Ата аналардың балалары туралы шағымдары.
Ата аналардың балалары туралы жасайтын шағымдарын шартты түрде төрт топқа бөлуге болады:
- Балаларымен байланыстарының болмауы: олардың қалай өмір сүретінін , неге қызығатынын түсінбеуі, балаларының сырласпауы, бірлесе отырып сөйлесудің, мәселені шешу жолдарын талдаудың мүмкінсіздігі, өзінің ата аналық қажетсіздігін сәбиінің бөтендігін сезінуі және т.с.с.
Мұндай проблеманы клиенттерге “ мен оны иүлдем түсінбеймін” немесе” мен балам туралы ешнәрсе білмеймін, ол қайда барады, не істейді, достары кімдер” немесе “ ол маған өзі жайында ешнәрсе айтпайды, жоспарларымен бөліспейді, сенім білдірмейді” және осы секілді шағымдық әңгімелер тән.
2.Балаларының ата аналарын сыйламаушылығы, менсінбеушілігі, оларға дөрекілік көрсетуі, тік мінездік қарым қатынасы, олардың шамалы нәрсеге бола дау дамай шығарып, шиеленіс жағдайлар туғызуы. Балаларының мұндай қатынаста болатындарына шағымдары “ ол үнемі маған дөрекі сөйлейді” немесе “ ол менімен мүлдем санаспайды, үйде ешнәрсе істегісі келмейді, барлығын маған жүктеп қойып ешнәрсеге көмектеспейді” “ Мені менсінбейді, сұрақтарыма тек мысқылдап жауап береді” секілді болады.
Ата аналардың көзқарасы тұрғысында өмір сүріп, олардыңм айтқан ақылдарын орындап жүрмейтін балалары туралы байбалам. Көбіне бұл жерде ата аналар өздерінің балаларын бақытсыз, адасқан, жолы болмайтын, жалғыз және т.б сәтсіздікке ұшырап жүрген адам ретінде көреді. Ата ананың осы позициясы психологиялық кеңес алуға негіз болады Шағымдар әдетте былайша сипатталады: “ Менің балам музыкамен шұғылданғысы келмейді барлық уақытын компютер алдында өткізеді. Ол адамдармен сөйлесуді де ұмытыпқалады ма деп қорқамын”, “ Менің ұлым мотоциклисттермен қосылып алған, оқуы нашар болмаса да оның болашағынан қауіптенемін, айтқаныма көнбейді ”, “ Менің қызым күйеуімен қарым қатынасы өте нашар, мен оған отбасылық жағдайына көмектескім келедіә, бірақ мұны қалай істеуімді білмеймін” немесе “ менің ұлым үш жыл оқыған институтын тастап кеттиі, енді оның болашағы қандай болатынына көзім жетпейді. Ол жаман жолға түстіме деп қорқамын”.
- Балалардың стандартты емес, кейде ассоциялдық өзгермелі мінез құлқымен
байланысты проблемалар:” менің ұлым қаңғыбас болды. Ешқандайсебепсіз үйденкетіп қалады да бірнеше күн тентірегеннен соң үйге қайтып оралады. Ол мектепті детастап кетті”, “ Менің қызым есірткі заттарын қолданалды , оған қалай көмектесуге болады”.
Әрине ата аналардың шағымдары қандай болмасын песихологтың бірінші міндеті – проблемаларды шешу, ата аналардың шағымдары мен бағалары шгындыққа қаншалықты сәйкес келетінін анықтау проблеманы талдау арқылы өзінің диагнозын қою. Бұл үшін өте тиімді жол – нақты фактілердің жинау. Бәрінен бұрын қабылдауға келген ата ана өз тарапынан қосымша сұрақтарсыз барлығын өзі айтып беретін сөзге шебер клиент болуы мүмкін.Соның өзінде мәлімет толық және ақиқатқа сай келуі қиын, сондықтан психолог көптеген қосымша сұрақтардың көмегімен қажетті нәрселерді анықтайды. Ал клиент аз сөйлейтін, сыр сақтайтын адам болса одан нақты оқиғалар туралы ақпарат алу үшін баланың жалпы мінез құлқы ата анакларымен қатынастары қалай жүретіндігі, олар бір біріне не айтатындығы жөнінде ұрыс қағыстың неліктен және қалай туғандығы туралы, мазасыздық пен күдіктік негізі неде екендігі жайында арнайы сұрақтар беруге таура келеді.
Келешектегі кеңес беру немесе коррекция жүргізу әрекеттері туралы болжам жасауға мүмкіндік беретін дәл және нақты психологиялық диагноз қоюдағы маңызды нәрселер мыналар болып табылады:
ата ананың баласы туралы беймазаланудыцң себебі неде, олардың тыныштығын жоғалтудың себебі қаншалықты ақиқатқа сай келетіндігін, маңызды екенін анықтау, басқаша айтқанда бала “ нормадағы қалыпта” болып абылады ма, яғни оның қиындықтары, шеше алмай жүрген мәселелері, өзін,е тән ерекшеліктері тәуелсіздікке ұмтылыстары, өмір туралы түсініктері шынында ауытқулармен сипатталатын болып табылады ма;
ата ананың балаға көзқарасы, өмірлік ұстанымдары шынында қандай екндігі, ата мен баланың тіл табыса алмай жүруінің негізінде қандай проблемаға жақындығын түсіну.
Екі жақтың да позициялары дұрыс болатын оқиғалар жиі кездеседі. Сонымен қатар баланың өзіне сенімсіждігі, сәтсіздікке ұшырауы ата ана ұстанымының дәлелсіздігіне байланысты бала өмірінде неше түрлі қиындықтар мен проблемалар орын алуына негізделген болуы мүмкін. Бірақ кеңес алуға келген клиент ата ана болғандықтан, кеңғес берушінің басты назары оның жеке күйзелістерін шешіге көмектесуге, бала үшін күйзелуі қаншалықты дұрыс екенін анықтауға бағыттау керек..
Кеңес беруге негіз болатын қақтығыстар мазмұны.
Конфликт ( лат – conflicts )- қақтығыс дау жанжал, ол мақсатқа баңғытталған, қызығушылыққа, ұстанымға, оппоненттің көзқарасына, субьекттердің өзара іс әрекетіне бағытталған қақтығысы, қарым қатынас кезіндегі дау- жанжал, келіспеушілік.
Келіспеушілік жағдай – белгілі бір себептерге байланысты ұстанымдардың қақтығысы, қарама қайшы мақсатқа ұмтылыс және соған жету жолдарында қолданылатын әртүрлі әдіс тәсілдер. Келіспеушілік ұғымы сана секілді ғылымда өзіндік мәнге ие. Кез келген адам іштей конфликт жайлы өзінің түсінігі бар, бірақта біздің ұғымымыз конфликт туралы барлық мәселелерді түсіндіріп бермейді.Психологиялық тұрғыда келіспеушілік ұғымы өте кең мағынада қолданылады. Және олар бір біріне сәйкес келмейтін құбылыстардың әсерін сипаттауға пайдаланылады. Келіспеушілік адамдардвың өзара әрекеттесуінің барысында және нәтижесінде, индивидтердің қарым қатынас жасау кезінде туындайды. Сондықтан бұл феномен адамзат қаншалықты өмір сүрсе қанша көп проблемаларды шешетін болса, соншалықты көбірек орын алады. Конфликт пен келіспеушілік тудыратын жағдайдың мәселелері әр уақытта философ ғалымдарды қызықтырып, олардың зерттеу назарында болып келеді.
Келіспеушіліктің туу себептері.
Конфликттік себептерін бес топқа бөліп көрсетуге болады. Олар:
Ақпараттық Әрбір конфликттің негізінде ақпарат жатыр. Ол қақтығысқа түскендердің бір жағына тиімді, екінші біреуіне тиімсіз болуы мүмкін, шынайы немесе жалған, дәл емес фактілер болуы мүмкін, қарым қатынас кезінде жалған хабар келуі мүмкін.
Құрылымдық фактор. Конфликт әдетте әлеуметтік топтардың формальды немесе формальды емес ұйымдасуының нәтижесінде туындайды. Бұған мына мәселелер кіреді: Жекелік, әлеуметтік статус, әр түрлі әлеуметтік нормалар мен стандартты құрылымдар кіреді.
Бағалаушылық фактор. Бұл біз қолдап отыратын немесе терістейтін ұстанымдар. Олар қоғамдық, топтық және жекелік нанымдар жүйесі, идеологиялық, мәдениеттік, діндік, этикалық, саяси мамандық бағалау мен қажеттіліктер.
Қарым қатынас факторы. Бұл қатынас кезінде немесе ол болмаған жағдайда қанағаттану сезімімкен байланысты. Бұл жағдайда қатынастың негізінен, оның мәнін, өзіне және өзгеге байланысты өзара тосулар, қатынастың мәнділігіне қылығына өзіндік және кәсібй мақсатқа және өзіндщік мақсатқа байланысты болуы.
Мінез құлықтық фактор. Егер қызығуларға қысым көрсетілсе, өзіне өзі баға берудің бұзылуы, қауіпсіздікке қысым көрсетілсе, неше түрлі шарттар әділетсіздіктер пайда болса, мінез құлықта эгоизм, жауапкершіліктің жоқтығы, онда бұл фактор конфликтке әкеледі.
Келіспеушілікті диагностикалау.
Келіспеушілік жағдайды басқару үшін оны диагностикалау, яғни келесі мәселелерді анықтау керек.
оның пайда болуының негізгі себебі
қатысушылар
оның орын алуына себепші болған адамдар
конфликттің қайнар көзі болған обьектифті және субьективті жақтары, пікірлердің, жағдайлардың, қажеттіліктердің және қызығушылықтардың бір біріне қайшылас келуі
келіспеушіліктің биографиясы
конфликтке қатысушылардың біріккен іс әрекеті
қақтығысқа түсуші жақтардың қарым қатынасы мен ұстанымдары.
Конфликтке түсуші жақтардың өзар шешімге келе алуы
Диагностикалау жағдайында конфликттің субьективті және обьективті жақтарын бір бірінен ажырату қиын, бірақ оның жолын психолог табу керек.Сонда кеңес сұрушының проблемаларын шешу жолын анықтау оңайырақ болады.