Клод Адриан Гельвецийдің педагогикалық мұрасы

ХVII ғасырдың ортасы мен ХVIII ғасырдың аралығында Англиядағы революция және ұлы Француз революциясы дәуiрi болып есептелiндi. Олардың жалпы еуропалықтар үшiн мәнi – жаңа заман қоғамның ұстаған бағыт-бағдары – бостандық, теңдiк және бауырластық адамның табиғи сұраныс құқығы деп есептелдi. Өйткенi, француз ағартушылары өздерiне тән зор сенiммен жаңа заманның, яғни мәңгi ақыл-сананың үстемдiк құру кезеңiн күттi. Француз ағартушыларының iшiндегi педагогикалық көзқарастарымен танымал болған К.А.Гельвеций (1715-1771) мен Дени Дидро (1713-1784) болды.

К.А.Гельвецийдiң ойынша барлық адамдардың табиғи қасиеттерi тең рухани қабiлеттiкпен туады, адамды адам ететiн тек қана тәрбие дейдi. Азаматтардың барлығы бiрдей болатын тәрбиенiң бiртектi мақсат-мiндеттерiн анықтау, жан-жақты тәрбиелеу қоғам алдындағы басты парыз деп есептейдi. Осындай тәрбие арқылы бүкiл қоғамды дұрыс жолға саламыз, көпшiлiк адамдардың тұрмысын жақсартып, балаларын жаңа негiзде қалыптастырып, өз жеке басы мен ұлт қамқорлығын байланыстыра бiлетiн патриоттарды тәрбиелеймiз деген пiкiрдi ұсынды.

Екiншiден, К.Гельвецийдiң педагогикалық идеясы балаларды сословиелiк тәрбие беру мақсатынан мүлдем өзгешiлiгiмен сипатталады және тарихи жағынан алғанда бұрынғылардан көп iлгерi екенiн байқаймыз.

К.Гельвеций тәрбиенi шексiз құдiреттi, тек тәрбие арқылы әлеуметтiк құрылысты да өзгертуге болады деп есептедi.

Дени Дидро өзiнiң “Гельвецийдiң “Адам” атты шығармасына жүйелi түзетулер” деген еңбегiнде тәрбиенi ерекше дәрiптеген, оның мүмкiндiгiн шектен тыс деп қарастырған. Гельвеций көзқарасын сынға алды. Ол тәрбиенiң адамға жасайтын ықпалына жете мән бермедi, адам табиғаты өзгермейтiн абстрактiлiк зат деген түсiнiкте болды.

Гельвеций мен Дидро өздерiнiң педагогикалық еңбектерiнде схоластикалық оқу мен дiни үстемдiктердiң болашағы жоқ, сондықтан мектептердi дiннен бөлiп, тәжiрибеге негiзделген жаңа ғылым мен ақыл-ой тәрбиесiне бағытталып, жан-жақты адамды қалыптастыруы керек деп түйiндейдi. Мектеп діннен ажыратылып, мемлекетке берілуі қажет деп есептеді.

Бұлар балаларға жаңа ғылымға негiзделген ақысыз бiлiм беру ұстанымдарын ұсынып, оқу материалдарының кеңейтiлген түсiнiктi жатық тiлмен берiлуiн талап еттi.