Балық аулайтын қармақ пен оқушы дербес компьютері арасында қандай жалпылық бар? Екеуінің негізінде де Intel микропроцессоры жатады. Көпшілік микропроцессорлер түрасында әңгіме алып барғанда дербес компьютерлерді ойлайды. Бірақ бірінші процессорлер түрлі әркүндік кең таралған механизмдерге және инструменттерге орнатылған болатын. 1971 жылы Intel компаниясы өзінің бірінші микропроцессорын үсынғанда бұл технология кележекте қандай күрделі аппараттардың түылуына алып келуі түрасында еш кім ойлағанда емес еді.
Intel корпорациясының қысқы тарихы. Intel (INTegrated ELectronics) корпорациясы 1968 жылы июнь айының ортасында Роберт Нойс және Гордон Мур жағынан ашылған еді, сол кезде оларға Эндрю Гроув – осы кезде Intel-дің басшылар кеңесінің басшысы – қосылған болатын. 1974 жылы корпорацияға оның кележек президенті Крейг Барретт келді.
Бірақ микропроцессорлерді жасау бірінші тәжірибелері Shockley Semiconductor Laboratory –ясында басталған, кейіннен Fairchild Semiconductor –да жалғастырылған болатын. Нойс және Гордон осы фирмалар қызметкерлері еді, олар өздерінің фирмасын ашқанда нәтижеде екі фирманың іс тәжірибелерін өз ішіне алған қандайда алхимик конгломерат болып шықты. Нойске кремний бір пластинкасында екі элементті өткізгішсіз бірден қосу мүмкін деген ой-пікір (идея) келді. 1959 жылы Нойс бірінші болып интегралдық диффузиялық немесе пуркелген кедергілер түрасында баяндама жасады. Ал оларды бір бірінен өкшендендіру (изоляциялау) p-n өтулерді кері кернеу беру жәрдемінде амалға асыру мүмкін екен. Элементтерді бір біріне қосу окиселдегі тесіктерге және олар беттеріне металды пүркеу жәрдемінде қосуға болады. Тағы бір айдан кейін Нойс бір кристалда бірнеше элементтерді жайластыру түрасында баяндама етті. Осы мезеттен интегралдық схемалар түрасындағы ой-пікірлер реал амалға асыру мүмкін болды.
Fairchild Semiconductor – дың табыстар шыңында Нойс және Мур өздерінің фирмаларын Intel-ды ашу үшін босап кетеді.
Осыдан бастап Intel микропроцессорлерді жасайтын әлемдегі ең үлкен жетілдірушісіне айналды. Оның қызметшілері 64 мыңнан астам болып бір жылғы дәреметі 25 миллиардқа (1977 жылғы деректерге байланыс) жетті. Есептеу машиненің мыйы деп жиі аталатын микропроцессор дербес компьютердің және басқа электрондық құрылғылардың негізгі басқару функцияларын амалға асырады.
Intel фирмасының микропроцессорлері. 1971 жылдың қарашасында Intel әлемде бірінші болып 4004 микропроцессорын үш инжинерлер жасап шыққанын жариялады. Ол осы күндері примитив есептелетін 2300 трнзисторға ие болып бір секундте 60000 операциялар жасай алар еді. Осы күндері 25 жыл өткенден кейін микропроцессорлер өте кұрделі өнім болып 5,5 миллион транзисторларға ие және бір секундта жүз миллиондаған операциялар орындай алады.
4004 микропроцессор. 1971 жылы шығарылған 4004 микропроцессор төрт биттық болған, яғни ол өңдеу кезінде, жадта сақтауда төрт биттық сандармен жұмыс істей алған. Ол қалькуляторлар үшін арналған еді. 4004 чип сол кездегі Америка мемлекетінің ENIAC компьютеріне қарағанда қуатты сайман болып шықты. ENIAC салмағы 30 тонна болып 3000 фут квадратқа жететін ауданда жайласқан еді, секундына 5000 инструкция орындай алар еді. Ал 4004 чип 60000 инструкцияларын бір секундте орындай алып 1/6х1/8 дюимда жайласқан болатын. Оны жасаған Хофф өте өнімді шығармашылықты қолға енгізді. Оның шығармашылығы өз кезіндегі Нойс табысынан кем емес еді. Ол кезде процессорлерді чиптағы компьютерлер деп те аталды. Бұл табыс жалпы интеллектуалдық жүйелерді сонымен компьютерлерді де құруға жол ашты.
Микропроцессор 8008 1972 жылы шығарылды. Оның өнімділігі екі есе арттырылды.
Микропроцессор 8080 1974 жылы шығарылып корпорацияға өте үлкен табыстар алып келді. Онда бірінші болып тысқы жад стекі орнатылды. Оның негізінде бірінші «Альтаир» атаулы дербес компьютер жасалды.
8086-8088 микропроцессорлері. 1978 жылы Intel фирмасы бірінші болып 16 биттық 8086 микропроцессор шығарды. Ол бір қатар микропроцессорлер семействосының атасы болып қалды. Оның ішкі регістрлері 16 биттық болып тысқы шинасы 8 биттық еді. 8088 осы құрылғылардың үлкен партиясын IBM фирмасы сатып алып өзінің IBM PC дербес компьютерлерінің мыйы етіп алды.
286 микропроцессорлер. Жаңа идеяларды амалға асырған 286 микропроцессор болды. Ол 80286 атымен 1982 жылы шығарылды. 80286 процессор екі режимде жұмыс орындай алады: реал адрес режимінде ол 8086 процессорды эмуляция етеді, ал виртуал адрестер қорғану режимінде (Protected Virtual Address Mode) немесе Р-режиміндепрограммаистке өте көп мүмкіндіктер жасайды. 286 микропроцессор бірінші болып одан ілгері шыққан микропроцессорлерге арналған программаларды орындай алар еді. Содан бастап бұл принцип барлық кейінгі процесрлер үшінда сақталып келе жатыр. Бұл жоғарыдан төменге қарай сай келуі деп аталады.
386 Intel микропроцессоры. 1985 жылы Intel 386 процессоры жетілдірілді. Ол енді 275000 транзисторлар санына ие болып 32 разрядты көпесептілі процессор болды. Онда енді бір мезгілде бір неше программа орындауға мүмкіншілік ашылды. 386 процессордың ең мағыздылығы ол түрлі операциялық жүйелері басшылығында жұмыс орындай алуында, мысалы, UNIX және MS-DOS.
486 орталық процессор. Intel фирмасы 1989 жылы миллиондан астам транзисторларға ие 80х86 семействосына тиісті процессорды жариялады. Бұл процессорде командалық қатар интерфейсінен графикалық интерфейске өту амалға асырылды. Intel 486 процессорында бірінші болып сопроцессор орнатылып деректерді өңдеу шамалы жылдамдатылды. Онда 8 Кбайттық ішкі кэш жайластырылды. Жаңа операциялар жадтағы семафорлармен жұмыс жылдамдығын асырды.
Pentium процессоры. Pentium процессорының жетілдірілуі 1989 жылдың июньінан басталды. 1991 жылдың ақырында процессор макеті аяқталды. 1992 жылдың ақпанында проекттеу негізінде аяқталды. 22 наурыз 1993 жылы Pentium процессорлерінің презентациясы өткізілді. 3,1 миллион транзисторларды бірлестіріп 32 разрядты Pentium жоғары өнімділікке ие. Pentium процессорының суперскалярлық архитектурасы Intel –ге сай келетін екі конвеерлық индустриал архитектура болып жиіліктің бір тактында екі амал орындауға мүмкіндік жасайды. Тағы бір жаңалық кэш жадының бір неше деңгейге бөлінуі. Оның деректер шинасы 64 разрядты. Pentium процессор компьютерді реал әлемдің атрибуттарымен жұмыс орындауға үйретті: дыбыс, фотобейнелермен. Pentium Pro процессоры.
MMX технологиялық процессорлер.
Pentium II процессоры.
Celeron процессоры
Xenon семействосының процессоры.