Жаратылыстану өдісінің щазан төңкерісіне дейінгі даму кезеңі
«Жалпы жаратылыстану саласындағы ғылымдарды оқытып үйрету әдістемесі, мектептерде оқыту әдістерінің дамуы 18-ші ғасырдың екінші жартысынан дами бастады. Пәннің дамуына биология мамандыры, ғалымдар, көптеген әдіскер мүғалімдер, кеп жылдар бойы жүргізілген оқу-әдістемелік жүмыстарының нәтижесіне зор үлес қосты. Әдістемелік қүралдар мен окулықтардың мазмүны тарихтың дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі қоғамдық-әлеуметтік қүрылымның ерекшеліктеріне тікелей байланысты болды.
18-ші ғасырдың бастапқы кезендерінде табиғат туралы пән жарық көрген жоқ. Осы ғасырдың екінші жартысында арнайы мектептерде жаратылыстану пәні оқыту процесіне енгізіле бастады.
Екатерина ІІ — ші өз еліне білімді мамандар қажеті болғандықтан, Ресейде мүғалімдер дайындайтын семинариялар (1783ж), Халық училищелерін ашты, 5 жылдық бас училищелер және 2 жылдық кіші училищелер»- деп аталды.
Осы оқу орындарында Академик Василий Феодорович Зуев (1757-1794) дәріс берді. 1786 жылы В.Ф. Зуев өз тегін көрсетпей 2 бөлімнен түратын оқулық жазды. Оқулық «Орыс империясының халық училищелеріне арналған табиғат тарихының нұсқасы» — деген атпен жарық көрді.
Осы кезеңнен бастап жаратылыстану пәнен оқыту әдістемесінің тарихы басталды. Оқулықтың бірінші бетінде автор пәннің мақсаты мен міндеттерін адғаш рет ашып берді. Оқулықта В.Ф.Зуев жаратылысты, табиғатты оқытудың жүйесі мен оқыту тәртібін
көрсетті:
- Қазба байлықтар (Өлі табиғат);
- Тоңатын әлем (Өсімдіктер өлемі);
- Жануарлар әлемі (Зоология).
Оқулықта өсімдіктер мен жануарларға, олардың биологиясына тоқтала отырып, адам өміріндегі пайдалану жолдарын да қамтыған. Оқулықта 148 жуық осімдіктер мен 157 ге жуық омыртқалы жануарларға сипаттама берілген. Мазмүндауда автор К. Линнейдің систематикасын басшылыққа алып, саралаудан аулақ болыи, адам тіршілігіне пайдалы өсімдіктер мен жануарлар түрлеріне көбірек тоқталған.
Оқулықтың кірісне болімінде, сабақ берушілерге арналған үсыныстар келтірілді. Сабақты әңгімелеу ба-рысында көрнектіліктерді пайдаланудың тиімділігін көрсетті.
Оқулықтың екінші бөлімі «Жаратылыстану тарихының бейнелері» деп аталып, онда 57 сызбанұсқа, 193 сурет берілді. Осы бейнелер сабақ өту барысында оқушыларға таратылып берілуі тиіс.
Оқулықтың қүндылығы, барлық биологиялық мәліметгер нақты, ғылыми түрғыдан дәлелденген, оқушылардың алған білімдерін іс-жүзінде пайдалану жолдарын корсете білген.
Әулие Петр қаласында «Растущий виноград» журналының бас редакторы қызметін атқарды.
Жаратылыстану пәнін оқытумен қатар В.Ф.Зуев сол кездегі жаратылыстануды оқытудың маңызды проблемаларын шешу барысында көптеген еңбек етті. Пәннің ғылымилыгы, көрнектілігі, оқушылардың білімді саналы түрде игеруі, оқыту өдістерінің практикалық мәселелеріне тоқталды.