Жайран кіші әдемі және бақшалы бұғылар отрядына жатады. Ол бойы 70см ге дейін салмағы 30 кг дейін барады түсі жауырыны жаз айларында сары сұрғылт бауыры ақ клетка сұрғылт түске өтеді. Құйрығы барлық уақытта қара ұштары ақ, ересектерінде мүйіздері қара болып 40см ге дейін барады. Сондықтан қара сырғалардан құралған. Жайрандан құм және жартылай құм жануары таулы аймақтарда кем, тек тегіс тау төктерінде кездеседі. Қатты топырақ тасты жерлерде жасайды. Құмды аймақтарға кірмейді кіруі қиын болады. Олардың аяқтары жіңішке болып ұштарында кіші тұяқтары бар ол құм қарға тікелей бастауыл қатты жерлерге бейімделген болып олар 5м ге дейін секіре алады, 55-60 км сағатына жүгіре алады. Сезгі мүшелерінен есту мүшесі күшті өркендеген ал көруі төменірек иіс сезу және төмен.
Қыс айлрында күндіз күні жазда азанда кеште белсенді өмір сүреді басқа кездерде жасырын жатып күнелетеді.
Көктем айларында жасыл шөптермен қоректеніп суға талабы кем болады, жазда шөпке қарағанда күніне суға келеді соның үшін су көздерінен алстамайды. Көп жерлерде олар қоныс аударып тұрады. Бізе Балхаштан Алатайға, байтақ даладан Шу өзені Оңтүстігіне көшеді. Қыс айларында тобырмен жүреді. Қосылу уақытындабір семейке 2-5 самкадан тура келеді. Олар семкаларды қорғап көп соқтығысады. Жайрандар апрел май айларында қосылғаннан кейін 5-6 айдан кейін балалайды. Салекалары көбнесе 2-данадан блалайды олар балаларын күніне 3-рет емізеді. Балалары алғашқы 5-6 күнде қауи болғандай қампиады, пийң туылған нейрон 2,5 кг бір айда 7-8 кг ға ал 6-айда 12-20 кг ға дейін жетеді ірі еркектері 40кг ға дейін барады. Мүйіздері бір ашылғанан өсе бастайды пиаирануан көктемде түлейді.