Хлоропластар құрлымында негізінде 3 түрлі пигмент кездеседі.
- Хлорофилдер
- Каратинойттар
- Фикобилиндер
Цвет М.С. өзінің абсорбциялық хромотография әдісімен 1910жылы хлорофил *а* және * б* сондайақ сары пигменттер барлығын анықтайды.Хлорофилдер.
1981 жылы Француз химигі Пелъте және Кванттулар жасыл жапырақтан пигменттер ажыратып алып хлорофил деп атады.
Неміс ғалымы Вилъштеттер оның химиялық құрамын зерттеді.
Хлорофил * а* — С55 Н72 О5 N4 Мg
Хлорофил * б *— С55 Н70О6 N4 Mg
Фишер оның струтурасын зерттеді( схема) Ол 4 пирол шеңберінен құралған порфирин қосылыстар, онда Mg , спирт финол бар екенін анықтады. Хлорофил сілтілер әсерінде хлорофилінен қышқылының натрилды тұзы , метил және фитол спирттерге ыдырайды.
СООСН3
С32Н30ОN4Mg +2NaОНС32Н30ОN4
СООС30Н39
СООNa
Mg+ СН3ОН+С30Н39ОН
СООNa метил фитол
Хлорофил *а * тоқ жасыл хлорофил *б *сары жасыл түсті болып хлорофил *а *хлорофил *б *ға қарағанда мөлшері 20-400/0 артық болады.Соның үшін сулы экситракситта калойдты ерітінді пайдаланылады.Ацетон және спирт хлорофилді жапырақтан оңай ажыратады.Хлолофилдің ақуызбен комплекісі күшті болып әрқандай жағдайда өз қызметін атқарады.
Хлорофил *а * фотосинтездеуші организмдерге тиісті пигмент жұтылған сәуле осы пигмент арқылы фотосинтез реакциясында тікелей қатысады .
Хлорофил *а *қызыл спектордан 660-663нм және көк спекторда 428-430нм .Хлорофил *б *болса қызыл спектордан 642-644нм көкшіл 452-455нм-ге тең сәуле жұтады.
Олар жасыл және инфра қызыл нұрларды жұтпайды .
Спектроскопта хлорофил жұтқан сәуле орны қарапайым болып көрінеді. Хлорофил жарықта өскен өсімдіктерде пайда болады қараңғыда өскендер сары түсті болып жарыққа алынғанда олар жасыл түске кіреді.
Жарықты өсімдік жапырағы сарғаяды ол хлороз дейіледі. Бұл жағдай жапырақта Магний және Темір жетіспегенде кездеседі. Оның себебі хлорофил синтезі төмендейді хлорофилдің жалпы мөлшері 0,6-1,20/0-ті құрайды .
Каратинойдтар.
Хлорофилмен бірге сары және қызыл пигменттер кездеседі оларды каратинойдтар деп атайды. Хромопластар сәбізде көп ұшырайды..Каратинойдтар хлорофилге Қарағанда 3 есе кем болады. Каратинойдтар 2 топқа бөлінеді.
1.Каротиндер
2.Ксанитофилдер.
Каротиндер(С40Н56)” бірнеше түрде -каротин олардың ішінде хлоропласта кездеседі. Каротин 8 молекулалы изопрен қалдығынан құралған.Өкілдері Лютейн (С40Н56О2) Виолксантин (С40Н56О4) жақсы ериді және күшті жарық жоғары температура және қышқылдар әсерінде жеңіл ыдырайды.
Каратинойдтар төмендегі жұмыстарды атқарады.
1.Фотосинтезге қажетті сәулені жұтады.
2.Хлорофилді күшті сәуледен сақтайды.
3.Фотосинтезде О2-нің бөлініп шығуында қатысады.
Каратинойдтар көк қызғыш және көк (480-530нм) нұрды жұтып хлорофил *а *-ға Энергияны өткізеді. Өсімдік жапырағында 20 мг салмаққа дейін болады . Фикобилиндер.
Балдырларда жоғарыдағы пигменттерден басқа арнайы пигменттер кездеседі. Оларды фикобилиндер деп атайды. Оларға фикоэритрин және фикоцианин кіреді. Фикоэритрин (С34Н47N4O8) қызыл балдырларда фикоцианин (С34Н42N4O8) көк балдырларда кездеседі .Олар күрделі ақуыздарға кіріп 4 пирол шеңберін қос байланыста болады ,
Фикоэритрин 498-508нм Фикоцианин 585-630нм –ге тең сәуле жұтады .Хлорофил *а *-ға береді. Бұл пигменттердің терең су асты балдырларында маңызы зор . Қызыл сәулелер 34м ,сары сәуле 180м,жасыл сәуле 320м, көксәулелер 500м тереңдікте жұтыла алады. Жалпы фикобилиндер сәуле энергиясының 900/0 хлорофилға ұзатады.