Әлуметтік перцепция механизмдері

Ортақтасу барысында озін өзі, өзгені білу жоне тану механизмдеріне идентификация, эмпатия, аттракция, рефлексия жатады.

Идентификация -езгенің орнына өзін қойып, оның ішкі дүниесін түсіну, озгені тану тәсілі, өзін өзгеге үқсату. Идентификациялану барысында өзгенің қүндылықтары, мінез-қүлықтары, әдетгері өз бойына сіңіріледі. Идентификация, әсіресе, жасөспірімдергс тән қүбылыс. Өздері идеал, кумир ретінде таңдаған кісі (олардың ойы бойынша) не істесе, бүлар да өз іс-әрекетін соған ұқсатуга тырысады. «Оның орнында болсам, мен не істер едім?» сүрағына жауап іздейді. Кішкентай қыз ойнаганда өзін мамасына геңестіреді, анасы қалай сойлесе, сондай дауыс ырғағымен бүл да қуыршагымен сөйлеседі. «Болмасаң да үқсап бақ» деген мақал соның дәлелі болар.

Эмпатия — эмоциялық түсіну, өзгенің ішкі жагдайын оз ссзімдері арқылы қабылдап білу. Эмпатияның негізіндс жатқан жуйт — озгенің ішінде не болып жатқанын, ол не сезіп түрганын, дуниені калай бағалайтынын дүрыс елсстетіп білу. Эмпатиясы жогары дамыған адамның айырмашылығы — бір оқиганы әр адам ортурлі қабылдайтынын, солай қабыддауға мүмкіндігі, құқығы бар екенін мойывдауында. Эмпагия, ортақтасу серігімен эмпатиялык, қарым-қатынас қуру — педагогтардың, психологгардың, әлеуметтік қызметкерлердің маңызды косіби қасиетінің бірі. Эмпатиялық қабілеттерді дамыту адами ортақтасумен тікелей шұғылданатын мамандардьщ басты міндеті болып табылады. Бұндай қабілеттер психологиялык машықтар арқылы шынығады.

Аттракция — озгені танып білудің ерекше түрі, ол озгеге қатысты түрақты жылы сезім қалыптастыруга негізделген. Ортақтасу серігіи жақсы түсінуге, оған қарай достық не сүйіспеншшк сезімдеріне негізделген қарым-қатынас себепкер болуы даусыз.

Әлеуметгік рефлексия — ортақтасу барысында өзін-өзі тану механизмі. Ортақтасу серігі мені танып-білуі туралы білім, өзге адам мені калай қабылдайтынын («сен мені қалай білетініңді мен білемін») елестеіу кабілеті әлеуметтікрефлсксия деп аталады. Басқа адамдармен неғүрлым байланыстары көп болса, басқалар туралы елес мол болса, өзінс басқалар қалай қарайтынын таддай алса, соғүрлым адам өзін терең танып біледі. Озгелерге езін аша білу -өзіндік танудың шарты. Ортақтасу барысывда басқаларға өзіміздің ішкі дунисмізді айқара ашқан кезде өзіміз де өз жанымыздын. байлығына сүңгиміз. Сондықтан, «езівді білу үшін өзгеге ашыл» ерсжесін пайдалануға болады.

Каузалдық атрибуция не себепті жору механизмі әлеумеггік перцеіщия механизмдерінің — омбебап механизмі.

Ортақтасу барысында өзгенің іс-әрекетінің себептерін біз ешқашан толық біле бермейміз, сондықтан, жоқ ақпараттың орнын оз жррамалдарымызбен толықтырамыз.

Әр адамның озгелердің іс-әрекстгерінің себебін түсіндіретін әдеітенген тәсілдері болады.

Түлгалық атрибуция — ор оқиғаның себепшісін, өр жағдайға нақты кінәлі адамды іздеп табатывдардың тәсілі. Мысалы, балгерлер «жанында бір сары кісі жүр екен, содан сақтан» дейді. Кеңес өкіметі «халық жауларын» іздеп қүртуды кездеген. Мүғалім букіл сыньштың олқылығын старостаға жүктеп қоюға дайын түрады.

Жагдайлық атрибуция -нақты адамды емес, жағдайды кінәлайтындардың тәсілі. Мысалы, «газ жоқ болғандықтан, тамақ піскен жоқ», «свет жоқ еді, сондықтан сабағымды істемедім».

Стимулдық атрибуция — адамның өзін, заттың озін кінолайтындардың тәсілі. Күзе қүлап сынды — күзе озі кінолі. Әйелін куйеі үрса — әйелдің озі кінэлі. Мысалы, жетістіктердіц себепкері деп адам озін санаса, үтылыстың, женілістіц себебін жағдайға сілтей салады. Емтиханды жақсы тапсырса -өзі «кінәлі'», ал гапсыра алмаса — не мүғалім, не жаман жағдай «кінәлі».

Қорыта келгенде, атрибуцияларды назарға алу ортақтасудын і иімді болуына өз септігін тигізеді.