Айдаршөп — биіктігі 3 метрге жуық көп жылдық өсімдік. Тамыры ұзын әрі тармақ-тармақ. Сабағы түзу, сонымен бірге түк басқан. Жапырақтары жүреке ұқсайды, бес-жеті салалы, жоғарлаған сайын кішірейе береді. Гүлдері ірі, ашық қызыл, кейде қара не сары түсті болып келеді.
Гүл тостағаншасының қалақшалары да , гүл жапырақшаларыда бес-бестен, июль-август айларында гүлдейді. Әсемдік үшін қлдан егіледі. Дәрі жасау үшін оның гүлдерін гүл тостағаншаларымен бірге жинап алады. Құрамында кілегей, илік заттар, бояулар, алтеин бар. Өсімдіктің өзін және гүлдері қақрақ түсіруге , сондай-ақ бронхтардың қабынуын емдеу үшін қолданады. Дәріні дайындау және қодану тәсілі. Айдаршөп гүлдерінің 10 грамын 100 мл суға 15 минут қайнатады да, суытып алып 1 ас қасықтан күніне 3 рет ішеді.
Ақ — Тауқалақай – биіктегі жарты мерірге дейін жететін , көп жылдық , шөп тектес өсімдік . Сабақтары төртқырлы , ұзын, түзу, іші қуыс, ұшжағы сүйір, жұмыртқа тәрізді , шеттері ара түсті. Оның жапырақтары қарама-қарсы орналасқан, күйдіргіш қалақайдың жапрақтарына ұқсайды , бірақ олардай күйдіргіш емес. Гүлдері екі ерінді , ақ немесе ақ сары түсті . 8-9 дан топталып жапырақтарының арасындағы қуыстарға орналасқан. Гүл тостағаншасы бес қалақшадан тұрады , олар гүл жапрақшаларынан ұзындау болып келеді. Жемісі кішкене 4 жаңғақшадан тұрады. Май айынан бастап күзге дейін гүлдейді . Өзен жағаларында , бұталар арасында, далалы аймақтардағы шабындықтарда, орман ішінде, үйлердің маңайында өседі.
Дәрі жасау үшін өсімдіктің тек лудерін ғана жиып алады да , көленкеде кептіреді.
Кейде жапрағын да жинайды. Құрамында эфир майлары , флаводар, алкалойдтар, гистминдер, холин және илік, қоймалжынң заттар бар. Халық медицинасында ақ тақалақай қан толқтататын күшті дәрі ретінде қоданады. Гүлдерінің сөлін алып
пайдаланса, аса тимді болады. Әйелдердердің ақ етеккірі келген кезде ақ тауқала-
қай шөбінен жасайтын тұмбамен емдейді. Жоғарғы тыныс жолдары қабынғанда гүдерінен тұмбалар өте жақсы жәрдем береді. Үш түсті шегір гүлдің шөбін , бүлдір-
геннің жапрағын, ақ тауқалақайдың гүлін теңдей алып , тұнба жасап қан азайған-
дықты, бүрек және тамақ ауруларын емдейді.
Қолдану тәсілі. Тұнбаны былай жасайды. өсімдіктің 60 грамм гүлін немесе шөбін 3 стакан қайнап тұрған суға салып 20 минут тұндырады да, 1 стаканнан 3 рет ішеді.
Алтын тамыр : Алтын тамыр-ірі әрі жуан тамырыбар. Көп жылдық ,шөптесін өсімдік. Кейбір тамырының салмағы 900грамға дейін жетеді. Тамырының сырт жағы алтын түстес сары да, ішкі жағы ақ түсті, кепкен кезде тамырының сынған жері ашық қызыл түсті болады. Тамырдың сыртқы қабығының пышақпен ептеп аршып байқасаңыз мұрныңызға аңқиған хош иіс келеді, ал сыртқы қабатын кейінгі қабықтың лимон сияқты сары түсті екендігін көреміз.Бұл- тек алтын тамырға ғана тән қасиет.
Тамырдан биіктігі 50 см-ге дейін жететін бірнеше түзу сабақтар өсіп шығады,бірақ бұтақтары болмайды, оның есесіне өте тығыз әрі кезектесіп қалың орналасқан етті,сопақша жапырақтары бар. Кейде жапырақтарының шеттерінде майда әрі сирек тістері болады. Сары түсті гүлдері өсімдіктің жоғары жағында шоғырланып тұрады.Июнь-июль айларында гүлдейді. Алтын тамыр таулардың және төбелердің тастақты
беткейлерінде, биіктегі шалғынды жерлерде, тау өзендері мен көлдерінің жағаларында
Алтын тамыр (Золотой корень) кездеседі.Қазақстанның Жоңғар Алатауларында, Алтай жағында өседі.Алын тамырдың басқа жерлерде өсетін 10-нан астам түрінің бірде-бірінің дәрілік қасиеті жоқ. Алтын тамырдың құрамында родиолозид деген гликозид, илік заттар, флавонидтер, крахмал, органикалық қышқылдар,эфир майлары бар. Халық медицинасында бұл өсімдіктің тамырын жасалған дәрілерді адамның еңбек ету қабілетін күшейтетін, шаршағандықты басатын дәрі ретінде пайдаланылады. Оны асқазан мен нерв аураларын емдеуде де, жатырдан кеткен қанды тоқтату үшін де емдейді.Фариокологиялық зерттеулер бұл өсімдік тамырының денеге қуат беретін қасиеті толық анықатлды.Әсіресе ой еңбегімен айналысаты, шаршаған адамдардың еңбек ету қабілетін едәуір арттыратыны белгілі болды.
Дәріні дайындау тәсілі: ұнтақталған алытн тамырмен арақты бірдей мөлшерде алып, араластырады сонан соң 10-күн тұндырады да тамақ ішерден жарты сағат бұрын 10тамшыдан күніне 3 рет ішеді.
Ашық құндызшөп — ерте көктемде жапырықтары жайылғанға дейін гүлдеп үлгіретін, көп жылдық, щөп текетес өсімдік.Тамыры қоңыр түсті тік өседі. Сабағы 45-см-ге дейін жетеді,өн бойында жібек сықылды жұмсақ түктері, сабағының ортасына таман сабақты қоршай ораналасқан бір топ тілімделген жапрақтары бар. Түп жағында жапырақтарының сағатары ұзын, саусақ сықылды 2-3 салалы.Гүлдері жеке-жеке орнасқан,ірі, ақшыл көк немесе ақшыл қызыл түсті.Апрельмай айларында гүлдейді. Ормандардың,бұталардың арасында,ашық жерлерде өседі.Дәрілік мақсатқа өсімдіктің жерге түскен бөлігін пайдаланамыз.
Ашық құндызшөпті орыс тілінде “сон трава” (ұйқы шөп) деп те атайды,ол халық арасында :ашық құндызшөптің тамырын жалаған жануарлар ұйқыға кетеді мыс деген ұғымға байланысты болса керек. Кейде мұны срытқы ұқсастығына қарап “жабайы қызғалдақ” деп те атайды. Өсімдіктің құрамына протоанемин, анемонин, антониндер бар.
Ашық құндызшөптің тұнабсы микробтарды, грибоктарды жояды. Сондықтан оны іріңді жараларды және терінің грибоктармен зақаымданған жерлерін емдеу үшін пайдаланады.Өсімдіктің тұнбасы туберкулез, жөтелді,бронх қабынуын,әйелдердің жыныстық ауруларын емдеу үшін қолданылады. Халық медицинасында ашық құндызшөпті ұйықтататын және жүйкені тыныштандыратын дәрі ретінде пайдаланылады. Ревматизмге ұшырағанда буындары осы өсімдіктің спиртті ерітінділері жағып емдейді.
Дәріні дайындау және қолдану тәсілі: Өсімдіктің 1 шай қасығын 1стакан салқын суға салып, 1 тәулік қояды да сүзіп салады.Осы тұнбаны тері тері ауруларын емдеу үшін дене сыртына жағады. Өсімдікті өте аз мөлшермен ішеді, себебі ашық құндызшөп улы, сондықтан оны дәрігердің бақылауынсыз пайдалануға болмайды.