылы жылжуына кедергі келтіреді,ионның концентанциясының тепе- теңдігі арнағанда электрохимиялық катиондар да теңеседі.Мембрананың тыныштық потенциалдары есептеуде Нерист теңдеуі, Гольдман теңдеуі, Гомас теңдеуі қолданады.
Әрекет потенциалдары:
Электр нерв импульстарға әрекет арқылы тірі организмде рецепторлардан мидың нейрондарына және мидың нейрондарынан бұлшықеттерге ақпараттар тасымалданып тұрады.Тірі организмнің толық электрленген жүйе болып тпбылады. Электрсіз өмір жоқ Әрекет потенциалдары тарихи тұрғыдан тыныштық потенциалынан орта ашылған.Электрлі нерв импульстерін Волоня қаласының анатомия профессоры Я.Гальвани ашты.Ол 1791 ж. Бұлшық ет қозғаласы кезіндегі электрлік күштер туралы деген еңбегінде бақа препаратының бұлшық етінің жиырылуы және импулстер әсерінен болатын.