Бөлшектер әлеміндегі сақталу заңдары

Жоғарыдағы біз көрген физикалық шамалардың барлығы бөлшектердің сақталу заңдарынан келіп шыққан. Оның ішіндегі ең негізгі квант сандарының сақталуы болып табылады.

Сақталу заңдарының бастапқы немесе соңғы күйлерді сипаттаушы шамалар арасындағы теңдікті көрсетеді. Нетер теориясына сәйкес сақталу заңдары инварианттық принциптермен байланысты. Инварианттық принциптердің өзіде симметрияларды жүзеге келтіреді. Симметрияның өзі геометрик қасиеттермен анықталушы және ішікі болып екіге бөлінеді.

Классикфизикада сақталу зңдары кеңістік пен уақыттың анық симметриялық қасиеттерінен келіп шығады. Қозғалысты белгілеуші динамикалық теңдеулер белглі көрніске ие болады және осы теңдеулерден сақталу заңдары тікелей келіп шығады.

Сақталу заңдары уақыт және кеңістікте үздіксіз жылжуларға немесе кеңістіктердегі үздіксіз бұрылыстарға қатысты симметрияның барлығынан келіп шығады. Сонымен бірге бұл сақьалу заңдары классикалық физикада шектелген. Яғни энергия, импульс және импульс моменттері сақталу заңдары барлығын білеміз.

Квант физикасына ондағы сақталу заңдары классикалық физикаға қарағанда көп. Себебі квант физикасында кеңістік және уақыт үздіксіз бір-біріне алмасулары болады. Сол үшн симметриялы қасиеттері классикалық физикаға тән болмаған ішкі кеңістіктегі симметрияларда күшке кіреді.

Квант физикасында көбінше теңдеулер белгісіз кқрініске ие. Сол үшін ол жердег сақталу заңдары өте мұқият кәсіпке ие болып, олар ғана бөлшектер қасиеттері турасындағы ақпараттарды өзінде сақтайды. Олар :

  1. Универсал сақталу заңы- барлық өзара әсерлерде орынды болып, оларға 4 сақталу заңы кіреді. Оларға:

1) Импульстің сақталу заңы

2) Импульс моментінің сақталу заңы

P-салмақ

g-еркін түсу үдеуі

3) Электр зарядының сақталу заңы

4) лептон және Бариондардың зарядының сақталу заңы

L және B

Бұл жердегі импульстің сақталу заңы Минковский кеңістігінің біртекті болғанымен байланысты 4 өлшемді болып табылады. Оның үшеуі біз білетін жай 3 кеңістіктегі өлшем ОХ, ОУ, ОZ, ал 4-ші өлшем болып уақыт жүреді.