Жоспар.
- Кіріспе
Германияныңбіртұтасмемлекетбірікпеуініңсебебі.
2.Негізгібөлім
Көтерілістің басталуы.
а) Көтерілісшілердіңкөтеріліскешығусебебі.
ә) Германияныңбірігуі.
б) Германимпериясыныңқұрылуы.
в) Отызжылдық соғыстанкейінгігерманмемлекеттері. Пруссия.
- Қорытынды
Германияныңбіртұтасмемлекетболыпбірікпеуінің себебі.ХІ ғасырдабарлық жердегі сияқтыГерманияда да шаруашылықдамибастады.Қалаларөсті, соныңішіндегі ең ірілері тұтас өлкенің қыстақтары мен шағын қалашықтарын өзіне тарта бастады. Дегенмен Германияның бірде-бір ірі қаласы Франциядағы Париждей немесе Англиядағы Лондондай бүкіл елге орталық бола алмады. Мұнда ірі қалаларөзара емес , көбінесе басқаелдерменсаудажасады.Сондықтан да немістіңқалатұрғындарыАнглияныңнемесеФранцияныңқалахалқысияқтыбіртұтасмемлекетқұруғаоншалықтыұмтылғанжоқ.
Басқаелдердеұсақжәнеорташафеодалдаркорольдіңтірегіболыпотырғанда,Германиякнязьдергетәуелдіболды.Оларбұлжердеорталықүкіметкесенімді тірекболаалмады. Өйткеніөтеәлсізеді.
Германияныбіріктіружергіліктіорталықтардыңайналасындажүріпжатты.Мұндабіртұтасорталықтандырылғанмемлекеттіңорнынакорольгетәуелсізкнязьдердіңбасқаруыменкөптегенмемлекеттерпайдаболды.
1815-1848жылдарыгерманмемлекеттерідекапиталистікқатынастар қарқындыдамыды.Пруссиядашаруашылықбуржуазиялық-юнкерлік шаруашылыққаайналабастады.БатысжәнеОңтүстік-батысГерманиядаірішаруашылықтардыңпайдаболуыжәнешаруалардың кедейленуікеңауқымалды.
Жекемемлекеттердіңэкономикалықбірігуіне 1834жылыПруссияныңынтасыбойыншақұрылғанНеміскеденодағыныңзормаңызыболда.Немісмемлекеттеріндеөнеркәсіптіктөңкеріскеңетекалып, теміржолдарсалынды,тау-кенжәнеметаллургиялықөнеркәсіпөсті.Машина жасаужәнетоқымаөнеркәсібідамыды.
Қалардыңөсуіменбіргеауылшаруашылығыныңтабысыартты.Қалаларғаапарыпнанменетті,сондай-ақжүнмензығырдытиімдісатуғаболареді.Өзшаруашылығындаөнімдікөбірекалуүшінфеодалдаршаруалариеліктерінқысқартып,мырзаларегістіктерінкеңейтеберді.Оларқауымдықжерлердібасыпалды,шаруаларғарманнанқуағаштардыжинауға,өзендерментоғандарданбалықаулауға ,жайылымдарғамалбағуғатыйымсалды.Жериесіқайтысболғаншаруаныңқора-қопсысыноныңекі-үшұлына бөліпберіп,содансоңоныңәрқайсысынанәкелерітөлепкелгендей төлемдіталапеткенжағдайлар даболды.
Кейбір шаруаларөнімдерінқалағасатып, шағынкүнкөріскеқолжеткізді.Бірақсерілершаруалардықұқықсыз сословиедепесептеді.Олардыңқолындағысынүнеміалдапалып,қорлапотырды.Өзмырзасынафеодалдықміндеткерліктенбасқа,шаруаларкнязьгесалықтаржәнешіркеуондығынтөледі.өздерінетүскентөлемненқұтылуүшіншаруаларкейдеқалаөсімқорлығынажалынуғамәжбүрболды.
ФеодалдықезгініңкүшеюінежауапретіндешаруаларГерманияныңкөптегенаймақтарындаодақтарғабірікті.Жасырын қаруланып,көтеріліскеәзірленді.
Көтерілісбасталды.1524жылышаруаларГерманияныңоңтүстігіндекөтеріліскешықты.Бұлтуралыхабарелгетезжайылды.
1525жылдыңбасындаГерманиядашаруаларсоғысыкеңіненөрістеді.Елдіңотүстік- батысындақатарында40мыңғадейінкөтерілісшілерболған 6отрядәрекететті.Қалакедейлерішаруалардықолдап,оларғақосымшакүшжіберді. Монастырларменфеодалзамоктарыөртелді.Шаруаларфеодалдықміндеткерліктержазылғанқұжаттардыжағыпжіберді.Мырзаныңмалынбөліскесалды,феодалдарбасыпалғанқауымдықжерлердіқайтарыпалды.Оларкатоликтершіркеуқызметшілеріментақуалардықуып жіберді.Шаруаларотрядтарыжақындағанбойдакөптегендворяндарқалаларғақашты.
Көтерілісшілернеүшінкүресті.КөтерілісбасталаралдындаМюнцерменоныңжақтастарышаруаларғахатарнады.Ондахалықтыақсүйекжәне дінбасымырзалардыңезгісінентолықазаттықалу,замоктарменмонастырлардықирату,қарсылық көрсеткендердіаяусызжазалауүшінодаққабірігугешақырды.Бұлкөтерілісшілертарихындағыеңбатылбағдарламаболды.
БірақшаруалардыңбәріМюнцерұсынғандайіс-қимылғабарғанжоқ.Олардыңнеғұрлымакқаттылығыфеодалдарменкелісімгекелугедаяртұрды.Шаруаларотрядтарыныңбасшыларыбасқасып, «12бап»депаталатынбағдарламажасады.
Көтеріліске шыққан шаруалар. «12 бап» атты кітапшаның мұқабасы.
Өйткенішаруалар талаптары12тармақшадабаяндалғанболатын.Көтерілісшілержекебастәуелділігінжоюғаұмтылды:«Осыкезгедейінбіздіменшіктіадасдардепесептеуәдетболыпкеледі,албізеріктіболғымызкеледі.».Оларбасыпалынғанқауымдықжерлердіқайтаруды,барщина,алым жәнеондықсалымдыазайтудыәрбірқыстақшіркеу қызыметшілерінөздерітаңдапалуғарұқсатберудіталапетті. «12бап»шағынкітапшатүріндебасылып,шаруаларарасынатаратылды.БұлбағдарламаМюнцердіңталаптарынангөрікөңілгеқонымдыеді.
Ауқаттықалалықтаршаруаларкүресінөз мүдделерінепайдаланыпқалуғатырысты.Хейльброннқаласындатағыбірбағдарламажасалыа,ондабайқалалықтаримператорбилігінкүшейтуді,бүкілГерманияүшінортақ заң, бірыңғайақшаменөлшеменгізуді,елішіндегібажсалығынжоюдыталапетті.Осыныңбәрі елдіңбірігуінежәнеөндіріспенсауданыңөркендеуінесептігінтигізуітиіс.Шаруаларбасеркінсатыпалу міндеткерлігіненбосатылуға тиісболды.
Көтерілісжалыныбарлықжердішарпыды.ОрталықГерманиядағыТюренгияаймағындашаруаларғақалакедейлеріментау-кенжұмысшыларықосылды.ТюренгиядағыкөтерілістіТомасМюнцербасқарды.
Күрестіңбасынан-ақМюнцерМюльхаузенде тұрды.Бұлқаладахалықбайларбасқарғанбұрынғықалалықкеңестіқуыпжіберді.ЖаңақалалықкеңескеМюнцердіңжақтастарыкірді. Көтерілісшілеркүрескедайындалып,әскериіскежаттықты,шіркеуқоңырауларынанзеңбіректерқұйды.
Бірақшаруаларотрядтарыбірүлкенәскергебірігеалмадыжәнеортақбасшылығыдаболмады.Әрбіраймақташаруалардербесіс-қимылжасады:сондықтанолардворяндаршабуылғашыққандабір-бірінекөмеккөрсетеалмады.
Лютералғашындакөтерілісшішаруаларғажаулықпиғылдаболғанжақ. Реформациякөсеміненқолдаукүткеншаруалароныңпікірінбілуүшін«12бапты»жіберді.БірақолжекетәуелділікІнжілгеқайшыкелмейдідепжауапберді. Лютершаруаларсоғысыныңқұлашжаюынанқорқып,феодалдаржағынашағыпкетті .«Қарақшыжәнетонаушышаруалартобырынақарсы»деген шығармасындаол князьдердікөтерілісшілердібасуғажәнежоюғашақыраотырып: «қолынанкелгенәрбірадамолардыұрыпсоғып,тұншықтырыа,ашық тақұпиятүрдедеараларынажіксалуыкерек, бүлікшіадамзәрлі,улыекенінұмытпаукерек,онықұтырғанитсияқтыөлтіргендұрыс», — деді.Байқалалықтаркнязьәскерлерінеқалақақпаларынайқараашты.
Германияныңоңтүстікбатысындашаруаларғақарсыасығысжинақталғандворянәскерлерішықты.Көтерілісшілердворяндардабірнешеесекөпеді.Бірақшаруаларкөтерілісісін,соғыстәртібінбілмеді:олараңғалсенгіштікпенжауларыменкеліссөзгебарды.Қиынжағдайдақалғандворяндар,егеркөтерілісшілерүйлергетарқасаолардың барлықталаптарынорындаймыздепуәдеберді.Шаруалардыңбірбөлігібұлуәдегесеніпқаруларынтастады.Солкездедворяндарсатқындықпеншаруаларотрядынатапберді де,олардыбір-бірлепталқандайбастады.
Тюренгиядакнязьдеркөтерілісшілергеқарсыжалдамалыәскердіжіберді.Мюнцер8мыңдықотрядпенФранкенХаузенқаласының жанындағытауғаорналасты.Шаруаларөзлагерінарбаларменжәнеор қазыпқоршады.БірақМюнцердіңқосынынашарқаруланғанеді.Князьжалдамалыларышабуылғашықты.Олардыңартиллериясышаруаларғакөпзиянтигізді.Жалдамалыларлагерьгебасыпкіріп,5мыңдайадамдықырыпжіберді.
Мюнцербасынан жараланыптұтқынғатүсті.Олқаталазапқаерлікпентөзіп,князьдердіңбұйрығыбойыншаөлім жазасынакесілді.
Жекелегенаймақтардакөтерілісшілеротрядтарыоданкейіндеұзақуақытбойықарсыласты. Шаруалардыталқандайотырып,князьдеролардықаталдықпенжазалады.Тұтқындардыазаптады,асыпөлтірді, отқажақты.Опатболғандардыңсаны100мыңадамнанасыпкетті.
Германиядаөнеркәсіп пенсауданыңөркендуіүшінфеодалдықтәртіптердіжоюжәнеелдібіріктіруқажетболды.БұлміндеттерРеформацияменшаруаларсоғысыныңбарысындашешілмеді.Шаруаларсоғысыжеңіліскеұшырағаннанкейінгі300жылбойыГерманиядашаруалардыңжекетәуелділігіменфеодалдықміндеткерліктерісақталыпқалды.
Елдібіріктіруәрекеттерініңде,орталықтанғанмемлекетқұрудыңсәтітүспеді.Князьдердербестігінарттыратүсті,алқалалароларғатолықбағынды.
ШаруаларсоғысыЕвропадафеодалдықтәртіптітөңкерісарқылықұлатуғажасалғантұңғышсәтсізәрекетеді.
Көтеріліске шыққан шаруалардың ту ұстаушысы мен барабаншысы.
Германияныңбірігуі.ПруссияСардиниякорольдігінеқараған,ХІХғасырдыңортасынақарайұлыдержаваларқатарынакірді.Бірақкүшіжәнеықпалетудәрежесібойыншасоңындаболды.ХІХғасырдыңбасындағыәскериреформаныңнәтижесіндекүштіәсерқұрылып,Пруссияұлыдержаваларқатарынақосылаалдыжәнебасқагерменмемлекеттерініңесебіненөзаумағынұлғайтты.ПруссияныңқұрамынатабиғиресурстарыбайГерманияныңдамығанаумақтарыкірді.ПРусиияаумағынаөзгегерманмемлекеттерісыналайкіріпжатқандықтан,Пруссияжалпыгермандықістергеараласуғамәжбүрболды.
Пруссиянемістұрғындарымекен еткенпротестанттықмемлекетболды.НемісұлттыққозғалысынждақтаушыларПруссияныңГерманияныбіріктіруәрекеттерінеүлкенүмітартты.
Корль ІҮФридрихВильгельмнауқастанып,өзөкілеттігін ағасы ІВильгельмге бергенненкейінПруссияішкігермандықістерменайналысабастады.ОнытолғандырғанбастымәселеАвстрияныәлсіретужәнебарлықгерманмемлекеттеріПруссиямаңынабіріктіруболды.1862жылыжаңакорольөзініңбіріншіминистріетіп47жастағыОттофонБисмарктітағайындады.
ХІХғасырбасындағыреформаларПруссияәскерінжалпыхалықтықәскергеайналдырды.Бисмаркәскергебасакөңілбөлді.Бисмарктіңжәнеоныңкөмекшілері-әскериминистрАльберхтфонРоонныңжәнебасштаббасшысыГельмудфон МольткенніңПруссиялықәскерЕвропадағыеңкүштіәскердіңбірінеайналды.
1864жылғыПруссияменАвстрияныңДанияғақарсысоғысыАвстрияныңталқандалуынабастамаболды.Даниямемлекетініңқұрамынанемістертұратынекіпровинция-ШлезвигжәнеГольштей болатын.Даниябюұлсоғыстажеңіліске ұшырағаннанкейінПруссияШлезвигті,алАвстрияГольштейндібасқарубилігіниемденді.
ДанияменсоғысаяяқталғаннанкейінБисмарк провинциялардыбасқаружөніндегі келісімдібұздыдепАвстрияныайыптайбастады.ПруссияГерманодағыныңқарауынаОдақтықайтаұйымдастыружоспарын ұсынды. ЖоспарғасәйкесАвстрияодақтаншығарылатынболды.Германодағыныңжалпыәскеріжәнедауысберунегізіндесайланатынпарламент-рейхстагқұрылды.АвстрияПруссияныңәрекеттерінаыптады. жауапретіндеПруссиягерманодағынанөзеркіменшықтыжәнеГерманмемлекеттерінің өзжағынашығуынталапетті.1866 жылысәуірдеПруссияИтали менАвстрияғақарсыәскериодаққұрутуралышартжасасты.
1866жылымаусымдаАвстрия-Пруссиясоғысыбасталды.3 – шілдекүніСадоваелдімекеніжанында220мыңдықПруссиялықәскер215мыңдықАвстриялықтардыңтасталқаныншығарды. Көпұзамайбітімгеқолқойылды. КелісімшартқасәйкесПруссияаумағыоғанкейбірГерманмемлекеттерініңжеріқосылғаннанкейінРеннен Неманғадейінсозылды.Соныменсолтүстікгермандықодаққұрылды.Одақбасшысы Пруссиялықкорольболды.Үкіметтіконслер басқарды. БіріншіконслерболыпБисмарксайланды.
АвстрияГерманияданығыстырылды,АвстриялықимперияИталиядағысоңғыиеліктеріненайырылды.ВенецияаумағыИталиякорльдігінеөтті.Империяныішіненнығайтуүшін АвстриялықимператорФранцИосиф1867жылы Венгрияғаішкіавтономияберді.Орталықүкіметтіңбақылауындасыртқысаясат,қорғаныс,ақшаайналымымәселелеріқалды.МемлекетбіріккенАвстро-Венгриямонархиясынаайналды.АвстриялықимператорВенгрияныңдакорольіболды.
БисмаркГерманияныбіріктірудітекФранцияныталқандағаннанкейінғанааяқтаумүмкіндепсанады. ПруссияныңФранцияменсоғысыПРуссияайналасынанемістердібіріктіріп,Германиядаоныңжетекшілікрөлінбекітедідепесептеді.
Австрияталқандалғаннанкейін,СолтүстікгерманодағыныңконцлеріФранцияменсоғысқадайындалабастады. Бисмарк өзжоспарларынжүзегеасыруғаасықты. ӨйткеніүшіншіНаполеонныңодақтастарыболмады. Бисмарктің арандатушылықәрекеттерініңарқасында1870жылы19шілдедеФранцияПруссияғасоғысжариялады.Пруссиялықәскержақсыдайындалғанболыпшықты.Француздаркүйреудіңалдындатұрды.1870жылытамыздаМецбекінісінде200 мыңдықФранцузәскеріқоршауғатүсіпқалды.Оғанкөмекке жіберілгенмаршалМак-Магонның90мыңдықәскеріСеданбекінісіндеқоршауғаалынып2 қыркүйектетізебүкті.
СоңғыжеңілістуралыхабарПарижхалқыныңашуынтудырды. 1870жылы4қыркүйектетөңкерісбасталды.Францияреспубликадепжарияланды.Бірақасығысқұрылғанәскержеңіліскеұшырады.1870жылықазандаМецбекінісіндефранцузәскерибөлімдерітізебүкті.Пруссияжеңістізорсалтанатпенатапөтті.
Германимпериясыныңқұрылуы..Пруссияныңжеңістеріненсоңгерманмемлекеттерініңмонархтарыпруссиялықкорльгеимператорлықтәждіқабылдаужөніндеөтінішжасады.1871жылы18қаңтардаВерсальсарайыныңайналысарайында Гнрманимпериясыныңқұрылғандығытуралыжарияланды. Жаңамемлекеттің біріншіканцлеріБисмаркболды.Еуропаныңортасындаірімемлекетпайдаболды.ГерманияЕуропадағыкүштердіңжаңаорталығынаайналды.
ОтызжылдықсоғыстанкейінгіГерманмемлекеттері. ГерманұлтыныңҚасиеттіРимимпериясыВестфальбітімініңқорытындысынасай өзініңөмірсүрууақытынтағыдабіржарымғасырғаұзартады. Швейцария менНидерланды (ҚұрамапрвинцияларРеспубликасы)егемендіелгеайналады.Империяныңқұрамына бұрынғыдайнемісеместұрғындардантұратыниспандықНидерланды,Франш-Конте,ШлезвичтіңсолтүстігіндегідаттарЧехия(Богемия)жәнеМоревиядағычехтар,моравтар ,алСилезиядаполяктарменчехтар,Каринтия менКрайнедегікөптегенсловендер декірді.Католицизмменпротестантизмнің таралуаумағысабырлыжағдайдақалыптасып,князердіңконфессиялардыөзгертугеқатыстықұқықтарыдашектеледі.Кольвинизм(реформаттықшіркеу)үшіншіконфессияретіндемақұлданды.Империялықмекемелергекатоликтер менпртестанттықтардыңқызмететудегібіргейлікжүйесіенгізілді.
Соныменқатар,империялардағыкнязьдергеегемендікберутуралыжарлықтыңмаңыздылығыүлкенболды. Империякнязьдіктерінетұрақтыәскерұстаптұру,шетмемлекеттерменөзараодақтықкелісімдержасаудықамтамасызететінзаңшығаружәнеқаруларықұқықтарыдаберіледі.Алимперияныңаумағынакіретінбұлтерриториялықмемлекеттерхалықаралыққұқықтыңсубъектілеріболыпсаналды.Егемендіболып,300-гежуықзайырлыжәнедіни князьдіктер, 51 имперлікқала,41 475имперлікрыцарлықтар (ХҮІІғасырдың ІІжартысында)есептелді.Империяныңкейбіржерлеріндешетелбилеушілеріиелікетсе, (Францияның,Швейцияныңкорольдері,кейіндерікурфюрстГанновенніңкорольдікетуіменАнглиялықтарда)венгркорольдігіне,сондай-ақ ГогенцоллерндерәулетіненшыққанкеурфюрстБранденбургимперияғакірмейтінжерлеріменқоса,Пруссияғаиелікетті.Австриялықтаркейбіродақинституттарыменмекемелерінесәйкес,әсіресе,кайзерлік (императорлық) – бірігусимволдарымен,өзгетерриториялардағымемлекеттердіңқауымдастығынсипаттады.
ИмператорМайнелік архиепископтыңбасшылығындағыдінижәнекурфюрстердіңколлегиясындасайланды.Императораракідікболмаса,үнемі,империяныңөмірсүруініңаяқтауынадейін Габсбургтерәулетініңөкіліненсайланып,Венадатұрақтады.Майнелікархиепископбасқаратынкурфюрстердіңколлегиясыбіріншікуриянықұрды.Алекіншікурияны100дауысқаиеболыпотырғанкняздеркеңесі (дінижәнеақсүйектердентұрған)жабдықтады.Сонымен бірге,өмірсүріпотырғанүшіншікурияқұрамындақалаларкеңесіқұрады. Рейхстагтабарлықүшкурияныңортақшешімінеқолжеткізуөтеқиынболды.Рейхстаттыңшешіміміндеттітүрдеимператордыңмақұлдауыменғаназаңдықкүшкеиеболатын.Империяныңорталықмекемелеріқатарынааулакеңсесіжәнеаулакеңесі,имперліксот палаталарыжататын.
Отызжылдықсоғыстыңзардаптары тұрғындардың көпбөлігішоғырланғанауыл шаруашылығына едәуірқиыншылықтарәкелді.Германмемлекеттерінеаграрлыққатынастардың әртүрлілігітәнболды.ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырларда шығыстанЭльбағадейінгіаумақташетелдерге,әсіресе,, Англия,Голландия,соныменбіргеШвецияғашығарылатынтауарөндірісінебейімделгенірідворяндықшаруашылықтардамыды.Шаруалартікелейжериелерінетәуелділіктежүріп,олардыекіншіжағынанқанайтыналымөтейді.
Соғыссалдарытудырғанимпериятерриториясындағықанаудыңөршуі,салықтыңөсуі менкіріптарлықтыңауыртпашылықтары,біржарымғасырлықмерзімгесозылғаннаразылықтарменжаппайбаскөтерулердіңорынәкелуінеәкеліпсоқтырды.
Әсіресе,ұзақжылдардықамтығаншаруалартолқуларыжиіорыналды.1684жылыауырсалықтарменәскерлердіұстаптұрудыңауыртпашылықтарынақатыстышаруаларшағымынкеріқайтарды.
Кейбіржағдайлардаұлттықезгігеқарсышаруа-славяндардыңдабаскөтерулеріорыналыпжатты.Қарсыласудыңбелсендіәрекеттеріменқатар, шаруаларқиыншылықтаншығудың өзгедежолдарынқарастырабастайды.ХҮІІІ ғасырдыңІІжартысындакөптегеннемісшаруаларыамерикандықотарларменРесейжерлерінеқонысаударады.
Отызжылдықсоғыстанкейінгіимперлік қалаларсаныедәірқысқартылып,олардыңүштенбірбөлігікняздіктергеайналады.Аймақтықмемлекеттерменолардың билеушілерініңсалмағыкүшейгентұстақала –резиденциялардыңдасаныартатүседі.
Отызжылдықсоғыстыңнәтижесіндегіқалалардағықолөнер кәсібінің үлес салмағы соғыс кезіндегітонау, шетел өнеркәсіптеріөнімдерініңнеміс мемлекеттеріне көптепәкелінуі, сондай-ақ неміс саудагерлерінің шикізатты көптеп сыртқа шығаруы салдарынан құлдырау жағдайында болды.Тек, ХҮІІ ғасырлардыңаяғыменХҮІІІғасырдыңбасындағанақала-резиденцияларменбайланыстыөндірісауқымыкеңейебастайды.Тоқымаөндірісіменметаллөңдеугенегізделгенорталықтанғанмануфактураларпайда болды.
Осылайша,ХҮІІғасырдыңІІжартысыменХҮІІІғасырлардағыГерманиядағыхалықтыққозғалыс, негізінен феодалдықтәртіпкеқарсыбағыттала, феодалдыққұрылыстыңіргесіншайқалтып, жаңа қоғамдыққатынастардың іргесінқалайды.
Немістерриториялықмемлекеттеріндегіжаңақоғамдыққатынастар,отызжылдықсоғыстанкейіннығаяжәнеХҮІІІғасырдыңаяғынадейінөмірсүргенабсолютизмжағдайындақалыптасады.Биліктіңабсолюттіктүрініңқалыптасуыныңсебебі шаруаларнаразылығыныңтереңдеуімен,әсіресеқоғамдықтаптардың,оныңішіндефеодалдықдворяндықжәнесаудамонуфактуралықбуржуазияныңарасындағыарақатынасөзгерісініңөршуіболды.
Егер деабсолюттікжүйебірқатарірімемлекеттердебелгілітабыстарғақолжеткізсе,көптегенбилеушілерменақсүйектер,діниелеріөзсаясаттарындакүйрепжатады.
Тұтаснемісұлтыныңқалыптасуынақатыстымәселелергермандықтардыңтерриториялықмемлекеттерініңшашыраңқылығынанпайдаболғанедәуірқиындықтан туындайды.Аумақтағытұрғындардаөздерінбаварлықтар,саксондықтар,бадендіктердеп,аумақтықатауларыменайтатын.Сөйтіп,ХҮІІғасырдыңаяғындақалыптасабастағаннемістің ағартушылықидеологиясыөзініңсипатыжағынкөрсетеді .Өздерініңозықидеяларынтаратудаағартушыларнемісхалқыныңұлттықсана-сезімініңдамуындамаңыздырөлатқарады.НемісағартушылығыныңкөшбасындабелгіліфилософИммануилКантбастаған көрнектіөкілдер,оқымыстыларГотфридВильгельмЛейбницжәнеХристианВольфтартұрды.Осылайшаағартушылықидеялардыңкеңтаралуындамаңыздырөлді,өгеелдердегіденбіршамакөпнемісуниверситеттеріатқарғанболатын.Ағартушылықидеяларынемісклассикалықәдебиетіменмузыкасыныңқалыптасуынаерекшерөлиеленді.Немісұлты,немістариыхшыларыныңпайымдауыншасолуақыттағы ағылшындарменФранцуздардағыдай «мемлекеттікұлт» (Statsnation)сияқтыемес, «мәдениұлт»(kulturnation)ретіндеқалыптасады.
Қолданған әдебиеттер.
1.Новаяистория. СтранЕвропыиАмерики. 1-том.Москва «Высшаяшкола».1986 (стр.123-130.458-469)
2.И.Галкин«ОбъединениеГермании»Москва 1951.