Ойын – адам әрекетінің ерекше түрі. Психологияда ойынға детерминомтты ішкі факторларға тұлғаның жеке және қасиеттілігіне байланысты қарастырады. Ойын ересек адамдарға да қажетті спонтанды қажеттіліктерін қуаныш , бақыт алуға ынталандырады. Ойынға қажетілерін әрбір дені сау ересек неесе бала болсын қажет етеді. Бұл қасиет жануарларға да тән. Жануарлар ата анасы ме , баласы мен, заттармен ойнайды, сонымен қатар жабайы аңдар да . Экологтардың зертеулері бойынша ойын әрекетінде кейбір шартты адамға қажетті басқалар мен қарым – қатынас жасау, өзге жыныстылар мен араласу, балаларға қалай төбелесу, күресу, жүгіру және жеңілу сияқты әрекеттер орындалады. Ойын әрекеті жануарлар әрекетінен ерекшеленеді, бала ойыны . Болашақ әрекеттері емес сонымен қатар әлументтік мінез – құлқын тәрбиелейді. Ойын әрекетінде кейбір элементтер мақсат, мотив, ойын әрекеттері болады. Ойын әректінде тұлғаның барлық экстровертті қасиеті көрінеді. Ойын түрлі көріністе болуы мүмкін. «Ойын » сөзі түрлі түсініктерде қолданыс тапқан, философия , педагогика, кибернетика, өнертану ғылым салаларында басқа түсіністе. Стратегиялық басқару балалар ойыны, актер ойыны, психокоррекциялық ойындар, қияли ойындар мүлдем басқаша түсінікте. Атақты педагог, психолог П.П.Бланскийдің тұжырымдауынша «ойын» абстрактілі котегория жоқ, жеке бөлім ойындар болады. Дәл осы негізде оқу процесінде ойынның қолдану мақсаты, мазмұнын түсініп болмайды (А.А.Вербицкий) Педагогикалық системада ойын, оқу процессінің бөлігі ғана. Мұндай педагогикалық ситемалар белгілі контекстті оқыту негізінде оқыту, оқу әрекеті концепциясын құрауғы болады. Бұл А.А.Вербицкийдің еңбегінде зерттеліп, оқу нәтижелері мен жоғарғы оқу орындарында қолданыста. Жоғарғы оқу орнының студентті бірінші біліктілік деңгейі , екінші профисионалды дағдарысын дамытады. Алдынғы айтылған ойындарды екі классқа бөлуге болады.
- Оқу
- Жұмыс
Кез келген ойын С:А.шмакованың пікірінше келесілері мен ерекшеленеді;
- Ойын бұл нәтижеге қарамай адамның қиялын еркін дамытатын , іс-әрекеті арқылы қаанағаттандырады.
- Ойын активті шығармашылық процес
- Ойын эмоционалдық күй жағдай
- Ойынның құрамдас бөлігі ретінде қатысады, тұрақтылықты қажет етеді.
Нақты және қосымша ерекшеліктерден тұратын ойын- оқу қабілеттілігі мен біліктілікті меңгерудің негізі. Педагогикалық тұрғыда ойын – студенттердің өзіндік менін табуға, өзін-өзі дамытуға ақпараттарды талапкер ретінде талап етуге негізделеді. Ойынның бірнешеуіне тоқталайық
Түсінікті терминологиялық ойын. Кез-келген ойын курсындағы түсіктермен сипатталады. Ойынның мақсаты: Белгілі бір тақырып бойынша жалпы түсінікті қатаң меңгере білуге үйрету.( мысалы: Зейін). Ойынның технологиясы.Құрал жабдықтар, терминдардің картасы, анықтамалық әдебиеттер. Ойын сценарийі: Топ 3-4 адам болып топтарға бөлінеді.Ойынды жүргізу 5 этаптан тұрады:
Тапсырмаға байланысты бірнеше қиын терминдер мағанасын түсінуге уақыт алады. Дайындалып біткен соң біреуі аяқталғанын білдіреді. Өзге топтың адамдары да болғанын немесе болмағаны туралы дауыс береді. Жылдамдығына байланысты ескертулер және нәтиже айтады.
Өтілген тақырып бойынша терминдік карта алынды.Терминдік карта бірдей 10-12 терминдерден тұрады. Терминдерді жылдам түсіну үшін анықтамалардың әдебиеттерін қолдануга болады.
Аралық құндылықтарды меңгеру топтар1-2 деп бөлінеді. Біріншілері экзеенатор, екіншілері экзменнен өтетіндер болады. Екіншілерге бір терминдіөз түсінігі бойынша айту ұсынылады. Экземенаторлар оларға сұрақ қоюға, қортындылауға құқы бар
Әр топ өздерінің терминологиялық тестін құрайды. Тақырыпты қамтитын немесе жалпы өтілген тақырыптарды қамту қажет. Ол әңгіме , лекция үзінділері, адам мінез-құлқы, ертегі т.б. болуы мүмкін. Кейін топта бір адам текстті оқиды.
Бағалау және орын беру. Терминдік тексттерді 1-5 балл аралығында бағалайды.Құндылықтарды ескеру мұғалім еншісінде.
Әдістемелік кемшіліктер. Бұл ойынды 1 курста өтеді. Студенттер психологияны қалай оқыту базалы психологиялық түсініктерді түсіндіреді.
Топтағы жұмыс өзіндікбілім алу, меңгеру ғылыми әдебиетпен жұмыс жасауды, ақпаратты пайдаланудың әдістерін үйренеді. Терминдік тест басқаша болуы да мүмкін. Терминдер орнына диагностикалық әңгімелер, классификациялық элементтер, атақты психологтар есімдері болуы мүмкін. Ал бұл ойынды кез келген курсқа өткізуге болады.
«Фигуралар » ойыны.
Мақсаты: кішкене топ , құрылу процессі, структура және ұйымдастырылуы.
Сценарий: 7-9 адамнан тұратын команда құрылады.2 адам күзетіп тұрады.
Құрал жабдықтар: форматты қағаз, 9 фигура салынады.
1 топтағылар 2 топтағыларға суретін көрсетеді де, ол есте сақтап сөзде айтады. Есте сақтауға 3-5 минут беріледі. Суретті көрсететін адам аудиториядан тыс адам болады. Күзетушілер бірінші топқа өз тапсырмаларын орындауды, инструкцияны қайта құрастырады. Екінші топ тапсырмаларды, 1 топтан 3 топқа сөз апрқылы жеткізеді. 3 топтағылар инструкция бойынша жұмыс жасайды.1 және 2 топтағылар күзетеді.
Жалпы топқа орындау ережесі. Әрбір топ ақпаратты естеріне сақтап, келесі топқа айтады. Анық және жылдам сақтап қалған топ ұтады.
Нәтиже және жеңімпаздар: ойынның нақты мақсаты жарияланады . бақылаушылар өз пікірін ортаға салып, әр топқа өз бағасын береді, 5 баллдық система бойынша бағалайды.
Бақылаушыға инструкция:
- жұмыс процесіндегі, әрбір топ мүшесінің жүріс- тұрысын , өзін -өзі ұстауы,топқа бағыныштылығы.
- топтағы топ мүшелерінің міндеттері
- лидерлерін таңдау
- барлық топ мүшелерінің жоғарғы дәрежелі тәртібі.
Зерттеуші жеңімпаздарды жариялайды. Топтың интелектуалды дамуын айту пайдалы. Ойынның қиындығы ойынның мақсатын ашады.
Психологиялық консултациялар:
- Конфлект ситуациясына консультант шешім қабылдайды.
- Консулдтациялық процесс илюстрацияны мегерудің этаптары.
- Отбасылық жан жал ситуациясы , конструктивті және конуструктивті емес жан-жалдар.
Рөлдік ойындар :
Рөлдік ойында тұлға 2 жоспарда: реалді және шартты түрде болады.студент рөлді әлуметтік және профиссионалды қатынаста өзіндік пікірін айтады. Практик психолог мамандығы бойынша келесі ойындар.
консултант қабылдауында- рөлде клиент, консултант.
отбасылық сеанс психотерапиясы – рөлде отбасы құрамы.
жұмысқа қабылдау- рөлде психолог, әртүрлі қызыметтік борыш.
Алқаштар отбасы- рөлде ана, әке , балалар.