Республика Ядролык каруды таратпау жоніндегі шартқа ядролық қарусыз мемлекет ретінде қосылды. Қазақстан Үкіметі мен Атом энергиясы жөніңдегі халықаралық агентгік (МАГАТЭ) арасында кепілдіктер туралы келісімге қол қойылды, ол 1995 жылы күшіне енді. Қазір еліміздегі барлық ядролық объектілерге МАГАТЭ-нің кепілдігі бар. Республика осы үйымға мүшелікке қабылданды.
Қазакстан басшылығы ядролық кдрусыздануға көзқарас елдің сыртқы саясатын сигтатгайтынын жақсы түсінеді жоие де ядролык каруды тараптау режимін қолдап, нығайтуға барынша үлес қосу жөнінде үдайы күш-жігер жүмсап келеді. АҚШ кәсіпорындарында оңдеу үшін Үлбі металлургия зауытының аумағынан аса жоғары байытылған ядролык, материалдарды тасып әкету жөніндегі Қазақстан мен АҚШ-тың «Сапфир» деген шартты атаумен аталған бірлескен операциясы казір жүртгың бәріне жақсы белгілі. Конверсия бағдарламасы бойынша жүргізілген тағы бір үлкен жүмыс — Семей полигоныңцағы бүрынғы сынау штольняларының инфрақүрылымдарын жою болды1.
Мүндай жүмыстар оскери мақсаттағы материалдар мен инфракүрылымдарды тікелей жоюмен қоса, бүрынғы әскери-ғылыми үйымдардағы мамандарды жүмыспен қамту проблемасын да шешеді. Сойтіп бүрынғы әскери-зерттеу орталықтарынан «ақылдың шетке кетуі» ықтималдығы азаяды. Бүньщ озі әскери мақсатга қолданылатын технология-лардың таралуы қаупін кемітеді.
Бүрынғы КСРО-ның ядролық бағыттағы ғылыми-тех-никалық үйымдары негізінде 1993 жъшғы мамырда Презвдент Жарлығымен күрылған Қазақстан Республикасының Үлттык ядролық орталығының қызметі атом энергиясын бейбіт мақсатка пайдалану жоне ядролық каруды сынаулардың зардабын жою міндеттерін шешуге толығымен кошірілді. Президент өз кітабында («Ғасырлар тоғысында») былай депжазады: «… қазіргі жағдайда аймақтықжәнеаймақаралык байланыстарды күшейту халықаралық қауіпсіздікті нығайтудың басты бағытына айнала бастағанын түсінетін уақыт жетті. … Ондай дүниенің әр алуандығы мен біртүтастығын ядролық қарумен үркітіп тежеу арқылы емес, әрқилы боліктеріиің озара ықпалдастығын мейлінше кеңейте түсу аркылы ғана нығайта аламыз»1.
Мемлекет саясатының негізгі қағидаттары аймақтағы барлық елдермен бейбіт және тату коршілік қатынастар орнату болып табылады, бүл ядролық қаруды таратпау саласындағы саясаттан да көрінеді. Біз озіміздің жақын көршілерімізбен қарым-қатынаста байланыстарымызды атом энергиясын кез келген мумкін болатын әскери мақсатта қолданудан толық бас тартып, тек бейбіт мақсатта қолдану саласында дамытуды басты назарға қоямыз.
Басқа елдермен ғылыми жэне техникалық байланыстарды дамытқан кезде бұл слдердің таратиау режимін қолдау жоніндегі шараларға қалай қарайтындығын есксру маңызды деп санаймыз.
Республиканың ішкІ саясатында ең басты мәселе Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты МАГАТЭ-нің кепілдігін колдану болып табылады. МАГАТЭ-мен қол қойылған Келісім арқылы біздің мемлекетіміз дүниежүзілік қоғамдастыққа озінің ешқавдай заңсыз эрекетпен айналыс-пайтынын және ядролық материалдарды заңсыз пайдалануға таратпайтынын долелдеп отыр.
Атом энергиясы жоніндегі агенттікте ядролық материал-дарды есепке алу мен бакылаудың мемлекеггік жүйесі талдап жасалып, қызмет етуде. Онда еліміз аумағындағы барлық ядролык материалдар бойынша деректер жиналады, солардың негізінде МАГАТЭ-ге есеп дайындадады. Барлық ядролық объектілерде айына бір рет МАГАТЭ-нің инспекциясы жұргізіледі. Жылына бір рет барлык ядролық материалдарға верификация жасалады. Яғни, ядролық материалдарды есепке алу мен бақылау жүйесі, есеп берулер және МАГАТЭ-нІң инспекциялық қызметі ел аумағындағы ядролық қызметтің еш бүркемесіз ашықтығын қамтамасыз етеді.
Алайда, таратпау режимін сақтаудың сенімділігін арттыру үшін ядролық материалдар мен қондырғылардың өзін қорғаудың тиімді мемлекеттік жүйесін жасау қажет.
Ядролық материалдар мен қосар мақсатга пайдаланылатын материаддарды экспорттауды мемлекет 1996 жылы қабыл-данған » Қару-жарақты, оскери техника мен қосар мақсатта пайдаланылатын материалдарды экспорттауды бақылау туралы» заң негізінде қадағалап отырады. Ядролык импортка бақылау әзірге үкіметтің тиісті қаулысы негізінде жүзеге асырылады.
Сонымен ядролық қару-жарақтардан өз еркімен бас тарткан бірінші мемлекет ретінде Қазақстан дүние жүзі елдерін, атап айтқанда, Үндістан мен Пәкстанды ядролык сынак, откізуден және әскери ядролық бағдарламалардан бас тартуға шақырды.