Жоспары:
1.Комбинация.
2.Жүйелік жақындау. (Системный подход).
3.Есептерді логикалық-эвристикалық зерттеудің және кері байланыстар негізінде шешужоспарын тізбектей корректировка жасаудың жүйелік әдістері.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі:
1.Пошаев Д.Қ. Ғылыми – педагогикалық зерттеу негіздері Шымкент, 2003.
2.Асқаров Е., Балапанов Е., Қойшыбаев Б. Ғылыми зерттеулердің негіздері.Оқу-әдістемелік құрал. А., 2004.
3.Введение в научные исследование (Под. Ред. В.И.Журавлева).М,1998.
4.Герасимов И.Г. Структура научного исследование.- М,1995.
5.С.Мақпырұлы. Курстық және дипломдық жұмыстар. Қазақстан жоғары мектебі. 2005.№4.
6.Загвянский В.И. Учитель как исследователь.- М,1980.
7.Квиткина Л.Г.Научное творчество студентов.-М,1980
8.Е.С.Асқаров,Е.А.Қойшыбаева. Ғылыми зерттеулердің негіздері.А,2004.
9.Соколов В.Н. Педагогическая эвристика. М., 1995. С.110-206.
10.Эвристика. Разработано О.Е.Столяровой.
Қосымша:
1.Роках А.Г. Логика и эвристика научно-технических решений. Саратов, 1991, С.39-87.
2.Гурова Л.Л. Психологический анализ решений задач. Воронеж, 1976.С.32-52, 898-177, 236-304.
3.Шумилин А.Т. Проблемы теорий творчества. М., 1989. С.13-32,54-71.
4.Пушкин В.Н. Эвристика-наука о творческом мышлении. М., 1967.
5.Серебрянников О.Ф. Эвристические принципы и логические исчисления. М., 1970.
Лекция мәтіні
1.Эвристикалық іс-әрекет элементтерінің системасын қарастыру есептерді шығаруіс-әрекетінде информациялық процестерді және ойлаубелсенділігін ұйымдастыруға бағытталған. Мәліметтер және мақсат арасында шамалы информациялық үзінділері бар есеп үшін, оларды жою үшін шамалыәрекеттер керек. Күрделі есептерде эвристикалық іс-әрекеттің көлемі жәнеқажеттілігі артады (өседі), сондықтанбұл есептерді шығару үшін эвристикалық іс-әрекеттердіңкомбинациялары(амалдары) ( комбинация (амал)-бұл бір оймен біріктірілген әрекеттер тәсілінің жиынтығы) және эвристикалық іс-әрекет элементтер жүйесін жұмылдыру қажет; мұндай шешім алғашқы жоспардағыкемшіліктерді жою үшін арналған, ал есептің мәліметтеріжәне мақсаты арасындағы байланыстардыңі ықтималдарына негізделген. Басқаша айтқанда алғашқы жоспар, ереже бойынша, гипотетикалық, онда шындық түйіндері ықтималдармен кезектеседі.Мұндай іс-әрекет ғылыми мағлұматтардың және әлеуметтік іс-тәжірибенің жүйелі тәсіліне негізделеген.(жүйелі тәсіл бұл ғылыми мағлұматтардың және іс-тәжірибенің методологиялық бағыты, обьекттерді жүйе ретінде қарастыруға негізделген) немесе есепті логико-эвристикалық зерттеудің жүйелі әдісі және осындай зерттеу жолында осындай жаңа информацияны алу және пайдалану негізінде жоспарлардың дәйекті (бір ізді) коррекциясы (коррекция алдын-ала келісілген, элементтердің байланысы және бір-біріне тәуелділігі). Жүйелі тәсіл методикасы жүйе анализбен тығыз байланысты, яғни ғылыми және техникалық сипаттағы күрделі проблемалардың шешімін дәләлдеу үшін пайдалынылатын, методологиялық амалдардың жиынтығы.
2.Мұндай әдістер келесі принциптерге (түлкі бастама) және ұғымдарға (пікір) негізделу керек.
1.Іздену –информациялық сипаттағы іс-әрекеттердің барлығы және ойлаудың психологиялық белсендетілуі есепті шешу жоспарын құруға (1), бағытталу керек, ол логика-эвристикалықпроцесте оның зерттеулері коррекцияланады және мәліметтержәнемақсаттың байлансы логикалық дәлелге дейін жеткізіледі, яғниең анық жоспар.
2.Алғашқы жоспарды құрастыру есептің құрылымдықкомпоненттердің ерекшеліктерін анықтауға негізделген, әр бір компоненттерді ұқыпты зерттеу жәнеалдын шешілген нақты есептің ерекшелігін анықтау, олардың шешімініңалгоритмі ұсынылады.
3.Логика-эвристикалық іс-әрекет шешімде жүзеге асады, қарапайым (элементарлы ) эвристикалық іс-әрекеттен бастап анық жоспар құрастырылуы мүмкін. Керісінше жағдайда эвристикалықіс-әрекет күшейтіледі және күрделенеді,онда әр-түрлі эвристикалық операциялар жәнестратегиялар келтіріледі, бұл мүмкін болғанинформациялық ізденуді қамтамсыз етеді.Олар шыңға жақын пікірлермен байланыстырылады.
- Методикада шын білімніңматериалының кемшіліктерін толықтыруға тырысып жатқан жоқ.Ол ізденудіұйымдастыруға, ойлауды белсендетуге және оптималды информациялық жағдайды қалыптастыруға көмектеседі, іздену сұрақтарын және есепті шығарушыны жалпыдан керекті информацияны сұрыптауғаынталандырады.
- Методиканың ең негізгі эдлементтерінің бірі болып ретроспективті зерттеу кезеңі болып табылады, ол шешімнің басқа жолдарын табуға бағытталған, яғни ол келесі есептерді нәтижелі шешуге мүмкіндікті қамтамасыз етеді.
3.Есептерді зерттеуде логико-эвристикалық жүйелі әдіс және кері байланыстардыңнегізіндешешімнің дәйекті ( бір ізді)корректировкасының жоспары
1.Қарапайым эвристикалық іс-әрекетті өткізііңіз. Мәліметтер және белгісчіз арасындалогикалық байланысты орнатуға болама? Егер болса онда жоспар құрыңдар және жүзеге асырыңыз.Ретроспективті ( өткенді шолатын) анализ шешімін тексеріңіз.есептерді талдап қорытуға болама? қайсысын ? Егер шешім табылса, онда сіздің есебіңіз алгоритмдік сипатта болған. Егер жоспар болмаса, онда оны құрастыруға кірісіңіз.
2.Ол үшін есептің компонеттерін әрі қарай зерттеуге кірісіңіз-құрылысы, құрылымы және мазмұны. Алдын кездескен компоненттерден қандай айырмашылықтары бар? Ол айырмашылықтар жоспарға қалай әсер етуі мүмкін?Есептің негізгі түсініктерін белгілеңіз. Олар қандай информацияны әкелуі мүмкін? Анализ , синтез және олардыңкомбинациясының (жиынтығының) негізінде жоспарды құрастыруда мүмкіндігін бағалаңыз.Логикалық және эвристикалық ойлау негізінде жоспардың үлгісін жасаңыз және ондағы кемшіліктерді белгілілеңіз.
- Кемшіліктерді алдымен шындыққа жақын немеседәлелденетін ой арқылы жоюға тырысыңыз. Кейін жақын ой пікірдідәлелді ойғажеткізуге тырысыңыз, яғнидәлелдеңіз. Қай информация жеткіліксіз? Неге күмәнданып жатырсыз? Жоспарды дәлелдеуді жалғастырыңыз.
- Егер сіздің жоспарыңызда әлікемшіліктер болса, сәйкес келетін эвристикалықоперацияныпайдаланыңыз. Соның негізінде жоспардағы кемшіліктерді жойыңыз.
Жоспарды коррекциялаңыз(түзету).
- Жоспарда әліде сезілетінкемшіліктер бар. Сыртқыинформацияны қарастырыңыз. Жасырынды анықтаңыз.Жоспарды коррекциялаңыз(түзетіңіз).
- Жоспарда кемшілік бар. Екі жақты редукцияны (жеңілдеті, жетілдіру ) өткізіңіз. Жоспарға қандай қосымшалар енгізу керек? Мүмкін сіз біренеше эквивалентті(баламалы, құны бірдей ) есептерді көріп жатсыз.
- Шешу мүмкін болмай жатыр. Бір жақты редукция (жеңілдету, жетілдіру) жүргізіңіз. Сізге ең жақын есепті шешу жоспарғакорректировканы (түзетуді ) енгізіңіз.
8.Жоспарда кемшілік бар . Есепке батыл «әрекет»өткізіңіз: Мәліметтерден барлық мүмкін екен дегенөлшемдерді табыңыз, олардыкомбинациялаңыз, жаңаларды алыңыз және т.б. Алғаннәтижелердің байланысын бақылаңыз, жоспарды жақсартатын бағыттарды таңдаңыз. Жоспарды коррекциялаңыз (түзетіңіз).Егер жоспар жеткілікті дәрежедебайланысты болса, біртіндеп қалған кемшіліктерді жойып оны жүзеге асыруға кірісіңіз.
- Бәрі бір сізді жоспарқанағаттандырмаса онда ода елеулі кемшіліктер бар.Басқаэвристикалықоперацияларды пайдаланып оданжаңаинформацияларды табыңыз. Жоспардағыкемшіліктерді жойыңыз.
- Есепті жоспар бойынша шешіңіз. Шешімдіретроспективті (өткенді шолатын) анализ арқылы тексеріңіз. Есепті шешупроцедурасындақиыншылық тудырғанбөлімдерді белгілеңіз. Себебін анықтаңыз. Есепті қатесіз шешуге боладыма? Басқа жоспар болуы мүмкінбе? Қандай? есепті жалпылауға тырысыңыз.
Бұл әдіс оқу есептерін шешуде жүйеліайқындауға, ( жүзеге асыруға) мүмкіндік және жүйеліліккенегізделген. Жүйелілік жүйелі құрылымдардың және олардың өзар қарым-қатынасытң әртүрлілігі туралы ғылым.Яғнибұл жағдайда педагогикалықэвристиканың барлық мүмкіншіліктерін пайдаланады. Бұл әдістің құрылымы кері кері байланысқа негізделген. Іс-әрекеттің әрбір кезеңі бұл мақсатқажетудің белгілі қадамы.