Жас ұрпақты ғылымының жетістіктерін меңгеруді, білімдерін дамытуды міндеттейді. 3. Оқыту формалары мен тәсілдері. Оқыту мазмұнын қандай амал–тәсілдермен, нақтылы практикалық жолдармен меңгеруді баяндайды. 4. Оқыту нәтижесін талдау және бағалау. Мұғалімнің және оқушының оқу әрекетінің құрылымын бірлесе отыра сараптама жұмыстарын жүргізуі, оқушылардың оқу әрекетінің сапасына көзқарасын білдіріп, бағалап және білім деңгейін тексеріп отыруы. Оқушылардың өзін–өзі қадағалап, тексеріп отыруы.
Мектеп тарихының бастапқы кезеңінен оқыту, білімдер жүйесін оқушылардың меңгеруі белгілі бір дидактикалық буындардан немесе кезеңдерден тұрады:
- Оқушыға берілетін білім мақсаты мен қажетін түсіндіру және оларды әрекетке бағыттайтын мотивтерді туғызу. Осыған орай оқу міндеттерін (тапсырмаларды) анықтау.
- Оқушыға жаңа берілетін білімді баяндау және оны қабылдауға жағдай туғызуы.
- Оқушының білімді қабылдауы және оның санасында жаңа білімнің қорытылып, ғылыми ұғымдар мен тұжырымдардың қалыптасуына мүмкіндік беру.
- Берілген білімді бекітуге басшылық ету.
- Білімді практикада қолдануға қарекет ету.
- Оқушының білімі мен дағдысының сапасы және деңгейін есепке алу, тексеру және бағалау.
- Оќытудыњ психологиялыќ негіздері. Оќыту мен дамудыњ µзара ќарым-ќатынасы барлыќ уаќытта педагогиканыњ µзекті мєселесі болып отырѓан Я.А. Коменскийдіњ ењбегінен бастап оќытудыњ ѓылыми негізін іздестіру басталѓан, соныњ негізінде єрбір оќушыныњ жеке м‰мкіндіктері мен олардыњ ѓылыми негізін іздестіру басталѓан. Б±л мєселеге орыс педагогикасыныњ негізін салушы К.Д. Ушинский де назар аударѓан. Ол µзініњ “Адам- тєрбие пєні” атты ењбегінде, баланыњ т‰рлі жас ерекшелігі кезењіндегі негізгі психологиялыќ даму ерекшеліктерін айта отырып, баланы оќытудыњ ењ к‰шті факторы оќыту мен тєрбиелеу деп жазды.
Оќыту мен тєрбиелеудіњ араќатынасы жµніндегі мєселе одан бергі уаќытта да µз µзектілігін жойѓан жоќ. Оны психология ѓылымыныњ кµрнекті µкілдерініњ бірі Л.С.Выготский де зерттей отырып, оќыту мен дамудыњ араќатынасы мєселесін шешудіњ µзіндік тєсілдерін ±сынады:
- оќыту мен даму бір-біріне тєуелсіз екі т‰рлі процесс;
- оќыту кемелденуге негізделеді, оќыту мен даму процесінде пайда болатын м‰мкіндіктерді пайдаланады;
- оќыту мен даму екі т‰рлі салыстырмалы процесс;
- оќыту дамудан кейін ж‰ріп отыруы м‰мкін, сонымен ќатар дамуды алѓа жылжыта отырып, оныњ алдында болуы да м‰мкін.
Баланы оќыту мен дамудыњ араќатынасы мєселесініњ шешімін т‰рлі зерттеушілер єр т‰рлі тєсілдермен іздестіреді:
- Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдов оќытудыњ мазм±ныныњ µзгерісін іздестіру керек деп есептеді;
- Н.А. Менчинская, Д.И. Богоявленская, Е.А.Кабанова, Миллер білімді, іскерлікті жєне даѓдыны мењгеру тиімділігі аќыл-ой іс-єрекеттерініњ тєсілдерін жетілдірудіњ кµмегімен арттыруѓа болады деп дєлелдеді;
- Б.Г. Ананьев, А.А.Любинская оќытудыњ т‰рлі єдістерініњ арту жаѓдайын зерттеуге мєн береді;
- Л.В.Занков оќытудыњ дамытушылыќ єдістеріне, ењ бірінші, оќыту процесініњ µзін жетілдіру арќылы ќол жеткізуге болады деп т±жырымдайды,
- П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина баланыњ ой-µрісініњ дамуына аќыл-ой єрекеттерін кезењді ќалыптастырудыњ єсерін зерттейді;
- Т.В.Кудрявцев, А.М.Мотюшкин оќытудыњ дамытушылыќ єсері педагогикалыќ єрекеттер мазм±нында проблемалы оќытудыњ ролін арттырѓанда ѓана артатынын дєлелдейді.
Психологиялыќ жєне педагогикалыќ теорияларды ќорытындылау негізінде осы ±ѓымдардыњ єрќайсысы жµніндегі т‰сінік наќтылана т‰сті. Жалпы ќолданысќа тµмендегі т‰сініктер енгізілді:
- даму-б±л организмніњ ж‰йке ж‰йесініњ психологиясыныњ, т±лѓалыќ сандыќ жєне сапалыќ µзгерісініњ кµрінісі;
- оќыту-ќоѓамдыќ-тарихи тєжірибені маќсатты жеткізу, білімді, іскерлікті жєне даѓдыны мењгеруді ±йымдастыру процесі.
Оќыту мен тєрбие беру мазм±ны бойынша терењ ±лттыќ, кµпќырлы дєст‰рлі, ±лттыќ психологияны сипаттайды.
Тєрбиеленетін де оќытылатын да адам абстрактілі емес. Ол барлыќ уаќытта, єдетте, ±лттыќ сана мен µзіндік санасыныњ, ±лттыќ танымыныњ, сезімініњ жєне еркініњ ерекшелігін адамдардыњ басќа бір адамдармен µзара ќатынастары мен ќарым-ќатынастарындаѓы ±лттыќ келбетініњ идеялыќ ерекшеліктері тєн болатын ќандай да бір ±лттыњ µкілі.
Оқыту мазмұны– оқыту процесінде оқушы меңгеретін ғылыми білімдер, практикалық іскерлік, дағды, іс–әрекет және ойлау тәсілдері, оқыту мазмұны пән бойынша жасалған мемелекеттік оқу жоспарында, мемлекеттік оқу бағдарламасында, оқулықтарда жазылған.
Оқу материалын меңгертудің әрбір кезеңінде мұғалім өзінің алдына 4 түрлі дидактикалық мақсат қояды. Олар:
- оқушыны оқу материалымен таныстыру және оны бірінші рет бекіту;
- оқығанды еске түсірту, іс жүзінде репродуктивтік және продуктивтік деңгейде қолдандыру;
- білім және іскерлікті қолдану арқылы жүйелеу;
- білім, іскерлікті бақылау және есепке алу.
Оқыту процесін ұйымдастыратын педагог. Оқыту процесі –бірнеше элементтен құрылатын жүйе. Оқыту процесінің үш құрылымы болады: педагогикалық, әдістемелік, психологиялық.
Оқыту процесінің педагогикалық құрылымы: мақсат – принциптер –мазмұн –әдістер –құралдар– түрлер.
Мақсат –ұстаз бен шәкірт арасындағы педагогикалық қатынастардың нәтижесі. Принциптер мақсатқа жету жолдарын анықтайды. Мазмұн – мақсатқа жету жолында оқушыларға берілетін тұлғалар тәжірибесінің бөлігі. Әдістер–мұғалім мен оқушының мазмұнды жетілдіру –қабылдауға арналған іс–әрекеттері. Құралдар – мазмұнмен жұмыс жасайтын материалдық тәсілдер мен әдістер.
Оқыту процесінің әдістемелік жүйесін жасау үшін мақсат бірнеше міндеттерге бөлінеді. Әрбір міндет ұстаз бен шәкірт іс –әрекеттерінің кезеңдерін анықтайды. Мысалы, сабақтың әдістемелік құрылымы: сабаққа дайындалу, сабақты өткізу, сабақты талдау; экскурсияның әдістемелік құрылымы: дайындық, керекті жерге бару, бақылау, көргенді бекіту, нәтижелі талдау.
Оқыту процесінің психологиялық құрылымы: танымдық процестер (қабылдау, ойлау, есте сақтау, ақпарат сіңіру), оқуға қызығушылық (оқуға қызығуды, қабілетті, ынтаны айқындау), қуат (көтеріңкі не түсіңкі дене мен жан күш–қуаты, белсенділік, еңбекқорлық не шаршау динамикасы).