Американ әдебиетіндегі көрнекті тұлға – Эдгар Аллан По

  1. Эдгар Аллан По 19 ғ/ғы американ әдебиетінің көрнекті әлемге танымал белді өкілдерінің бірі.

19ғ/ң алғашқы жартысында –ақ қысқа әңгіме жанр американ әдебиетінде толық қанды танымал бола бастаған. Эдгар Аллан По осы жанрдың зергер шебері оның қаламынан туған шығармалар әлі күнге дейін өз құндылығын жойған емес. Оның шығармашылығы еуропа әдебиетіне, соның ішінде Француз поэзиясынада үлкен әсер етті. Ол сим волизмнің бас ты өкілі болып табылады.

Эдгар Аллан По ұлы жазушының шебер қаламы тудырған дүниенің табиғатына терең бойлау әрі қызық, әрі күрделі. Кезінде Б.Шоу Америка туғызған екі алыптың бір деп бағалаған

Эдгар Аллан По 1809 жылғы 19 қаңтарда Бостон қаласында актерлер отбасында дүниеге келді.

Шыққан тегі Ирландық оның әкесі Давит По ертеректе айрылып кетеді де болашақ жазушының шешесі, тегі ағылшын, Елизабет Арнольд По үймемелі – сүйемелі үш жасбаламен жесір қалады.

Бірақ оның да өмірі қысқа болды. 1811 жылдыңаяғында Ричмондта гасторлде жүрген кезінде ауырып 24 жасында дүние салды. Үш жетім әркімнің қолында кетеді. Эдгардты сол жердегі темекі саудасымен айналысатын, баласы жоқ Джон Аллан деген бір бай комерсант асырап алады. Жас кезінде Шатландиядан келген саудагер Эргардты бетінен қақпай еркін өсіреді.

  1. Эстетикалық теориялық еңбегі «Композиция пәлсапасы», новеллалық еңбегі – «Эшерлер үйінің құлауы» шығармаларында көтерілген мәселелердің көркемдік жағы мен әлеуметтік мәнін көрсету.

Мистер Аллан фирмасының жұмысымен кейін Англияға сапар шеккенде ол Эдгардты өзімен бірге ала кетіп, сонда 5 жыл тұрады. Мұхиттың арғы жағында саяхат жасау Лондонның айналасындағы алуан-алуан тарихи орындар мен құбылыстар баланың балғын санасына қатты әсер етеді де сезімтал, мөлдір көңіліне берік ұялап қалады. Кейін соның бәрі жазушының қанатты қиялы мен шеберлігін танытатын «Вильян Виль Сон» атты тамаша әңгімесінде келісті бейнеленеді. 1820 жылдың жазында Алландар Ричмондтқа қайтып оралады. Оңтүстіктің ауқатты адамдар балалары мен бірге оқып жүрген кезінде Эдгар өзінің өгей екенін біліп қатты жапа шегеді. Ол өз тағдырының осы олқылығын толтырғысы келгендей құрбыларының арасында тапқырлығы мен оқуда білгірлігімен көзге түсумен ұмтылады. Өгей әкесі өзінің де , баласының да болашағын ойлай келе, Эдгардты 1826 жылы Виргиния университетіне оқуға жібереді. Осы оқу орнының негізін қалаушы Томас Джефферсон оның ректоры болады. Лекциялар Шарлоттцвил төңірегіне саяхат, әрине, сезімтал жастың қанатына қанат бітіріп, кейін жазылған «Асқар таулар» аңызына желі болғаныа күмән жоқ. Эдгар Аллан По оңтүстіктің асыл жастарынан қалғысы келмей, солармен бірге карта ойнап, арман қуалайды. Дырду думан – құрады сөйтіп «шаш етектен

Қарызға батады. Өгей әке оның бұл қылығын көтере алмайды, Эдгардтың кірерге беті болмаса да, оқуды тастап қайтадан Риямондқа қайтып оралады. Джон .Аллан Сара Елмира ройстерімен атастырлып «аяғына тұсау» салады да асқақ арманның сағымын өшіреді. Бұл өмірден өз орнын табу үшін Эдгар Аллан По алғаш рет үйінен қашып шығып, 1727 жылдың сәуір айында Бостанға келеді.бірақ онда шығарған шағын өлеңдер жинағы тамағына талшық етуге де жарамайды. Амалсыз Эдгар Аллан По 1828 жылы армия қатарына жазылып, екі жыл сонда қызмет етеді. 1829 жылы көктемде өгей шешесі қайтыс болған соң Эдгар жалғыз қалған мистер Алланның үстемдігін кешіп татуласады. 1840 жылы өзінің әңгіселер жинағының кіріспесінде «Гофманға еліктейді» деген айып тағылуына қарсы «Менің жан түршігерлік қорқынышты әңгімелеріме неміс романтикасы негіз болған жоқ, ол менің жан дүниемнен туындайды» деп жауап жазған. Элдорадасын таба алмаған серідей Эдгар Аллан По өмірден өтеді. Ол адал, таза, ақ еді.