Антибөлшектер

1. 1930ж Дирак тарапынан бірінші болып заряды нолге тең болмаған әрбір элементар бөлшектің қарама-қарсы таңбалы зарядқа ие болған анртибөлшегі барлығы айтылады.

1932ж К. Андерсон тарапынан бірінші антибөлшек болған электронның сыңары табылды. Яғни е⁺. Олар левтондар отбасына кіреді және массасы электрон массасына тең. Меншікті энергиясы 0,511МэВ спині ½-ге тең.

Спин деп— берілген бөлшектің өз осі орбитасымен айналуындағы қозғалыс мөлшерінің моментіне айтылады. Оның бірлігі етіп алынған . Левтон сөзінің мағынасы грек тілінің “левто” сөзінен алғанда ең майда монета деп аталады.

Реакция кезінде шашылуы тұрақты, жасау уақыты шамалы.

1935ж Жапон физигі ядрокүштерінің табиғатын түсіндіру үшін пи-мезондарды енгізді. Олар плюсты, зарядсыз, теріс зарядты болады. Олар мезондар тобына кіріп, гректің “мезос” сөзінен ауңдарғанда “орталықты” деген сөз.

-тің энергиялары 140МэВ массалары электрон массасынан 273есе үлкен, спиндері 0.

Реакция кезінде шашырауы:

Жоғарғы екеуінің жасау уақыты 2,6*10^-8с. Ал -дікі 1,8*10^-16с. Олар жоғарғы энергиялы вариондардың ядромен өзара әсерлері уақытында шашырап шығады.

Вариондар деп— элементар бөлшектердің үшінші негізгі тобында аталып, гректің “бар” деген сөзінен шығып “ауыр” деген мағынаны білдіреді.

Зарядталған пиондар 1947ж , ал нейтраль пиондар 1950ж тәжірибеде табылған. 1930ж Андерсон және Нидермайер тарапынан мию-мезондар тәжірибеде күзетілді. 1930ж Паули тарапынан β бөлшекті бөле алу түсінігі мақсатында істелген тәжірибеде нейтрино ν түсінігі пәнге кіріп келді. Нейтрино нейтронның сыңары болып табылады. Оның массасы электрон массасына 1839есе үлкен. Меншікті энергоиясы 940 Мэ . спині ½ . Шашырауы:

Антибөлшектердің төбесіне ~ қоямыз. Жасау уақыты 10³с.

Протон мен нейтрон атом ядросын түзетін болса оның антибөлшектері немесе егізектері үдеткіштерде жоғары энергиялы протонның ядромен өзара әсері кезінде жүзеге келеді. Нейтриноның барлығы 1950ж тәжірибелерде күзетіледі. Солай етіп 1940ж сонына келіп элементар бөлшектер саны 15-ке жетті.

1960ж ортасында Менделеев элементінің сандарынан артып кетті. Мұндай табылулар элементар бөлшектердің шынымен элементар екендігіне сенімді жоғалта бастады. Тексерулер нәтижесінде олар өз структурасына ие болмаған және одан әрі майда бөлшектерге бөлінбейтін бөлшек деп табылды.

2. Элементар бөлшектер физикасында 4түрлі өзара әсерлесу күші бар.
   • Күшті өзара әсерлеасу күші. Бұл әсерлесуге қатысушы бөлшектерге андрондар деп аталады. Бұл бөлшектер әсеріндегі ядродағы протонмен нейтрондарды ұстап тұрады.Бұл күштер арқылы кварктар өзара байланысып адрондарды жүзеге келтірген.
   • Электромагниттік өзара әсерлесу күші.Бұл әсерде негізінен зарядталған бөлшектер қатысады.Бірақ нейтраль бөлшектерде өз структурасына ие болғандығы себепті бұл әсерде қатынасуы мүмкін .Мысалы,неитрон күрделі структураға ие болғандығы себепті өз магнит моментіне ие болып,мұндай әсерде толығымен қатынасады.Бұл әсер қазіргі заманда зерттелген,үйренілгенәсер түрі болып есептеледі.
   • Күшсіз өзара әсерлесу күші.Мұнда барлық элементар бөлшектер қатынасуы мүмкін.Бүл әсер астында жүзеге келетін процестер өте баяу жүреді.Атом ядроларының β шашырауы күшсіз өзара әсерге мысал бола алады.
   • Гравитациялық өзара әсерлесу ең универсалы болып саналады.Мұнда барлық бөлшектер қатысады.Әрқандай өзара әсер 3 шамамен сипатталады.Олар:1 әсер интенсивтігі немесе қарқындылығы.2-ші әсер радиусы , 3-ші әсерлесу қарқындылығы өзара әсерлесу уақыты өзара әсерлесу механизмін есепке алғандағы 3 физикалық шама 1-ші кестеде келтірілген.