Кәсіпорынның өндірістік бағдарламасы — номенклатура, нарық талап ететін тауарларды және қызметтерді, сапасы мен мерзімін, жылдық көлемін сипаттаушы өнім өндіру мен сатудың ауқымды және кешенді жоспары.
Кәсіпорынның өнім өндіру көлемі бейнелік, еңбек, бағалық өлшемде жоспарлануы мүмкін.
Өндірістік қызмет көлеміне 3-5 жылға болжам жасалады, бірінші жылы ай сайын болжам жасалса, екінші жылы-тоқсан сайын болжам жасалады.
Тауар өндіру номенклатурасы және өндіру көлемі, жұмыстарды және қызметтерді орындаудың еңбек өлшемінде сипатталатын (норма-сағат) кәсіпорынның (фирма), бір айда (тоқсан, жыл) тауар өнімін өндіруі, келесі формула бойынша анықталады:
n
ТП =e Tшт. X Nг /60.
I=1
Ондағы ТП – тауар өнімін өндіру, н-ч;
n — өндіретін өнім немесе жұмыс номенклатурасы;
Тшт. – уақыт, өнім бірлігінің нормативтік еңбек көлемі, мин/дана.
Nм,кв,г – (сұраныс) өнім шығарудың айлық, тоқсандық, жылдық көлемі, дана.
ТП1 =260*8300/60=3567 н/ч
ТП2-170*8300/60=23517 н/ч
ТП3=130*8300/60=17983 н/ч
ТП4=60*8300/60=8300 н/ч
ТП5=110*8300/60=15217 н/ч
ТП6=150*8300/60=20750 н/ч
ТП=121734 н/ч
Кәсіпорынның (фирма) тауарлық өнімінің бағалық көрсеткішінде бір айда шығарылатын өнімді (сұраныс) өнім бірлігінің нақты шамасына көбейтіледі, оған келесі формула қолданылады:
п
ТПст.=e Nм,кв,г, ХЦ,
I=1
Ондағы ТПст. – тауар өнімін өндіру, сом;
Nм,кв,г — өнім шығарудың (сұраныс) айлық, тоқсандық, жылдық көлемі, дана.
Ц — өнімнің, жұмыстың және қызметтің, сом/дана бірлігінің шамамен алғандағы нарықтық құны;
П – шығарылатын өнімнің немесе жұмыстың номенклатурасы;
ТПст=3000*8300=24900 мың сом.
Жоспарланатын тауарлық өнімді 1 таблицаға жинақтаймыз.
1 таб.
| Көрсеткіштер | Сомасы |
| Жылдық өнім өндіру, мың дана | 8,3 |
| Жеке уақыт, мин/дана | 14,7 |
| Шығарылатын өнім көлеміне жұмсалатын уақыт мың | 121,7 |
| өнімнің құны | 3000 |
| Тауарлық өнім шығару, мың сом | 24900 |
Өнімдерді күтілетін инфляцияға сәйкес есепке алып бағалайды (айына 2%).
Аяқталмаған өндірісті жоспарлау
Есептеу IV тоқсанның мәліметтері бойынша жүргізіледі.
Аяқталмаған өндірістің көлемі, жоспарланған айлық (тоқсандық, жылдық) өндірістік бағдарламаны әзірлеу барысында, шынайы, сол сияқты бағалық көрсеткіштерде есептесе алады. Бағалық өлшемде аяқталмаған өндіріс келесі формула бойынша есептеледі:
АӨ=Тц Х С Х Кн.з./Дп
Ондағы АӨ — кезең соңындағы аяқталмаған өндірістің нормативі,сом;
Тц — өндіріс циклінің ұзақтығы, күндер;
Стп – тауарлық өнім шығарудың құны,
Кн.з — өнімге жұмсалатын шығынның өсу коэффициенті
Дп – жоспарлы кезеңдегң күндер саны
Өндірістік циклдың бір өнімді шығаруға жіберген уақыты, циклдарға кеткен уақытты жинақтаумен есептеледі:
а) өндеу процессі (айналым қоры)
б) фабрикаттарды бір жұмыс орнынан екінші орынға беру, сондай-ақ дайын өнімді қоймаға өткізу (аяқталмаған өндірістің көлік қоры);
в) өңделетін өнімнің операциялар мен цехтардың арасында болуы (айналым қоры);
г) өңделетін өнімнің сақтандыру қорында болуы
Шығындардың өсу коэффициенті мына формула бойынша анықталады:
Кн.з. = (Ум+1) 2,
Ондағы Ум — өнім құнының материалдық шығындарының жеке салмағы.
Мз=[(0,052*10000)+(0,026*7000)+(0,016*8000)+(0,0065*20000)+(0,04*50000)]*8300
=12765400
Ум=12765400/20750000=0,62
Кн.з. =(0,062+1)/2=0,81
НЗП=(65*20750000*0,81/4)/92=2968716 т.
Шығындардың өсу коэффициентін есептеуді 2 таблицада жинақтау.
Шығындардың өсу коэффициенті
2 таб.
| Көрсеткіш | Сома |
| өнімнің өзіндік құнының материалдық шығындары, тең. | 12765400 |
| Тауарлық өнімнің өзіндік құны, тең. | 20750000 |
| Ауыл шаруашылығы өнімінің МЗ жеке салмағы | 0,62 |
| Шығындардың өсу коэффициенті | 0,81 |
Аяқталмаған өндіріс нормативінің есебін 3 таблицаға жинақтау
3 таб.
| Көрсеткіш | |
| Цикл күндерінің ұзақтығы, күндер | 65 |
| Тауарлық өнімнің жоспарлы өзіндік құны, тең. | 20750000 |
| Шығындардың өсу коэффициенті | 0,81 |
| Жоспарлы кезеңдегі күндер саны | 92 |
| Жоспарлы кезең соңындағы НЗП | 2968716 |
Жаппай өнім өндіруді жоспарлау.
Жаппай өнім өндіру дайын өнімнің сомасын көрсетеді және кәсіпорынның аяқталмаған өндірісінің қалдығын өзгерту.
ЖӨ = ТӨ + DHЗП,
Ондағы ЖӨ — жаппай өнім, тең.
ТП – тауарлық өнім, тең.
DНЗП – аяқталмаған өнім қалдығын өзгерту, тең.
ЖӨ = 6625-337= 5888 мың тең. тоқсанына, 5888*4=23552 мың тең. жылына.
DНЗП=2688*1,2-2969*1,2=-337 мың тең.
Мұндағы екі көбейткіштер өзгермейтін көтерме бағамен көрінуі керек.
Аяқталмаған өндірістегі қалдықтың өзгеруін көрсету үшін, бағадағы аударма коэффициенті былай есептеледі:
k=NG/Cmn=(24900000)/[(2500*8300)/4]=1,2
ондағы ТП-тауарлық өнімді 4 тоқсанда шығару, тең.;
Стп-тауарлық өнімнің 4 тоқсандағы өзіндік құны, тең.
Жаппай өнімнің есептемесін 4 табл. Жинақтаймыз
4 табл.мың тең.
| Көрсеткіш | |
| Тауарлық өнім | 24900 |
| Айдың басындағы НЗП | 10752 |
| Айдың соңындағы НЗП | 11876 |
| НЗП өзіндік құны бойынша өзгеруі | -1124 |
| Көтерме құнға ауыстыру коэффициенті | 1,2 |
| Көтерме құндағы НЗП өзгеруі | -1349 |
| Жаппай өнім | 23552 |
Тұтынылған өнімді жоспарлау
Артылып жіберілетін өнімнің көлемін жоспарлау
Артып жіберу жоспары келесідей анықталады:
ОП=ТП+(Огпскл-Огпскл)
Ондағы ОП-артылып жіберілетін жүктің көлемі, мың тең.;
Огпскл және Огпскл – жоспарланған кезеңнің басы мен аяғында қоймада қалған жылдық өнімнің қалдығы, мың тең.
Аяқталған жоспарлы кезеңде қоймада қалған жылдық өнімнің қалдығының шамасы қоймадағы жылдық өнім қорының нормасы негізінде анықталады.
Жоспарланған кезеңнің соңына қоймадағы жылдық өнім қорының нормасы формула бойынша есептеледі:
Огпскл=Тотгр. Х ТП күн сайын
Ондағы Тотгр. –қоймадағы жылдық өнім қорының нормасы;
ТП күн сайын-бір күндік өнім шығарудың құны, мың тең.
Тотгр. =20 күн
Тп күн сайын=24900/365=68 мың тең.
Огп» скл=20*68=1360 мың тең.
ОП=24900+(903-1360) = 24443 мың тең.
Қоймадағы өнім қорының жылдық нормасы, уақытты жинақтау арқылы анықталады:
-өнімді партиялап шығару көлеміне дейін жинақтау және толықтыру, келісім, тапсырысқа сәйкес, сұрыпталым және т.б.;
-транзиттік нормаларға сәйкес артылып жіберілетін тауардың көлеміне дейін өнімді жинақтау;
-НЗП – да есепке алынбаған жағдайда өнімді қаптау және реттеу;
-тұтынушы белгіленген мерзімді тиеп алып кететін өнімнің қоймада сақталуы;
-өнімді кәсіпорын қоймасынан шығарып темір жол стансасына немесе айлаққа дейін тасымалдау;
-өнімді вагондарға, кемеге, баржаға тиеу;
-тиелетін өнімді жүк тасымалдаушы ұйымдарға тапсыру;
-тұтынушының өнімді тасып алуына қатысты өзге де операциялар.
Жылдық өнім қорының нормасын есептеу №5 табл.
5 табл.
| Операция атауы | Ұзақтығы, күн |
| Өнімді партиялап шығару көлеміне дейін жинақтау және толықтыру, келісім, тапсырысқа сәйкес, сұрыпталым | 9 |
| Транзиттік нормаларға сәйкес артылып жіберілетін тауардың көлеміне дейін өнімді жинақтау | 8 |
| Өнімді қаптау және реттеу | 2 |
| Өнімді кәсіпорын қоймасынан шығарып темір жол стансасына дейін тасымалдау | 0,5 |
| Өнімді вагондарға тиеу | 0,5 |
| Қоймадағы өнімнің барлық жылдық қоры нормасы | 20 |
Тасымалданатын өнім көлемін есептеу 6 табл.
6 табл.
| Көрсеткіш | Жыл |
| Тауарлық өнім | 24900 |
| Жоспарлы кезеңнің басында қалған жылдық өнім қалдығы | 903 |
| Күндегі қор нормасы | 20 |
| Бір күні шығарылған өнім құны | 68 |
| Жоспарлы кезеңнің соңында қоймада қалған ГП қалдығы | 1360 |
| Тиеліп жіберілген өнім | 24443 |
РП = ОП +(О’т.о. – О’’т.о.).
Ондағы РП-тұтынылған өнім көлемі, мың тең.
О’т.о. және O’т.о.-жоспарлы кезеңнің басында және соңында тиеліп жіберілген тауардың қалдығы, мың тең.
Жоспарлы кезеңнің соңында тиеліп жіберілген тауарлардың қалдығы, өнім дайындаушы-кәсіпорын есеп шотына қаржы түскенге дейін банкке шот беру мезетінен құжаттама айналымы уақыты нормативі негізінде және күн сайынғы өндірілген тауарлық өніммен анықталады.
О”т.о. = Тр Х ТП күн сайын
Ондағы Тр-жоспарлы кезеңнің соңына тиеліп жіберілген тауар қорының нормасы, күн;
ТП күн сайын-күн сайын шығарылатын өнім құны, тең.
Тр=20 күн
О”то=20*68=1360 тең.
РП=24900+(1806-1360)=25346 мың тең.
Тұтынылған өнім көлемін есептеу 7 табл.
7табл.
| Көрсеткіш | Жыл |
| Тиеліп жіберілген өнім | 24443 |
| Жоспарлы кезеңнің басында тиеліп жіберілген тауардың қалдығы | 1806 |
| Жоспарлы кезеңнің соңында тиеліп жіберілген тауар қорының нормасы | 20 |
| Жоспарлы кезеңнің соңында тиеліп жіберілген тауардың қалдығы | 1360 |
| Тұтынылған өнім | 25346 |