Төзімділік және оны дамыту әдістемесі. Адамның жұмысты ұзық, қарқынын азайтпай орындай алу қабілетін төзімділік дейміз. Адамның берілген қарқынды әрекетке және болдыруға қарсылық ете алу уақытын төзімділік өлшемі деп атаймыз.Жалпы төзімділіктің физиологиялық негізі адамның аэробты (тыныс алу деңгейін жоғары дамыту және сол деңгейді ұзақ уақыт ұстап тұра алу қабілеттіліі.)
Белгілі әрекетке арналған, спорт түріне бейімделген төзімділікті арнайы төзімділік дейміз. Жұмысты энергифмен қамтамасыз ету жағынан аэробты, анаэробты және аралас деген төзімділіктің үш түрі бар.
Аэробты төзімділікті дамытудың амалдары мен әдістері. Аэробты төзімділіктің физиологиялық негізі , ол оттегінің жұмыс күшіне сәйкес пайдалану немесе «дем жетімсіздігінің пайда болмаы» Аэробты төзімділікті дамытқанда үш негізгі міндетті орынаймыз 1. Тыныс алу деңгейін жоғары дамыту .2.Сол деңгейді ұзақ уақыт ұстау қабілеттілігін дамыту. 3.Тыныс алу процестерін тез өрістетуді жоғары шамаға көтеру.
Қалыпты күшпен ұзақ уақыт орындалған циклді және ациклді жаттығулар, тыныс, жүрек- қан тамыры жүйелерінің өнімділігін арттырады, аэробты төзімділікті дамыту амалдары табылады. Аэробты төзімділікті дамыту үшін стандартты, үздіксіз және интервалды күш түсіру мен қатаң уақыт тәртібі жаттығулары қолданылады.
Стандартты үздіксіз жаттығулар әдісі . Жаттығуды орындау уақыты 10-30 минутке дейін, жүрек соғуы жиілігі жұмыс кезінде минутына 150-170 рет. Осындай жаттығуларды орындау тәртібі жүректің соғу шамасын , тыныс алу деңгейін көтеруге көмектеседі. Бұл әдіс төзімджілікті дамытудың бастапқы кезеңдерінде пайдаланылады.
Интервалды жаттығу әдісі. Бұл жаттықтыруды жүргізу, жүрек қызметінің мүмкіншіліктерін арттыруға бағытталған. Интервалды жаттықтыру кезінде жұмыс уақыты 1-3 минутқа дейін, күш түсіру қарқыны минтына 170-180 рет, тынығу қзақтығы 45-90 сикунт. Жаттығуды орындау ұзақтығы, оқушының дайындығына байланысты беріледі.
Анаэробты төзімділікті дамытудың амалдары мен әдістері. Анаэробты төзімділікті жаттықтыру, анаэробты жағдайдағы жұмысты энергиямен қамтамасыз етудің екі негізі-алактаттты және лактатты жолмен жұмыс қуаты деңгшейін көтеруге бағытталған. Шегіне және шегіне жақын күшпен орындалған, циклді немесе ациклді сипаттағы жаттығулар қолданылады.
Анаэробты сипаттағы ауырпалықты тиімді пайдалану бұлшық еттегі криотинфосфаттың, гликагеннің көбеюіне, ферменттің ауысу белсенділігі, гликолиздің қарқын белсенділігі өсуіне көмектеседі.
Анаэробты төзімділікті дамуту организмнің тыныс алу мүмкіншілігіне байланысты. Ол неғұрлым жоғары болса ,спортшы анаэробты жүктемеден кейін солғұрлым тез қалпына келеді. Дене тәрбиесі тәжірибесінде көптеген жаттығулар араласқан (аэробты анаэробты) тәртіпте орындалады. Сондықтан да аэробты содан анаэробты төзімділікті дамыту қажет.